martes, 27 de diciembre de 2016

A luenga (#MarcaEspanya 2)

D'entre totz os sinyals identitarios espanyols, un d'os más importants ye a luenga. A soben pasa d'amagatons y como qualcosa "natural" a preponderancia absoluta y omnipresent d'o castellano en un estau an que más d'o 25 % d'a población charra atra luenga. Pero cutio-cutio a #MarcaEspanya nos fa recordar que a nuestra luenga, si ye diferent d'o castellano, ye inferior y no i culle en o suyo estau-nación. Por ixo, encara que no habría d'estar asinas, charrar una luenga minorizata ye qualcosa más que conservar o nuestro legau cultural y lingüistico. Ye un exercicio de resistencia y desobediencia debant d'una imposición culturicida. Y como toda resistencia a la Marca Espanya, eliminable con l'aplauso d'a sociedat que la empara.

O nacionalismo lingüistico que amuestra l'espanyolismo vien definiu por una superioridat d'una luenga, o castellano, sobre toda la resta de l'estau: gallego, asturiano-leonés, vasco, aragonés, occitano y catalán. Ixa superioridat se teoriza con una supuesta universalidat, que ni existe realment, y que en tot caso no responde a criterios lingüisticos sino politicos. Pa conservar os dreitos lingüisticos d'os castellanofablants, cal acotolar os de toda la resta de comunidatz lingüisticas. Y sino acotolar-los, lo menos deixar-los en qualcosa folklorica. Pa la Marca Espanya, qui charramos atras luengas lo femos con a sola intención de fer estorbo u d'endizcar, u tenemos foscas y violentas motivacions politicas.

No cal teorizar guaire sobre isto. Nomás una uellada minimament critica a los medios de comunicación espanyols nos deixa un trapacil d'eixemplos cutianos d'a fobia a lo qüestionamiento d'o monolingüismo castellano.

Prencipiemos con una alto u baixo recient. En una "tertulia" d'a televisión que financia a ilesia catolica con a X d'a caixeta d'a declaración d'a renta, un alticamau rufierter gosó decir lo que tantas vegadas sentimos en os bars. Lo que, a la fin, piensa a mayoría d'as identitariament espanyolas: que tot lo que no siga o castellano, ye de segunda. Ha d'estar sozmeso y en un segundo plano. Nos fan una favor, permitindo-nos charrar-la. No pretendamos que, antimás, lo faigamos en qualcosa pareixida a un estatus de igualdat. Igualdat que, d'atra man, nunca no se cumple.




O video ye una choya, digna d'estudiar-se a moniquet, en as clases de sociolingüistica. I tien totz y cadaun d'os sinyals d'o nacionalismo lingüistico. Si podetz leyer a obra d'o profesor Moreno Cabrera, u sentir beluna d'as suyas charradas, podretz comprebar-lo. "L'espanyol ye una luenga universal (y a resta, alavez, no)." "As luengas que no son castellano son pa lo mundo rural". "A literatura en castellano ye buena y a resta vasuera". Como ya pronosticaba o debantidito catedratico, l'espanyol suma 100.000.000 más de fabladors por arte de machia, en o discurso d'iste hombraz, plantando-se en 600 millons. Sin meter-se royo como un ababol ni citar fuent.

Lo malo no ye que iste ababol piense ixo y lo diga en una cadena ultracatolica y ultranacionalista. Ye más preocupant que buena parte d'a población piensa como ell y aplaude ixas parolas. Pero en ye mesmo más, que a buena parte d'a cucha politica, en o fundo, piensa lo mesmo. No gosa decir-lo, porque ye politicament incorrecto. U porque de cabo ta quan les cal l'emparo politico u social d'os movimientos independentistas u soberanistas de bell cabo de l'estau. Pero en que gratas bell poco en as ideyas de muita "roya", sale ixos prechuicios.

Pa comprobar-lo, nomás cal proposar que en bell cartel, pancarta u panfleto i apareixca l'aragonés u o catalán pa que empecipie una lurte d'enchaquias fatas. "bueno, pues caldrá meter-lo en arabe u rumano, que lo charra más chent", "ye que si metemos tanto texto, no se viye bien", u la mia favorita "a yo me pareixe bien, pero has d'entender que a atras personas les produce refús y claro, perderíamos chent pa la convocatoria".

He meso l'eixemplo d'un facha de 13 TV, que afortunadament no ye representativo d'o pueblo de l'estau espanyol. Asinas que baixemos o libel d'hostilidat ent'a luenga, fendo alcordanza d'aquell programa que entrevistó a Carod Rovira en la TV publica espanyola de Zapatero.




Qui feba la pregunta amostraba un d'os grans rasgos que nunca no entenderé d'a Marca Espanya: l'argüello d'a ignorancia. No nomás no teneba garra problema en considerar-se incapable de decir "Josep Lluís", sino que bambiaba de que, en estar fablant d'a luenga castellana, (superior, prou que sí) no le caleba, ni teneba garra razón, pa respectar o nombre que quereba que fese servir o convidau a lo programa. Me esmachino a qualsiquier periodista ridiculizau en internet por haber-le clamau Hilaria a Hillary Clinton, Miguel a Michael Schumacher u Guille a Will Smith. Manimenos, pa os d'a Marca Espanya, decir-le Jose Luis a Josep Lluís, ye un cenyo de cultura y de coherencia lingüistica.

En l'atro cabo, Carod-Rovira, que entre os suyos defectos no ye estar fato, sabe fer-le confesar lo que en realidat piensa: que o catalán ye una luenga de segunda y que os suyos fablants no mereixen os mesmo dreitos que los d'o castellano. A un castellanofablant se l'ha d'atender siempre en castellano y a un catalanofablant, nomás si qui l'atiende lo deseya. Tant facil y simple como ixo. Y asinas ye como se va acotolando "democraticament" una luenga.

As luengas minorizatas no pueden sisquiera fer-se visteras. A las d'a Marca Espanya, les fa mal mesmo sentir-las, encara que no vaiga con ellas la historia. Si bi ha un eixemplo cercano y sinyaler, ye lo de l'actual entrenador d'o Reyal Zaragoza, Raül Agné Montull. Ye naixiu de Mequinenza en l'Aragón catalanofablants y ha chugau toda la suya vida en equipos catalans. En 2011, estando entrenador d'o Girona prencipió a responder en catalán a un periodista d'un medio que l'heba preguntau en ixe luenga. Un periodista aragonés, le demandó de malas trazas que respondese en castellano, a lo que respondó con un "Si me preguntan en catalán, contesto en catalán y a vustés en castellano. Como si me preguntan en anglés. no lo entiendo. ¿No puedo charrar en catalán? No bi ha rueda de prensa".




Agné viviba una vegada más o refús de l'espanyolismo mesmo a lo soniu d'atra luenga, si no ye imperial, u lo menos de bell estau-nación. A suya carranya no feba que expresar ixa cansera producida por haber d'estar explicando cosas tant evidents terne que terne. No ye que no tiengan respeto, ye que no tienen nian tolerancia.

Os eixemplos d'antes yeran d'a televisión, y talment de bell estalentau, me podríatz decir. Pero por cada dia, viyemos istas actitutz lingüisticas. Como la d'aquella que se queixaba en o Heraldo porque as latas de Coca Cola d'o suyo supermercau levaban escritos muitos nombres en catalán. U atra, que clamó a Estudio de Guardia pa denunciar que en a parte oriental d'Aragón, belunas d'as emisoras que se sentiban, charraban en catalán. As luengas diferents d'o castellano no pueden ni viyer-se ni ascuitar-se. Fan bella mena d'alerchia, que fa recordar a qui las viye u las siente que a suya identidat lingüistica y/u nacional no ye a unica que existe en l'estau.


Ni sisquiera pa os chentilicios, que ya ni son quasi lengua. A qui quier esborrar-lo tot, no le fa goyo ya ni que se charre d'os orichens local de cadagún. Asinas se queixaba un tal Luis, de Madrit, en Heraldo de Aragón, charrando d'as retransmisions d'os chuegos olimpicos: "Abuso de calificativos como manacorí, berciana, villanovense, (...), y un largo etcétera, en detrimento de español y, que dicho sea de paso, no vienen a cuento. ¿Tan difícil es asumir que los deportistas que representan a España son españoles, sin más?". Dimpués sembra la dubda, sobre a honesidat d'os periodistas "¿Por qué? ¿Qué cosigna invade a los comentaristas?" Y exiche que sigan atras consignas que sí que le pareixen bien: "urge implantar un libro de estilo, al menos en RTVE, por ser un medio de comunicación público que pagamos todos los españoles". Efectivament, Luis. Qui queremos que atras luengas diferents d'o castellano pagamos ixa televisión an que nunca no ye present garra luenga que no siga ixa.

L'autor d'a carta, que regular que desfiende la inmensa riqueza lingüistica d'o castellano, y que se definirá como no nacionalista, quiere que qualsiquier chentilicio u referencia toponimica d'os comentaristas desapareixca pa poder repetir "espanyol" y "espanyola" trenta vegadas por frase.

Os dreitos lingüisticos son admitius siempre que no se quieran exercer. O PP amuestra a soben a suya hipocresía cuanto a isto en boca d'a suya portavoz d'a materia, Maria José Ferrando "pinganillos". Una d'as pocas filologas negacionistas de l'aragonés que contina existindo en o mundo. O suyo discurso d'hipotetica desfensa d'as variedatz vivas de l'aragonés, se queda en coritatis quan les preguntas qual ye la suya politica pa conservar-las. O suyo hipotetico respeto, quedó en evidencia quan lo discurso de Nacho Escartín, de Podemos, les fació alticamar-se y pretar a faltar-le, con frases tant rancias y cazurras como "mete-te güeina".



No yera a primer vez que l'aragonés entraba en Cortes. Yera qualcosa cutiana en os discursos de Bernal u Ibeas. Cuento que a diferencia con atras vegadas estió que Escartín charraba en aragonés y no lo feba sobre l'aragonés. No yera nomás un cenyo a la comunidat aragonesofona, sino un emplego de l'aragonés en siede parlamentaria. Un exercicio d'os nuestros dreitos lingüisticos, encara sin reconoixer. Una vegada más, o solo feito de fer vistera la luenga ha feito evident un conflicto lingüistico que existe y que PP, Ciudadanos y o PAR s'encerrinan en no reconoixer.

O nacionalismo banal se define como ixe que no viyemos de puro cutiano que ye. O nacionalismo lingüistico banal, tamién ye por tot. A Ñ ye o simbolo "simpatico" pa amugar o dominio lingüistico. Dica l'anyo pasau, que lo cambioron, o DNI veniba coronau por a tufa d'a espanyolisma letra. ¿Qué decir d'o repetiu y canso termino d'a ÑBA pa referirse a la liga an que chugan la impresionant cantidat de DIEZ personas con nacionalidat espanyola? ¿Que se fa un festival de mosica espanyola? Le claman "Música Ñ" encara que dos d'as tres collas, faigan servir grafias no normativas. No siga que creigan que a mosica "espanyola" se puede cantar en atras luengas. Mesmo pareixe que suene diferent quan seguntes qui, pronuncia "conyo" u "Espanya".


A Ñ ye tot un simbolo d'Espanya y d'o castellano. Por ixo, y por historia, no veigo mica lochico que atras luengas la incluigan en a suya norma grafica, sino ye pa reconoixer una subordinación a la luenga castellana. Menos, tenendo a solución en a propia tradición grafica d'a luenga.

Pero quan se quedan sin argumentos lingüisticos ni politicos, recurren a los diners, que ixos nos fan mal a todas. Qualsiquier gasto, por chiquer que siga, en guarenciar os dreitos lingüisticos de comunidatz que no sigan monolingües castellanas, ye malfurriar diners que podrían ir "pa atras cosas más urchents". Ixo sí, totz os chanfles que se gastan cada anyo en l'Instituto Cervantes, a RAE y tantas atras institucions d'o castellano, son inversions, cultura, ixample d'o mercau economico, y gloria pa la patria. Todas ixas virtutz, negadas de vez a os gastos en atras luengas. Porque simplament las atras sobran.

Si se gasta diners en meter cartels en as dos luengas, pa reconoixer a una comunidat lingüistica, ye malfurriar. Si se gasta en sacar un cartel bilingüe y meter-ne unatro monolingüe, no pasa cosa. Isto pasó quan en 2007 a Concellería de Choventu d'o concello de Zaragoza pasó d'a CHA t'o PSOE.

Tot isto se resume en un prochecto d'estau, país y nación que ye Espanya y que preba de tener a lo castellano como luenga unica. No respeta la variedat lingüistica. No tolera la variedat lingüistica. Todas as discusions sobre respeto a los dreitos lingüisticos d'as minorías rematan con o tant repetiu "isto ye Espanya y se i charra espanyol, y sino te fa goyo, te'n vas". Y dimpués se les fa raro que as que charramos atras luengas esdeviengamos independentistas.

En posts anteriors...
1. A cultura 
0. Se puet cambiar Espanya?

lunes, 26 de diciembre de 2016

O chonflo gracioset. Historias d'un insti publico (II)

Moritz ye un nombre ficticio que faré servir pa un zagal que conoixié en l'instituto. Igual como yo, veniba de Coras. En o cole, nos dividiban en clases por apellius dende primero dica ueiteno. Bi heba tres clases, A, B y C, y nunca no nos barrachaban, asinas que, d'o B y o C, no en conoixeba que a bell companyer de baloncesto. Iste yera d'o B, asinas que encara que hebanos compartiu ueito anyos de cole, nunca no nos hebanos charrau.

Yera o tipico mocet chonflo que, a priori, podeba tener firmes complexos. Manimenos, en muito poco tiempo esdevenió un d'os liders de l'instituto a pur de chistes cruels y de fer-se a mofla d'os mas febles y menos garrispos. Una d'as suyas fainas cutianas yera la de meter-lis embotadas a totz. Ye, probablement, o mayor culpable de que me prencipiasen a clamar "Loko". Tanto se viyeba a si mesmo como un rei, que a un d'os suyos adlateres dreitament le baltizó como "bufón" y a fe que o mozo interpretó ixe papel por bell anyo.

Se fació un "nuclio duro" d'amigos encapezau por un fato (de Uesca) grandaz, que yera o brazo armau. Patantón y buen zagal, pero perigloso si caleba. Por a grandaria y porque yera chirman d'atros dos como ell, que podeban, si caleba, foter-te buen sobo. Atro yera o debantdito "bufon", diana cutiana d'as suyas moflas, y encantau d'estar-ne. Antimás, atros personaches le rodiaban, por amistat u prebando de chupir-se una mica d'ixa ulor a popularidat que ell feba. Yo en estié un, d'ixos personaches.

As reglas y ordens de Moritz se cumpliban punto por agulla. Ell decibida qui molaba y qui no pas. En primeras, d'amagatons. Una mormor aqui, un alparceyo allá, iba fendo que amarguinasenos a qui li intresase. A la fin, o suyo poder yera tant claro, que mesmo se fació bella mena de chuicio - asamblea pa decidir si deixabanos a una mesacha chuntar-se con nusatras. ¡Con a mesacha present!. Ta part d'alavez febanos 14 u 15 anyos y no entendeba guaire bien lo que feba. Encara que barruntaba que aquello no yera bien, no lo aturé. Ni ixe momento puctual, ni tantos atros que vivié en ixos anyos.

Concarar-te con Moritz yera perigloso. No fisicament, pero si socialment. Si no febas pacha con ell, te arrisgabas a que muitas te deixasen de charrar, a que la tuya embotada estase bien fura y, a la fin, a estar-te solet pasando ixas edatz tant embolicadas.

Moritz condicionaba mesmo lo nuestro parlar. Repetibanos as suyas gracietas, con a suya entonación, por tot. Como falcas. Si una mosica u bella cinta le feban goyo, todas correbanos a sentir-la u viyer-la.

A la fin, o suyo poder fue disapareixendo a moniquet. Quasi sin parar-ne cuenta, un dia Moritz ya no yera dengún. Mesmo quan deixó los estudios no lo trobemos a faltar. ¿Qué yera lo que teneba ixe zagalet, pa haber conseguiu ixe poder? Talment ye un caso de l'agresividat premiada que bella vez en he charrau. Regular que sabió rodiar-se d'un buen equipo de laminaculs que ixemenasen o suyo mensache. Pero siempre me faré cruces de como un tipo tant mediocre aconsiguió tanto poder en tant poco tiempo. Encara que viyendo lo que tenemos arredol, tampoco no pareixe tant raro.

viernes, 23 de diciembre de 2016

Historias d'un insti publico (I)

A modo de memorias, voi recontando en iste blog lo que más me percutiba en os anyos que m'estié en Corazonistas, colechio privau catolico que pagamos entre todas. Ixe tiempo lo vivié pleno d'una sensación d'absurdez total en a mayoria d'os fenomenos que teneba arredol. No entendeba la relichión, no entendeba as trazas d'o profesorau, ni porque no podebanos compartir espacio con mullers u tantas atras cosas.

Pero tot ixo se tornó mesmo mas fundo quan a la fin plegué en a escuela publica. Debant de tot lo que heba viviu, me trobaba con un espacio de convivencia y estimulos perens. Con dificultatz, prou que sí. No yera un paradiso, como no puet estar-ne l'adolescencia de dengún. Pero siempre que foi alcordanza d'os anyos d'instituto, los remero con a sensación de descubrir un mundo real que dica alavez se me heba amagau. 

Facié a secundaria en l'IES Medina Albaida. A mia quinta estió la primera en fer ESO en ixe instituto que, antimás, engueremos. A FP, en o segundo anyo dimpués d'a reforma educativa, la facié en l'IES Andalán. Asinas que prebé diferents institutos y experimenté a reforma educativa. Como buena parte d'a mia cheneración, facié EGB y ESO. Y ni por lo uno, ni por l'atro soi millor u pior.

En a publica, podié ixuplidar os trucazos de valdes. Convivié con mullers, descubrindo que gosaba de trobar-me muito mas comodo con ellas que no pas con ells. Me amostroron que opinar u prebar de debatir con as profesoras no ye mal, si se fa con respeto. Que no caleba estar tot lo dia sentindo-se culpable por tot. Que o feito de que as personas sigan muito diferents entre si, ye una riqueza, no un periglo. Tantas cosas!

Tamién aprendié atros conoiximientos "tecnicos", por si belun se lo pregunta. Prou que en salié integrando y derivando, sabendo-me a historia d'Espanya, as leis d'a termodinamica y o ciclo de Krebs. Torné a gronxiar-me con a lectura, vicio que heba deixau en os zaguers anyos d'o cole, dimpués de malas experiencias con os libros de lectura obligatoria. 

L'instituto consiguió lo que se le ha de demandar a la escuela publica: ensinyar-me as materias mas esencials pa la vida y pa os mios estudios y, sobre tot, formar-me como persona.

Ixos anyos, como he dito, no estioron un paradiso. Pero a o canto d'os que vivié en o colechio, estioron una verdadera liberaciónA cronica d'aquells tiempos, en bells dias prencipiaré a recontar-tos-la.

lunes, 19 de diciembre de 2016

L'agresividat premiada

Muitas cosas van cambiando china chana, masiau a monico talment, en as nuestras sociedatz. Quan prencipié a participar en organizacions, tot ixo d'os "cudiaus" que tanto se'n charra agora, yera de tot desconoixiu. De feito, os colectivos a sobén esdeveniban concursos de popularidat, u rings de boxeo.

As organizacions son chicotas sociedatz an que se pueden viyer reflexaus os vicios y virtutz d'a "gran sociedat" an que son. Asinas que no ye raro que, por muito que quieran distinguir-se, a la fin imiten todas u buena parte d'os comportamientos exteriors a la organización. Mesmo beluns que se suposa que preban de combatir.

Quan un gran amigo enumeraba as virtutz d'as personas que febanos parte d'una organización an que milité por bell anyo, a yo m'acumulaba la capacidat de trobar puntos en común y d'aconseguir alcuerdos. Quiero creyer que ixa ye una d'as pocas capacidatz que tiengo desarrolladas; la d'entender a envista d'otri y estar capable de trobar consensos basicos entre posturas diferenciadas. Pero ixo lo han de decidir atros, no pas yo. Ixa hipotetica capacidat que m'acumulan ye, manimenos, un estorbo pa aconseguir a popularidat u lo liderazgo.

De fa muito que veigo como lo que se gosa de premiar socialment no ye a capacidat de plegar en alcuerdos u consensos entre dos partes. Ni d'entender dos posturas en primeras diferenciadas. Tot lo contrario. Se premia a parola gruesa, a humillación de l'enemigo u a ridiculización d'argumentos. De chent agresiva, bi'n ha habiu, bi'n ha, y me temo que bi'n habrá. Atra cosa ye lo que socialment faigamos d'ellas y ells. Qui amuestra dubdas en o suyo argumentario no ye considerau como prudent u reflexivo, sino como gabacho u floixo. A qui amuestra comprensión por una postura "disident", se le diz traidora en un petén. A diplomacia ye febleza.

Lo que se premia ye l'agresividat. "L'agresor premiau" pareixe tener todas as respuestas. A seguridat que fa servir pa charrar ye contundent y imposible de foradar. No le cal argumentos, porque as cosas "son asinas y prou". "Yo pienso, creigo, opino, ..." no fa parte d'o suyo vocabulario. Mesmo quan se li amuestran argumentos contrarios, s'esfiende enrestindo contra l'argumentador, por un regular con una falacia ad hominem, u refirmando-se en a suya clá.

Ixa clá ye atro d'os elementos esencials. O premio de l'agresor premiau ye precisament l'aplauso d'a clá y d'a resta d'o suyo publico, que aspera aganau a suya ración diaria d'aseveracions categoricas, que le refirmen en as suyas conviccions inqüestionables. L'agresor premia tamién a las suyas seguidoras con explicacions rapedas, furas, cargadas aparentement de razón, y bien sloganizadas. Un corpus teorico de buen trusquir y millor ixemenar.

No soi decindo que as ideyas u os argumentos no haigan d'estar radicals u desfendius con toda la pasión que calga. Que dengún no se trafuque. Charro de modos de fer-lo. A radicalidat u a pasión no tienen por qué ir unidas a l'ausencia d'empatía, a lo "farutismo" u a lo menosprecio d'a resta.

Pa bien u pa mal, a vida de l'agresor premiau ye un bandiador que bell ratet l'empenta entabant pa dimpués levar-se-lo ta dezaga. Se dan vida en as crisi, quan cal dallar a hierba viella, pero en tiempos mas tranquilos, quan a calma permite fer as cosas más a poquet, s'esboldregan y pierden o suyo glamour, asperando que lo bandiador le leve atra vez t'alto.

Igual como en Canción de Chelo y Fuego no se sabe guaire bien si os Atros trayen l'hibierno u quan l'hibierno plega, ells apareixen, tampoco no sabemos si os agresors premiaus apareixen quan bi ha crisis, u as crisis van en chunto con ells. Pero en qualsiquier caso, son actitutz que me sobran en estar fundament mesianicas y heteropatriarcals.


martes, 13 de diciembre de 2016

A mosica. Historias d'un cole de mosens IX

Encara que soi un apasionau d'a mosica, soi negau pa fer-ne. Siempre que he prebau de fer sonar bell traste lo he feito muit malament. Con 14 u 15 anyos, como tantos atros zagals, me merqué una guitarra. Heba feito pocha dende bell anyo antes y a la fin teneba os diners que caleba. De vez, me apunté ta un curso que se feba en l'instituto. Fracaso total. A profesora yera buena, como contrimostroron toda la resta de l'alumnalla que sí que aprendió a tanyer a guitarra. Yera yo l'incapable d'aprender. Prebatinas posteriors con a percusión no millororon o diagnostico: pa la mosica, soi un zero.

Como en tantas atras cosas, ya en o cole se barruntaba iste feito. A educación mosical, como tot, yera prou penible. En aquellas envueltas pendeba en chuflar con una flauta dulza una ripa de partituras, cadaguna más abominable que l'anterior. Viyé a craba roya pa fer sonar qualcosa parellana a ixo de "dos elefantes se balanceaban" asinas que ya podetz contar as estrucias que teneba. O libro prencipiaba con cosetas simplas como a debantdita y remataba con una parrafiquera de corcheas y semicorcheas tant imposibles de leyer pa yo como un orichinal de Sun Tzu.

Manimenos, teneba una media de notable gracias a la parte teorica. Aprendebanos solfeo y bell poquet d'historia d'a mosica (clasica, prou que sí). Como o conteniu yera poquet y de buen aprender, teneba siempre buena nota y, a pur de repeticions, aprebaba radiu lo de chuflar a flauteta.

Con tot, as clases de mosica no yeran as piors pa yo. Nos movebanos de l'aula, que ixo siempre feba goyo, y baixabanos en formación de a dos ta l'aula mosical. Astí nos posabanos en bancadas y ibanos chuflando a daria. Como yeranos bien enchugardius, gosabanos de dar prou mal y dia par d'atro a clase remataba a metat y tornabanos a puyar ta l'aula a copiar licions u qualcosa pareixida.

Tamién en isto os mosens teneban criterios absurdos. Y ixo que qui nos feba clase yera "civil". Quan ya hebanos creixiu bell poquet, os más agudos de mosica prencipioron a tanyer atros trastes. China chana se fue formando un chiquet coro pa tanyer en misa y pa fer funcions d'ixas a lo yankee ta Nadal. O criterio pa estar-ie estioron as notas que se teneba en l'asignatura de mosica asinas que, como en ixo yo iba bien, me tocó fer-me d'o coro. Astí conoixié os diferents libels d'a inutilidat mosical.

Prencipié con a pandereta, creyendo que sería de buen aprender. Ya empecipiaba bien abaixo, pero como qualsiquier atro inutil mosical que haiga prebau de tanyer-la habrá comprebau, ye más dificil que no pareixe. Asinas que a escape baixé t'o siguient libel: o triangulo. Guarda que ye dificil d'entivocar-se con ixo, que nomas has d'asperar a lo momento chusto. Pues vete-me que tamién la cagaba. Asinas que continé baixando. As voces. Nomás heba d'aprender-me a letra y ta part d'alavez teneba millor memoria. Pa forro de bota, yeranos como ueito u diez zagals cantando. Asinas que en o coro, me i estié dica plegar a obra.

O salón d'actos yera plen de pais y mais, en una d'ixas inexplicables torturas que lis feban. No lo recuerdo como qualcosa traumatica y sisquiera m'alcuerdo de si mai y pai bi yeran. A yo tot aquello me la bufaba prou, si tos soi sincero. Cosas d'a memoria, recuerdo perfectament que chustó antes de puyar-se o telón me prencipió una picazón o tozuelo y me graté firme y a tot meter chusto antes que puyase. O caso ye que un ratet antes de que salisenos t'o scenario, o mainate d'o coro nos suchirió a atro zagal, inutil como yo, y a yo mesmo que, en cuenta de cantar, simplament movesenos a boca. Me pareixió bien, porque yera seguro de fer un estricallo en caso de cantar.

O coro cantó y salió tot lo bien que les puet salir a una colla de zagalons d'a E.Ch.B. cantando putos villancicos. Como en tantas atras aventuras corazonistas, no lo recuerdo como un trauma, pero si como un sinsentiu. No sé encara que pintaba yo en aquell coro, talment furtando-le a plaza a bell galban que no querese estudiar-se a teoría mosical, pero que sí tenese talento. No sé como tenioron a barra de demandar-me que no cantase en ixe zaguer momento. Como he dito, a yo me la bufaba, pero a la mayoría de crios d'ixos anyos, les hese floriu prou.

No creigo que de haber teniu atra educación mosical, agora estase dencima d'os scenarios, cumplindo un d'os mios suenios. Cadagun tien as capacidatz que tien. Pero regular que aquello no aduyó. Pero lo pior estió que dimpués de no sé quantos anyos de asignatura de mosica, en salié sin haber aprendiu ni un sacre de mosica

lunes, 12 de diciembre de 2016

L'anonimato d'o blog

"Os tozals no s'achuntan, a chent sí", diz o refrán. Y encara que fablilandia ye una comunidat bien chiqueta an que quasi todas nos conoixemos, de cabo ta quan me toca d'explicar por qué miro tanto de guardar lo mio anonimato. Terne que terne me he de desetiquetar en Facebook, he de demandar que se despenchen videos u fotos. Mesmo bella vez he deixau de publicar comentarios en o blog u he demandau que esborren tweets an que se me nombraba con o mio nombre "oficial".(1)

Bi ha diferents razons. La primera ye l'entorno an que vivimos y a vision que bi ha sobre as mias ideyas politicas, culturals, etc... He visto como feban fuera d'o treballo a muita chent simplament por sindicar-se, u por tener inquietutz politicas. No ye precisament ixe un problema que vaiga a tener en o treballo que tiengo agora, pero nunca no se sabe a on rematará uno. D'atra man, muitas d'as personas que conoixco, d'o mundo "normal", tampoco no entienden todas ixas ideyas. Ni las entenderán nunca, por muito que les n'explique. Y a fe que he prebau de fer-lo un ciento de vegadas, pero ya uno se fa viello y no preba de fer venir a plego a dengún que no siga capable d'entender seguntes qué envistas. De feito, por un regular, no charro de politica que con chent que tienga uns minimos comuns con as mias ideyas.

A luenga ye atro entrepuz tamién asociau. Haber d'explicar, en 2016, qué ye l'aragonés, por qué lo desfiendo, por qué cal conservar-lo, que ye una sola luenga, etc... no ye a mia misión y me fa una cansera insoportable. Vivimos en un mundo an que la mayoría d'as vegadas a chent no pregunta por curiosidat de saber como viyes o mundo, sino por ganas de contar-te a suya versión y de amostrar-te-la como a unica verdadera. Y como ixa ya me la sé, porque sale totz os dias en Heraldo, m'estimo mas de perder o tiempo con atras cosas mas utils.

En un tercer puesto, tamién ye lo miedo por a mia integridat fisica. Encara que no he recibiu menazas serias, sí que me ha plegau más d'un comentario bien furo. Quan a la chent le qüestionas cosas tan delicadas como o sistema de creyencias u a suya identidat nacional u lingüistica, a soben se lo prenen muit malament. Cuento que a mayoría no pasan d'estar farutes on-line, que nunca no ferían cosa en o mundo fisico, pero nunca no se sabe como de barrenada ye la chent.

Razons a favor de salir de l'anonimato no en trobo garra. A mia credibilidat no pende d'o nombre con que firme lo que escribo. D'atra man, a qui quiera saber de verdat qui soi, no le costará guaire de conseguir-lo. No ye un secreto indescifrable.

(1) Me pareixe tan real o nombre que i mete, como qualsiquier d'as embotadas que foi servir u que me meten. D'asti a especificación

viernes, 9 de diciembre de 2016

Versions. Tierra de barrenaus radio 3x03

En aprestando lo zaguer programa d'a temporada pasada de Tierra de barrenaus radio, habié de trigar una canción que estase una versión. Tardé un ratet en esleixir-ne una y quan lo facié sisquiera sabeba qui yera l'interprete d'a orichinal. A canción trigada estió 54-46 de Fermín Muguruza. A orichinal ye de Toots and the Maytals. Asinas descubrié a ixa grandisma colla que estianyo aspero poder disfrutar en o Viñarock.

Pensando-ie, prencipié a buscar atras versions. Y en facié una lista. Y china chana, la lista fue creixendo y creixendo y pasó d'a trentena de titols. Y decidié de fer un programa con ixe material. En realidat bi ha material pa fer-ne bells quantos, pero por agora tiro con iste y ya me diretz que tos ha pareixiu.

O criterio pa trigar as cantas no ye guaire claro ni pa yo. Unas las i fiqué porque me pareixeban curiosas. Atras, por a luenga que feban servir. Tamién bi'n ha que simplament me feban goyo. Asinas que aspero que iste zaguer Tierra de barrenaus de 2016, tos faiga conoixer u recordar beluna d'istas piezas que fan parte d'a mia vida mosical.




jueves, 8 de diciembre de 2016

Una decada barrenada

En fer servir a base 10 pa contar, a nuestra cultura tien ixa tendencia a celebrar os multiplos de 5 y de 10 con especial ficancia. Y como me pareixe un momento tan bueno como qualsiquier atro pa fer una uellada a iste tiempo de treballo, lo aprofitaré.

A primer cosa que cal, ye agradeixer a toda la chent que leye o blog, ascuita o programa, y me sigue en os retes socials. Más que más a qui interactuatz con yo, que ye pa lo que se inventó isto de internet; pa comunicar-se.

A segunda, demandar perdon si a belun l'he feito mal sin querer. Sé que he teniu os mios momentos más ronyazas u encarranyaus, y que no siempre he sabiu navegar-me bien con ixo d'a diplomacia y a empatía. Aspero continar millorando como creigo que lo he feito en iste tiempo.

Quan se fa a uellada ent'o pasau, se gosa dar bella cifra, asinas que tampoco en isto fuyiré d'os topicos y las daré. A dia de hue, van publicadas 728 entradas en o blog. O programa de radio, l'atro gran proyecto de TdB leva 22 programas emitius con bellas 50 horas de radio en aragonés. Antes, ya en heba feito quantas mas en as colaboracions de La Enredadera con a sección de L'aragonés ye bien vivo u en Fendo Orella, an que colaboré durant una temporada. Tanto lo programa como as colaboracions, las puetz trobar en a canal de Ivoox.

En Flickr ya van quasi 400 fotos puyadas. No pretendo que dengun creiga que son buenas fotos. Las tiengo basicament como soporte grafico d'o blog. Pero creigo que bi'n ha, de buenas, y a fe que de curiosas.  Quanto a Youtube, ya son mas de 100 videos compartius. Isto ha viviu muita actividatz en zagueras con a ideya d'as #videofateras, que tanto exito ye tenendo (adintro d'o que se considera "exito" en o mundet de l'aragonés). Pa rematar, he quiesto fer o fanzine, pa tener qualcosa en soporte fisico, con a doble ideya de tener un recuerdo y de financiar o programa de radio.

Cifras aparte, me quedo con diez anyos de aprendizache individual y colectivo. Ya he dito muitas vegadas que iste blog (y tot lo que le rodía) nomás tien sentiu adintro d'un movimiento de defensa d'a luenga y d'una manera de entender a comunicación que comparto con bellas quantas personas. Aspero que continemos treballando todas nusatras por un Aragón y un mundo diferent, más variau, chusto y poliu y que continemos tamién compartindo ixos raticos tan rebuenos.




jueves, 1 de diciembre de 2016

D'un cascuello d'aguacate (I)

De chiquet, creixeba en una Zaragoza que, encara que m'encantaba, no deixaba d'estar una ciudat. L'entorno urbano yera tot lo que conoixeba y, quan a la fin salié t'a montanya, me quedé sin sangre en a pocha. Estió un verano, en una visita ta casa d'a mia prima, que viviba en un lugarón d'o Pirineu navarro. Tot i yera verde. Chunto a lo lugar, baixaba un arrigachuelo con un chiquet churro, que a yo se me feba os d'o Niagara. A os costaus d'o riu, arrienda chopos cusiraban que no s'esvarrase d'o camin que por sieglos heba feito. Aquells arbols, fuertes y alteros, me recontaban historias d'a val, d'o riu, d'as vacas que i bebeban, d'os habitants d'o lugaron d'a mia prima.  No i pasé que un dia, pero me deixó marcau pa cutio.

A vida me levó a continar vivindo en Zaragoza, en tot lo centro, en una casa chiqueta. Garra posibilidat de tener un chardín. No digamos ya un bosquichón, que ye lo que en veras me fería goyo. Me he d'aconhortar con quatre macetas que tiengo en as balconadas que dan t'a carrera. Tasament un metro quadrau que me conecta con a tierra ixe poquet que nos cal a todas.

Un dia, de cocinicas, yera fendo guacamole. En acabar-lo, guardé un d'os cascuellos pa ficar-lo en o pote d'o verde y espeso unto. Diz que priva de que se malmeta. No sé si ye verdat u no pas, pero como no cuesta mica de fer-lo, siempre lo i fico. L'atro, que por un regular lo aviento, decidié de plantar-lo. Teneba una d'as macetas vuedas. La que más luz recibiba. Heba estau poblada por uns matullos de tremoncillo por bell anyo, pero ya s'heban muerto feba tiempo.

Lo fiqué bien en tierra, le adhibié una mica fiemo que me deixó un amigo que tien un hortal, y lo ruixié bien ruixiau. Cada dia, quan plegaba d'a faina, le feba una uellada, asperando que a la fin chitase. A primer semana, miau. A segunda, miau tamién. Quan ya prencipiaba a pensar que d'astí, no en creixería cosa, un chiquet chito acucutó por a tierra. Un tallo primo, rematau en una folleta diminuta. Quasi no yera cosa, pero me implió de alegría y ganas de continar con os cudiaus que le daba a l'aguacate mio.

D'aquell cascuello, a escape prencipió a medrar una planteta. Puyando con firme rasmia, l'aguacate tiraba entalto a palmo por semana si fa u no fa. Pasau un mes, ya teneba bella dotzena de fuellas. Verdas por un costau, blancas por l'atro. O tallo, poco más gordet que quan heba naixiu, ya pasaba lo barandau d'a balconada. ¿Y l'argüello mio? Ai, amigas! Ixo sí que yera alto. Como un mayo. Pasaba la balconada, lo teito, los quatre pisos d'alto de casa nuestra y plegaba en o cielo mesmo, fendo tranya entre os nyublos d'a primavera que yera prencipiando.

Con l'aguacate más bonico de tot lo barrio, a cada visita que pasaba por casa, prou que le'n amostraba. "Mira-te", les deciba, "isto, d'un cascuello que iba a aventar, como foi con totz." Les animaba a fer lo mesmo. "Planta-te-ne uno en casa. Ya viyerás que goyo. En ye d'agradeixiu!".

Dica que un dia, vinió a visitar-me lo mio amigo botanico. "Mira-te, mira-te", le deciba atarrantau entre que l'endrezaba ent'a balconada. "Vas a viyer que aguacate más pincho me ha medrau en a maceta".  L'amigo, fació un cenyo de sorpresa en viyer-lo, que yo interpreté como admiración enta l'aguacate tan repoliu que adornaba la carrera. "¿Pero que me dices? Isto no ye un aguacate. Isto ye un chopo". Fendo uellos de caparra, le expliqué que yera imposible, que i heba plantau un cascuello d'aguacate, y que d'asti heba surtiu aquella planta, altera y prima. "Ye un chopo", repetiba tozola l'amigo. "Treballo con ells. En he visto a boticiegas. Mesmo he publicau un par de treballos sobre as variedatz ibericas d'os chopos". Yo nunca no heba visto una planta d'aguacate. Ni un chopo tan chiquirrín. ¿Que iba a saber-ne?

Un borguil d'emocions me puyaba dende os budiellos. D'una man, acababa de descubrir que l'aguacate mio no yera un aguacate. Me heba teniu enganyau. A yo y a tot lo vecinamen, a qui les heba recontau, con tot detalle, como medraba la mia planta favorita. D'atra man, yera o feito de tener un chopo en casa mia. ¡Un chopo!. De bote y voleyo, tornoron t'a mia memoria, a val aquella de Navarra, con l'arrigachuelo, as vacas, o verdete y la montanya. Y os chopos. Os chopos que rodiaban lo riu y que, viachando por o tiempo y l'espacio, agora habitaban en a mia balconada.

Miguel, l'amigo botanico, viyendo que me yera fendo cruces, me charró d'os estudios d'o "chopo cruzau". Pareixe que en una universidat chaponesa, heban estau investigando lo potencial d'o chopo pa desenrollar-se en atras lagors. Sin que calese contacto fisico, ni sisquiera estar guaire cerca. Os estudiosos chaponeses  heban comprobau como de diferents simients, en un porcentache muit muit chiquet, en creixeba chopos. No sabeban explicar-lo guaire bien, pero a hipotesi más probable yera una mutación producida por a radiación electromagnetica, ya que se heba visto un chiquet aumento estadistico d'o "chopo de lagor extranya", como le clamaban, en entornos urbanos sometius a fuertes dosis d'istas radiacions.

Atra amiga me charró de atro estudio en un hortal ecolochico. En una plantación de tomates de Villamayor, heban plantau bell par de caballons de tomate canario. Y ixo heba creixiu, fueras d'una planta, de tomate d'una variedat local. Diz que bi ha teorías que dicen que a tierra tien memoria y que puet fer cambiar l'ADN de bellas simients pa adaptar-las a las necesidatz d'o puesto an que creixen.

No sé si a culpa la tenió lo router que teneba a o canto d'o balcón. U si a tierra d'a maceta quereba que salise un chopo, que en Aragón bi'n ha a bando, y no un forano y exotico aguacate. Sé que contino cudiando-lo como lo dia que planté o cascuello. Y que cada verano, quan salgo t'a balconada y m'acoflo en o puff a leyer o libro baixo a solana zaragozana, a radida uembra d'o mio chopet, me fa viachar ta l'arrigachuelo navarro. Y puedo ignorar os chilos, os rudios d'os autos, l'estrapalucio d'a ciudat y sentir como l'augua escorre, val t'abaixo, por aquell lugarón d'o Pirineu.

martes, 29 de noviembre de 2016

O vecin y o mercau. Complicidat falica vol. 2

Tornaba ta casa dende o mercau, con dos bolsas cargadas a caramullo. Me trobé un vecin d'o vico y, aduyar-me no, pero limpio capaciar.

A conversa prencipió asinas:
- Que t'ha mandau a muller a mercar u qué?
- No, que he veniu yo solico
- Hombre, pero te mandará a mercar
- No, voi quan cal y prou
- Cal obedeixer-las, que sino... Tu l'obedeixerás, no?
- Hombre, pues quan tien razón sí, y quan no, pues no.
- Pues seretz tot lo dia tricolotiando-tos
- No. Charramos prou. No tenemos grans problemas, a verdat.
O capazo dimpués continó sin guaire suco. Qué tal a familia, o treballo, y tot ixo. Pero me costó esvarrar-le d'a complicidat falica, concepto que expliqué fa tiempo y que hue nomás viengo a ixamplar y eixemplificar.

De nuevas, me trobo con ixa supuesta complicidat basada nomás en os nuestros atributos chenitals. Con ixa persona no tiengo guaire en común. Nos conoixemos a traviés de unatra persona, parient suya, y nunca no hemos teniu confianza. Simplament somos vecins. Pero o "colegueo", entre "tios-tios" se da por supuesto.

No, quiesto vecin, a mia parella no gosa de mandar-me a mercar. Quan cal bella cosa en casa, belun d'os dos baixa t'o mercau y lo merca. ¿En veras cal que a tuya parella te diga quan cal mercar y qué?

Quanto a lo de obedeixer, a escuchetes se podeba sentir o canso discurso de "le obedeixco encara que no tienga razón, simplament pa que no me chile, porque ya sabes como son as tias, que chilan asinas sin mica sentiu ni razón...". Pues no, no le doi la razón porque sí. Si discrepamos, se charra, se preba de plegar en un alcuerdo, y sino bi ha manera, en una solución que sigamos as dos d'alcuedo.

Tricolotiar-nos, prou que nos tricolotiamos. ¿Más u menos que qualsiquier atra parella? Pues no lo sé. As dos somos tozolicas, asinas que talment más. Pero as dos sabemos fer venir a plego a l'atra, asinas que talment menos.

No, a nuestra parella no ye ideyal. Pero quiero creyer que ye lochica. Que prebamos de fer as cosas normalment, y no como ixa cultura "machota" nos diz que cal fer-lo. Que somos dos adultas, capables de chestionar as suyas necesidatz y deseyos individuals y tamién as comunas.

Me niego a que lo mio chenero siga representau por un cliché d'una persona incapable de viyer qué cosas faltan en a fresquera y os almarios, que obedeix acriticament, u que lo fa porque no tien argumentos con que concarar-se. Soi con a mia parella porque quiero y porque la quiero, no porque a mia supervivencia penda d'ella u por resignación.Y me fa muita pena que ixo no siga lo cutiano entre as personas d'o chenero que dicen que i perteneixco.

viernes, 25 de noviembre de 2016

Tabiernas d'Aragón (IV): Pottoka

No recuerdo quan estió a primer vegada que vesité lo Pottoka. Tampoco no recuerdo la primer vegada en l'IFI. Pero sí que totz dos han feito parte d'a mia vida borinera. Y cómo! Ista semana plegaba lo momento que tanto espanto nos feba dende tiempo habe. Iñaki, amo y cambrero d'o Pottoka, se chubilaba. L'espanto veniba de que i montasen bell atro bar de modernas, d'ixos que surten como fongos por a Madalena, en zagueras. Bien se vale que, seguntes pareixe, lo deixa en buenas y expertas mans que no esvarrarán guaire o camín que prencipió Iñaki.

De bars clonicos, bi'n ha a brozuecos en Zaragoza. A mesma estructura y decoración, os mesmos menús, a mesma bebida, o mesmo ambient, ... De Pottokas, no bi'n heba que uno. Como deciba belun, en un d'os cientos de reflexions que han deixau istos dias en os retes socials, a carrera Martín Carrillo, ha deixau fa tiempo de decir-se asinas, y tot lo mundo la conoixe como "a carrera d'o Pottoka".

O Pottoka no yera un bar "de marcha", ni de fer-se un café, ni teneba pinchos, ni birolla. A mosica tasament se sentiba, o cambrero no yera especialment simpatico, no i feban cocktails de moda, ni yera más barato que qualsiquier atro bar d'a redolada. Manimenos, os cabos de semana s'empliba. Yera un bar d'ixos que siempre i ye. Un puesto an que se ye bien, an que te puetz posar y, arredol d'una botella de sidra vasca, apanyar totz os problemas d'Aragón y d'o mundo con as tuyas companyeras y amigas.

O Pottoka yera d'ixos bars periglosos, porque sabes como i dentras pero no quan ni como en sales. Un d'ixos bars an que as rondas y os capazos iban a l'arreu. Nos i trobabanos, antimás, chent de todas as familias politicas d'a madalena. Pocas vegadas he visto más compleganza que en as despedidas que le faciemos a Iñaki en istos zaguers dias antes d'a chubilación.

Me quedará incognitas pa cutio como qué ostias bi heba dezaga d'a puerta de l'escusau u qué sentiba Iñaki en o transistor. Agora una nueva etapa empecipia pa o Pottoka. A chent que lo pilla tien la confianza d'Iñaki y tamién la mia, y aspero que sepan conservar ixa esencia acullidera que teneba o bar dica o suyo zaguer dia. Aspero tamién que Iñaki tienga la chubilación que tanto se mereixe, en estar toda una figura d'o vico y d'a vida de muitas personas que hemos viviu tantas cosas en os suyos locals.

Iñaki, zure erretiroa gozatu!
Agur Pottoka, kaixo Pottoka!

Tos deixo penchadas as tres videofateras que i gravé:



 

jueves, 17 de noviembre de 2016

Un fanzine pa diez anyos de blog

A menos d'un mes de fer os diez anyos de Tierra de barrenaus, caleba pensar en bella celebración. De entre todas as opcions que teneba, que iban dende publicar un triste post, dica fer o tant asperau TdBFest (sentir Tierra de barrenaus radio 1x06), a la fin me decidié por fer un fanzine, que ye lo que lo peta.

O fanzine, que presiento iste sabado a las 12:00 en Treziclo (C / Liñán, 8, Zaragoza), ye una replega de bells articlos publicaus aquí. No sé si i son os millors, u los que más goyo fan, u os que más visitas han teniu. He prebau, ixo sí, de que estasen representativos d'o blog. I son quantas d'as mias basemias: l'aragonés, a relichión, a borina, ...tot recontau en aragonés. Pareixe metira que en 2016 calga continar con o discurso de que en aragonés, como en qualsiquier atra luenga, se puet charrar de tot. Pero ye asinas. Y como millor que decir-lo, ye fer-lo, aqui ye o testimonio de más de 700 entradas d'o blog sin haber charrau nunca de fainas agroganaderas, ni d'as cosas d'antes más. Que ye muit bien charrar-ne, pero lochicament, soi incapable de fer-lo.

O fanzine preba de cumplir qualques funcions. A primer, tener en soporte fisico una memoria d'istos diez anyos. Que no ye poco. Soi d'os que encara se fa copias en papel d'as fotos. Que nunca no se sabe quan puet petar internet! Segundo, ye financiar o programa de radio. No tien guaires gastos, pero cal pagar bella coseta, asinas que os diners d'o fanzine irán pa poder continar con o programa. A tercer función ye la de prebar de colar-me en as mesas de ferias y puestos chunto a atras obras en aragonés. Encara bi ha muita chent que no fa servir retz socials, u que no se navega guaire con internet. Aspero que o formato fisico le sirva a belun pa conoixer o blog. Tamién ye una traza, en ista primer presentación, y en os eventos que se vaigan fendo, de trobar-me con as lectoras. As que conoixco y as que no. De tener ixe feedback que tanto goyo me fa y, prou que sí, de capaciar un ratet.

Cal agradeixer, prou que sí, a toda la chent que tien a culpa de que o sabado pueda compartir con vusatras iste fanzine. A XCAR, de Malavida, que fació una portalada repincha, y a Juan Pablo que revisó los textos y con qui tanto aprendo cada dia. A toda la chent que bella vez me hetz leyiu y escrito, a qui sentitz o programa de radio, a qui viyetz os videos u as fotos, a las que interactuatz en os retes socials. A todas las que facioron tranya en isto de l'aragonés en internet, con as suyas webs y blogs. Y en a radio, prou que sí. A Arale, que me aguanta 24/7 ixas basemias, y que de cabo ta quan le toca d'opinar si qualcosa ye publicable u no pas. Y a toda la chent que me deixo, que no en serán pocas.

Asinas que convidadas sotz a compartir ixe ratet o sabado de maitins y a pillar-tos o fanzine pa tener ixa memoria d'istos diez anyos. Besichons, lectoras, que sotz as millors!




martes, 15 de noviembre de 2016

A cultura en a Marca Espanya (#MarcaEspanya 1)

"Muera la intelectualidat traidora". A frase de Millán Astray, tant quiesto por Esperanza Aguirre, la d'a Espanya d'os tresmil anyos, revela muito d'a relación entre Espanya, intelectualidat y cultura. A traición ye cosa mala  por definición. Pero qui define traición como qualsiquier cosa que s'esvarre un celemin d'a linia fixada por a hechemonía cultural, ixa intelectualidat traidora esdeviene simplament intelectualidat.

A cultura espanyola, vista dende l'exterior, se resume en toros y flamenco. Ni l'estau, ni qui se sienten nacionalment espanyols, se avergüenyan guaire d'iste feito. A tortura animal ye present en tot lo mundo de diferents trazas: cazeras de zorros, domas de bisonte, barallas de gallos, ... pero en pocos puestos se fa d'ixo sinyal nacional.

O mundo d'a cultura, la de verdat, la que no le cal torturar garra bicho, ye mirau con desconfianza y mesmo con hostilidat. L'espanyolismo s'ha ocupau de fer-les pareixer uns cazasubvencions galbans que fan mierda. O caso d'o cine ye muit sinyaler. No sé si hetz visto bella vez o programa que fan de cine espanyol en 13TV, pero ye buen reflexo d'a idea que tien Espanya d'o que ye a "intelectualidat no traidora". Willy Toledo, Leo Bassi, Albert Pla u a revista Mongolia son linchaus publicament y as suyas obras boicoteadas, u mesmo sufren prebatinas d'atentau. Os titiriteros de Madrit, todas as campanyas de criminalización d'a AVT contra Fermín Muguruza, S.A. y muitas más, a basemia d'a prensa de dreitas con a familia Bardem, ... de casos, n'i hai a brozuecos.

"Faltarán perras para otras cosas, pero aquí gastan un millón", cantaba Ixo Rai! charrando d'as vacas en as fiestas d'os lugars. Y quanta razón tienen. Con os diners que malfurria cada chiquet concello en fer-le a tana a las vacas, se podrían fer unos ciclos de teatro impresionants, u trayer orquestas que fuesen una mica dillá d'os Pajaritos y Paquito Chocolatero. Pero bi ha un ambient cheneralizau de que a minoria vaquillera tien bella mena de prioridat en o reparto de perras, y que lo atro ye pa "finas" u concieteras. A las mosicas y a las artistas en cheneral se les recatia tot lo que se puet, fendo-les bien dificil poder vivir d'o suyo treballo, tant malament reconoixiu.

A Marca Espanya se caracteriza tamién por una envista de tot utilitarista y economicista de quasi tot. Lo viyemos en o nuestro país quan s'estricalla a Espluca de Chaves pa poder cazar-ie, u s'esboldrega Averly pa fer-ie putos pisos. Pero dillá d'as nuestras mugas en tenemos eixemplos arrienda (el Cabanyal, Gamonal, El Algarrobico, ....) que metioron a especulación y o negocio inmobiliario por debant d'as valors patrimonials y mediambientals u d'as necesidatz d'o vecinamen.

Con ixa mesma mentalidat se desprecian y desprestichian os estudios "de letras", sacando-les horas de l'amostranza obligatoria, u mesmo zarrando estudios universitarios. Ixo sí, l'amostranza en castellano en Catalunya, u d'a relichión catolica en totz os puestos, eslampa d'ixa envista y se debuixa como un dreito quasidivino.

Quan bell artista trunfa difuera de l'Estau, ixo sí, no les falta tiempo t'apropiar-se d'o treballo suyo si cal. "El cómic español se quita los complejos con cuatro premios Eisner", titulaba La Razón quan Aja, Guarnido y Díaz Canales ganoron iste premio, que ye o máyor reconoiximiento en o mundo d'o comic. L'articlo s'adedica a charrar de Marca España y de que Espanya y a luenga espanyola son pistonudas y trunfan en tot lo mundo. Curiosament, en El Periodico, o titular yera unatro: "Dos creadores premiados con los Oscar del cómic reniegan de la Marca España". En ixe articlo, bien diferent de l'anterior, os dibuixants charran d'a imposibilidat de tener una carrera profesional y sisquiera reconoiximiento publico en Espanya, si t'adedicas a os comics. "Tanto ell [Juan Díaz Canales], como David Aja, atro d'os premiaus, han expresau a traviés d'os retes socials a suya carranya y han escrito que lo que les preboca Espanya ye, más que más, vergüenya", diz l'articlo. As parolas que diz contino Díaz Canales, expresan lo que cada vegada más artistas piensan:


Díaz Canales afirma que ye espanyol, porque "no puetz estar atra cosa dende o momento que naixes d'Espanya" y adhibe que "isto no ye prou pa sentir-me argüelloso d'o mio país. De feito, hue, os sentimientos que me fa estar espanyol son de vergüenya, impotencia y infinita indignación".
"Por tot ixo - remata -, no quiero que o mio nombre s'asocie, y muito menos sin o mio consentimiento, con ixe esperpento que han clamau "marca Espanya". Faigan a favor de clamar-me atra vegada quan haigan escoscau a casa, a chent pueda aspirar a un treballo digno, as institucions recobren a suya verdadera función y a etica torne a tener más valor que no os diners".

No creigo que ni ell, ni muitas atras personas que comparten istos sentimientos sigan independentistas d'os suyos respectivos países. Pero entienden perfectament lo que ye Espanya, y lo que significa culturalment. Quan Strawberry escribió "España es idiota" pa DEF CON DOS, no creigo que lo fese pensando en a secesión de garra territorio precisament.

As lenguas mereixen un tractamiento aparte en ista serie d'articlos que soi escribindo, y lo tendrán. Pero en un estau an que se charran siet luengas, an que un porcentache muit significativo d'a población en fa servir beluna ta expresar-se de cutio, ye raro que siga mas facil sentir en as radios estatals una canta en rumano u alemán que no en qualsiquier luenga de l'estau que no siga o castellano. Bueno, sería raro si no fuese por a construcción cultural y lingüistica d'a ideya (agora marca) "Espanya".

Manel se consiguió posicionar a primer colla en ventas de discos. Sino porque a SER los mete cada vegada que charra d'o "Procés", encara sería asperando a sentir-los en bella radio espanyola. Mallacán u Obrint Pas lo petoron en Chapón u Alemanya, pero ni una noteta en os telediarios. A "scena valenciana" ye agora mesmo fendo as propuestas más intresants d'a mosica en iste cabo d'Europa. Festivals espanyols como o Viñarock implen os suyos cartels con a mosica de Aspencat, Zoo, La Gossa Sorda, Auxili, ... pero tot ixo no apareixe en a radioformula.  ¿Ye porque o publico espanyol quiere entender punto por agulla as letras d'as cantas? Evidentement no, pues no sonaría garra canta en anglés. Dragostea din tei nunca no hese trunfau si hese estau por ixo. Ye porque Espanya ye una comunidat nacional lingüisticament analfabeta y incapable de superar una serie de fobias nacionals que fan que cantar en catalán, euskera u aragonés vede automaticament a qui lo fa, l'acceso a los medios de comunicación masivos. Mesmo si una persona tant espanyola quan intresa como Shakira, se l'ocurre fer una versión de "Boig per tu" de Sau, ha de soportar una campanya d'acoso y faltadas que fa vergüenya allena. Y no por a calidat d'a versión, sino por fer-la en catalán. De feito, dengún no criticó a Luz por cantar ixa mesma canta. Prou que no, porque lo fació en castellano.

Pa Espanya a cultura ye un estorbo. Un concieto d'afrancesadas. Lorca ye bien en a fuesa an que siga, y os actors son una clica de terroristas. L'arte y a cultura ye lo que paguen os turistas y, prou que sí, os toros. Toda la resta, masonería. Ye verdat que Millán Astray no dició literalment ixo de "Muera la intelichencia", pero a efectos practicos, ye lo mesmo.

Anteriorment, en #MarcaEspanya... (Se puet cambiar Espanya?)


jueves, 10 de noviembre de 2016

O trunfo d'o cunyadismo

Con o trunfo de Trump, cautiva y desarmada la socialdemocracia global, o cunyarcato aconsigue las suyas zaguers metas. Muitas se fan cruces, a demoscopia culle atro fracaso monumental, os periodistas se mueven entre o "yo ya lo dicié" y o "como puet estar?", ... pero ¿de verdat ye tant raro? No sabeba qui ganaría, ya que no tiengo los conoiximientos sobre os USA que me caldría. Ni una bola an que viyer o futuro, ni a formación politica u estadistica que fería falta. Pero nunca no pensé que a partida d'as esleccions la tenese ganada Hillary a priori. O cunyarcato ye más fuerte por cada día y me fería goyo de compartir bella reflexión, por si fese honra pa o debat.

Caractericemos, primero, a sociedat an que trunfa o cunyadismo. Somos cada vegada más receptivos a mensaches curtos y simples. A cantidat d'horas adedicadas a estar en o treballo, a desplazamientos absurdos, a fer ringlera en supermercaus, a l'ocio dirichiu, ... no nos deixan a posibilidat d'adedicar tiempo a pensar sobre as cosas. Pa afundar en qualsiquier tema, antimás, cal a sobén invertir prou tiempo. Alavez as unidatz comunicativas simplas y rapedas s'ixemenan muito mas eficientement que un discurso elaborau y con suco.

A sciencia politica ye de tot elitizada. Nomás un porcentache prou chicot d'a población tien prou formación pa entender detalles no tant fundos d'a politica cheneral. A mayoría, tienen conoiximientos basicos y radius de politica, no siguen l'actualidat, fueras d'os titulars d'os mass medias y, de feito, no les intresa guaire o tema.

Buena parte d'ixa politica, en haber-se simplificau os discuros, ha de tirar d'as partes más emocionals y simbolicas d'o publico que se i endreza. Os votants no queremos sentir "sesudos" analisis economicos, queremos que les den o suyo mereixiu a l'enemigo de turno, u que os nuestros simbolos sigan desfendius. Pa que nos devantemos d'o sofa, nos cal u bien que "nos toquen a fibra", u que nos presienten una menaza inminent que calga aturar a tot trance.

O miedo a o cambio ye una fuerza prou poderosa. Siempre en ye estada y agora ixo no ha cambiau mica. Isto funciona tanto a chiqueta escala, como l'alticamamiento que pueda provocar o cambio de ruta d'un autobús, como a gran escala, cada vegada que qüestionamos a estructura economica. O miedo s'alimenta de vez de todas as qüestions emocionals y simbolicas, lo que uniu a lo punto anterior, lo fa mesmo más eficaz.

Totz istos rasgos se reflexan en o modelo comunicativo d'os mass media. Una aparent libertat de prensa, que en realidat ye una libertat de interpresas comunicativas que repiten punto por agulla os mesmo mensaches basicament. Con bella diferencia, y contadas excepcions, pero en lo important iguals. Mensaches curtos y simplificadors d'a politica, que claman a las emocions y que fan tener miedo de qualsiquier cambio profundo. Os mass media son por un regular os millors aliaus d'os cunyadismo.

Os cunyaus no exichen cosa. A sola formación que les cal ye "a universidat d'a vida". Qui tien estudios se bambia de tener-ne, pero qui no tamién. No exichen discursos elaboraus, ni militancias, ni adedicar tiempo a cosa, u tener un pasau inmaculato. O cunyadismo abraza a los suyos, acullindo-les en a suya familia, más nombrosa por cada dia.

Contra ixe cunyadismo, i somos muitas que hemos trigau un camín de luita que ye lo opuesto a la eficiencia. Pa oposar-te a lo movimiento cunyau te cal conoixer toda la obra de Marx, haber estau militando en l'ecolochismo, l'antifaixismo, o feminismo, etc.. dende os 10 anyos, haber visitau bell país con conflicto, adedicar tot lo tuyo tiempo libre a asambleas, manifestacions y tallers, consumir productos eticos a pres insaumibles, ... No tenemos ni un segundo an que relaxar-nos, ubrir una biera, y viyer l'alienant televisión, u leyer un libro de ixautadas, porque ixo pareixe una traición a la revolución permanent.

Somos un rara avis, que mesmo contina fendo servir o latín en os suyos blogs. Y lo pior de tot, les tractamos con una superioridat moral de vomecar. Os cunyaus son chent como tu y como yo, y como qualsiquier atro. Pueden estar bien intelichents, controlar muitismo d'o suyo campo laboral, por eixemplo, u saber a-saber-lo de cine, u de comics, u d'o periodo Edo d'a historia chaponesa. Grans poetas y escritors son de vez grans cunyaus. Periodistas, filologos, ... conoixco cunyaus que son grans profesionals, u muit buena chent, pero que no por ixo deixan d'estar politicament cunyaus.

O cunyau no se caracteriza por estar un ignorant d'absolutament tot, sino por opinar con a mesma contundencia y aparent autoridat sobre qüestions que en sabe y sobre tot lo que no. Igual te opina sobre a interpresa que treballa como sobre lingüistica. A seguridat en si mesmo ye basica pa estar un cunyau.

Os suyos argumentos los despreciamos con un cenyo de superioridat u condescendencia. Con ixa riseta de "no sabes cosa, Chuan Nieu". A sobén, ni femos o poder de contraargumentar-les porque no queremos "rebaixar-nos a lo suyo libel". Cal estar conscients de que as nuestras verdatz no son evidents pa todas y totz. L'heteropatriarcau ye de muito pior explicar que "l'igualismo". Prebar de fer comprender en un ratico tot lo sistema d'opresión de l'hombre blanco heterosexual sobre a resta, ye muito más dificil que decir "totz iguals" y respuliar quatre topicos repetius dica l'ansia por os mass media. Ni con catorce, ni con deciueito, ni sisquiera con vintitantos entendeba exactament a extensión de l'heteropatriarcau, ni interpretaba o feminismo como lo foi agora. Igual con atros muitos temas. Me costó a saber que anyos de formación politica y de chent que, a lo mio arredol, perdió as suyas buenas horas de tiempo en explicar-me as suyas envistas.

A condescencencia y a superioridat no fan que enfortir-les en as suyas conviccions. Ells son "qui saben d'a vida" y nusatras unas hippies culturetas alternativas, con teorías "muit bien en a teoría, pero imposibles d'aplicar". Y "ya nos trobaremos con a realidat". O silencio, siga por ixo, u por prudencia social, pa no creyar una situación incomoda, lechitima a suya posición. Cal fer servir as mesmas ferramientas pa contestar-les. O cunyadismo no ye un movimiento politico, sino un luengache pa comunicar facilment politicas reaccionarias, conservadoras y/u neoliberals. Cal simplificar discursos, clamar a las emocions, o simbolismo y os sentimientos. Cal  meter en fren d'o miedo a lo cambio, l'asperanza d'un mundo millor pa todas.

Podemos, as mareas y as confluencias, fillas d'o 15M, tienen os alazetz de buena parte d'o suyo exito en cierta "cunyadización" d'o discurso de izquierdas. Totz os rasgos que he dito antes i son presents. Mesmo les contina costando asumir cosas como o feminismo u as diferents identidatz nacionals adintro d'o suyo discurso.

Ixa cunyadización no me molesta especialment, porque entiendo que cal. Pero hemos d'estar conscients de que a dreita fa servir o cunyadismo pa conseguir refirmes a unas politicas economicament y social prou agresivas. Si nusatras femos servir ixa mesma ferramienta pa fer socialdemocracia toba, hemos perdiu antes de prencipiar a chugar.

O cunyadismo ya ha trunfau. Ye por tot. Fer-nos-ne a mofla, nos ferá pasar buenos ratos, pero no solucionará cosa. Cal prencipiar a pensar en re-elaborar os discursos, adaptar-los a los tiempos y a lo publico que nos endrezamos y sacar-nos ixa napa de superioridat que tanto fastio fa. Ya va calendo que prencipiemos a ganar la batalla dialectica, tamién en a carrera.