martes, 31 de diciembre de 2024

A cascar-la 2024. Tierra de barrenaus 11x08

Rematamos l’anyo y m’he resistiu a fer resumen de 2024 u deseyos pa lo 25. Pa enmarcar la calendata, ixo sí, tos comparto una editorial sobre los mesías. Concretament, sobre los mesías de l’aragonés, que de cabo ta cuan, n’amaneixe cualcún pa trayer la verdat a lo pueblo fablilandés. Ya sabez que en ista temporada goso compartir las editorials de TdB tamién en texto bel día dimpués d’emitir-se en la radio.

En Pase de prensa damos treslau d’os zaguers zancochos culturals d’o concello de Zaragoza y lo gubierno d’Aragón, charrando d’o campo de tiro de barra que han sacau d’a ciudat y d’as limitacions horarias d’a Biblioteca d’Aragón, todas dos decisions que han teniu la suya respuesta ciudadana. Femos cronica d’a cena d’hibierno de Nogara y tos proposamos cuantos buenos plans mosicals y boriners pa istos primers días de 2025.

En la parte mosical conoixemos, d’a voz d’un d’os suyos components, lo nuevo single de Poble Nostrum, que empecipiaran a mover por lo país lo suyo nuevo EP. En la calaixera, repetimos calaixo d’a temporada pasada: la canción - relato. Y por si yera poca narrativa, completa lo programa un relato locutau. 

Que rematez bien iste 2024 y entrez con ganas a-saber-las de charrar aragonés en lo 2025.

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en IvooxSpotify y la web de Radio Topo.

Programa #181

 

sábado, 21 de diciembre de 2024

No ye opinión, ye superstición (Editorial de TdB11x07)

Faigamos un exercicio de conchunta. Esmachinemos que manyana dispareixe d’a Tierra toda la humanidat, fueras d’os borches. Que dispareixe tamién tot repui d’a nuestra civilización: los libros, los edificios, las infraestructuras… Tot esborrau. Un reset total. Ixos ninos que han sobreviviu creixen salvaches, sobreviven, medran y china-chana repueblan lo planeta. Tardan cien, doscientos, mil anyos, que me sé yo… en fer la suya propia y nueva civilización. ¿Cómo serían las suyas relichions, en lo probable caso de que en creyasen? Los dioses tendrían atros nombres, talment la mayoritaria fuese una politeísta, puet estar que lo fenomeno relichioso fuese minoritario, los rituals serían diferents, igual como los mitos, se prohibirían practicas u birollas diferents y asinas-asinas. A fe que tendrían puntos en común con las que conoixemos, igual como en tienen todas las creyencias espirituals, pero tamién de diverchents, y no pas pocos.

¿Y cómo sería la ciencia? Exactament igual. Antes u dimpués s’explicaría la gravedat. Se tornaría a comprebar los mesmos calculos, la g tornaría a estar 9,8 metros por segundo a lo cuadrau. Tamién la velocidat d’a luz u la d’o soniu en l’aire serían la mesma. Los paleontologos arribarían a las mesmas conclusions en bel momento sobre l’orichen d’os dinosarios, una nueva Marie Curie empecipiaría a explicar la radiactividat d’a mesma manera que lo fació la que conoixemos y un nuevo Arquimedes trobaría como medir los volumens. Y, prou que sí, antes u dimpués, s’arribarían a las conclusions d’a Teoría d’a Evolución por Selección Natural.

Entiendo, tot y que ni lo vivo ni lo comparto, lo fenomeno d’a espiritualidat. Entiendo que se busquen respuestas a la preguntas que, por agora, no en tienen. Entiendo, prou que sí, la identidat colectiva que ixo chenera y que convierte ixa espiritualidat individual en sistemas de creyencias y relichions organizadas. Vivo rodiau de supersticiosas de toda mena, ya sigan d’as que simplament piensan que lo troz de luna que viyemos u la posición que teneban las estrelas fa decenas de sieglos influye en las nuestras vidas, ya sigan qui creyen que un troz de pan se metamorfoseya en carne humana adintro d’a suya fonsera si lo prene d’a man d’un mosén. No voi a dar mas ferrete con las razons d’os ateus que, d’atra man, a sobén somos prou cansos con la nuestra retolica.

La muga ye a on que las creyencias de cada ún preban d’esdevenir lei universal que afecte a qui no i creyemos.

En istos días se chuntaba en lo Senau espanyol una clica de supersticiosos. Inauguraba la trobada Jaime Mayor Oreja con un discurso a on que cuestionaba lo feito d’a Evolución. A l’arreu, supersticiosos de tot lo mundo facioron intervencions a on que deixaban claras las suyas linias ideolochicas: la luita contra la libertat d’as personas pa trigar cuántos fillos tener, u mesmo si tener-ne, contra la libertat pa amar a qui quieran, contra la libertat pa esleixir dica cuán y cómo vivir, contra la libertat pa mover-te y residir a on que t’agane… la luita contra la libertat cutiana, la de toz los días.

Lo feban en una estrania alianza, u no pas tanto, con los sectors ultraliberals d’a economía. Ixos que quieren que l’estau no regule cosa en lo economico y tot en lo social, ixuplidando los orichens d’o liberalismo decimononico. Tamién i hai superstición en creyer que lo libre mercau millorará las condicions de vida d’a población, dimpués de decadas contrimostrando-se que a menor regulación economica mayor desigualdaz socials.

Astí, en ixe edificio que todas y toz pagamos, por pura galvana d’uns politicos que nian se leyen lo que firman, se chuntó lo mas representativo d’ixa internacional faixista: representants politicos de tot lo planeta que van a mirar de imposar-nos las suyas supersiticions irracionals y que tienen una relación simbiotica con los poders economicos. Uns creyan una identidat colectiva basada en lo refús a toda ideolochía que pueda oposar-se a los atros. Una adscripción incondicional que permite a ixos poders economicos imposar medidas en contra d’a mayoría y que sigan aplaudidas simplament pa que no gubierne lo socialcomunismo, lo bolivarianismo, la dictadura woke u cualsequier atra etiqueta que faigan servir pa antagonizar-nos.

La mía manera de vivir, d’amar, de relacionar-me no les afecta, a istos supersticiosos. Que yo no tienga fillos no les priva de creyer en Dios, lo Valhalla, lo zodiaco u Alá. La suya manera de veyer lo mundo, pleno de miedos, brempas y menazas que s’esmachinan, igual como esmachinan los suyos sers y enerchías sobrenaturals, sí que m’afecta a yo. Son una menaza real pa la mía libertat, pa la nuestra libertat.

La nuestra identidat s’alazeta en la libertat individual pa lo personal y en la responsabilidat colectiva pa que ixa libertat no deixe difuera a dengún. Las nuestras ideyas politicas permiten la suya existencia, las suyas nos afogan, reprimen y mesmo matan. La nuestra etica y moral aculle a todas las personas, rai d’a on que viengan u lo que creigan. La suya excluye a tot qui no piense como els y imposa codigos de conducta contra las libertaz.

Mayor Oreja representó muit bien cual ye l’enemigo real, cual ye la suya fuella de ruta y qui son los suyas aliaus. Contra els, racionalismo, contundencia, alternativas, libetat y treballo colectivo. Y prou que sí, Radios libres, medios libres y muita Tierra de barrenaus.

martes, 17 de diciembre de 2024

Ha nevau. Tierra de barrenaus 11x07

Los Punsetes cantaban ixo de “Que no pase un día sin que des la tuya opinión de mierda”. A los negacionistas d’o cambio climatico, les podríanos cantar “Que no caiga un nevazo si que contrimuestres la tuya ignorancia”. Y ye que con los primers flocos de nieu arriban los tuits d’o facherío creyendo que ixe nevazo ye la preba de que no i hai cambio climatico, que somos uns exacheraus y que cal cremar mas carbón y petrolio, que ixe ye lo futuro. Prou que sí, Jose Luis.

En Tierra de barrenaus nos prenemos en serio ixo de fer información de servicio y, como ixa primer plomada d’o hibierno s’ha encertau (como ye lochico) con las vispras d’a cena de nadal, torna Tamara, la nuestra educadora ambiental pa dar-nos argumentos con que responder-le a lo parient “informau” que prebará de joder-nos la lifara.

Antimás, tendremos una poesía d’Anchel Conte remerando lo suyo cabo d’anyo, muita mosica, una canción pa endevinar y bella convocatoria bien interesant y divertida. Recordaz que seguimos asperando las vuestras historietas sobre u con Mallacán, antes d’o concierto de despedida iste 11 de chinero.

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en IvooxSpotify y la web de Radio Topo.

Programa #180

viernes, 13 de diciembre de 2024

Carta a lo corrector compulsivo

Quiesto corrector compulsivo:

Ya veyes que te foi ronyar dende la primer parola, ixe “quiesto” que no t’adubes a correchir y cambiar por un correctismo “queriu” porque participio y no sé que costodias.

Hue t’escribo con tot lo carinyo d’o mundo, porque ye una obra de misericordia aduyar a qui l’amenista, tot y que “amenistar” tamién ye un d’ixos verbos que refusas de raso.

Sé, corrector compulsivo, que no me’n has demandau, d’aduya, pero tampoco yo, ni dengún que conoixca, ha demandau la tuya opinión sobre lo que charramos u cómo lo femos, y nunca no t’has privau de dar-la. Exerces de profesor, de mayestro, mesmo de prebatina d’academico, sin que i haiga pizarra ni clarión ni sisquiá un meet, moodle u cualsequier indicio de que se siga fendo una clase. La tuya aula son los rez socials, y l’alumnau tuyo, la población de Fablilandia que s’encerrina en no seguir las tuyas indicacions.

Talment, corrector compulsivo, piensas que no m’he enterau d’as tuyas licions, d’as tuyas estrolicaderas, que repites terne que terne, en toz los cabos, sobre las mesmas cincuanta parolas dende habe que me sé yo d’anyos. Be d’estar que te piensas que nunca no me las heba leyidas y que por ixo no adoptaba las tuyas solucions, pero siento decir-te que t’entivocas, que como tu n’i hai un ciento, y bella vegada, clama-me varrenau, foi caso a atros que tienen una opinión diferent a la tuya.

No lo foi, quiesto y queriu corrector compulsivo, porque te tienga quimera. Ni porque no goses aportar ni un dato u garra referencia. Sé que creyes que habría d’obedeixer la tuya divina autoridat, atorgada por la man d’o mesmo esprito de Saroïhandy pero t’has trobau con un ateu, un Santo Tomás, que si no foriga en las nafras de Chesucristo no se creye la suya resurrección tot y tener-lo bien present.

No sé si has pensau, corrector compulsivo, en cambiar d’estratechia pa la tuya cruzada contra malos usos, localismos y inventos y publicar un libro con las tuyas barucas. Uno a on que puedas amostrar toz los tuyos conoiximientos pa que la resta de saputos d’o país puedan aprender d’o tuyo saber. U mesmo, si tienen ixa desfachatez, contraargumentar-te. Podrías tamién fer bel curso pa que la chent aprenda lo perfecto aragonés sin mica contaminación, taca u vereno d’ixe que tantismo mal fa. Astí, en una clase, en un aula, en un contexto educativo a on que i hai una relación implicita y mutuament reconoixida entre una persona que ensenya y atra u atras que aprenden, ye a on que no i hai garra problema pa que corrichas. Astí ye, de feito, lo solo puesto a on que has de fer-lo.

Por agora, lo tuyo gran logro, corrector compulsivo, ye que los correchius y correchidas, deixen de fer servir ixe fierizo aragonés y se pasen a lo castellano, a on que se sienten seguros de tot. Tendrán tamién, en la luenga cervantina, qui les carranye por apartar-se d’a norma, pero se la bufará como habría de fer-lo cuan s’expresan en aragonés.

Cuento que t’importará igual que ixos infiels abandonen los suyos esfuerzos y s’adediquen a lo macramé, los dardos u la ornitolochía en cuenta de a mantener con vida ista luenga nuestra. Nomás cuentan los buens fablants y ixos son los que tu digas. Bels pocos privilechiaus que tienen la tuya favor y que fan parte d’ixa cifra d’autenticos que por cada dia ye mas y mas chicota. Si consigues los tuyos obchetivos, talment la luenga muera y d’aquí a poco no se sienta en garra cabo, pero quedarán unas grabacions pistonudas que se podrán amostrar en bel museu. Astí se podrán corroborar todas las tuyas teorías. U no, pero ya tendrá igual.

Ya sabrás, corrector compulsivo, que por un regular foi servir lo femenino chenerico. Sí, soi un d’ixos que le da por innovar, por buscar solucions que belún clasifica d’agramaticals, acientificas, postmodernas u, faltando una miqueta mas, de “planchabragas”. Manimenos a tu te charro en masculino porque, si n’i hai, de correctoras compulsivas, tiengo la suerte, la desgracia u la simpla circumstancia, de no conoixer-las. En tot caso, los mastos en soz mayoría, y barrunto que cualcosa tendrá a veyer con ixo d’o patriarcau.

Me dirás talment, compulsivo corrector, que no tiengo ni estudios ni titols ni papelamenta que confirme los mios conoiximientos y asinas ye. A sobén, tu tampoco, pero no cuestiono la tuya opinión por ixo. Que Lambán siga doctor en historia ye buena muestra d’a valor que pueden tener seguntes qué formacions. Tener estudios ye bueno, prou que sí, y un feito a tener en cuenta, pero garantía de res. Yo mesmo tiengo un titol d’Incheniería y creye-me si te digo que no quiers que firme garra prochecto.

No te prengas isto como una corrección a tu correccionismo. Ni como una incorrección por la mía parte. Fa tiempo que me facié a ignorar ixa mormor tuya perén, ixe rudio de fundo que siempre acompanya a qui aprendemos aragonés. Fa tiempo que me formé lo mío propio criterio y trobé las mías fuents referencials, de libros y de personas. Me fan pena ixos que encara son en la fase anterior, en ixa a on que te fan caso solo por si un caso, acollonaus porque se les pueda eslampar bella parola que te faiga dedicar-les un d’os tuyos sermons. Yo tamién i estié, y patié por aluenyar-me d’a Verdat con V (u B, seguntes de qué tribu sigas) mayuscula (u mayuscla, seguntes de que tribu sigas).

En aquellas envueltas, cuan encara m’importaba la tuya opinión, te leyié. Las cosas que publicabas antes mas y las d’alavez. Y a soben me trobaba contradiccions. U que, de mas chovenón, febas servir parolas vedadas, prohibidas y mesmo baneadas. Me foi contento de que entiendas que se puet cambiar d’opinión cuan los argumentos son contundents y aspero que me permitas entivocar-me igual como t’entivoqués tu. ¿Imachinas que trobases un Delorean pa poder viachar ent’o pasau y correchir-te a tu mesmo? A fe que lo tuyo yo d’o pasau reconoixería de camín la chenialidat d’o tuyo yo de 2024 y asumiría lo discurso suyo sin decir ni oste ni moste. Dica que tiengas ixa time machine, si no t’importa, me preneré lo mío tiempo pa recorrer ixe camín que faciés. No te’n faigas, da-me marguin, keep calm and charra fabla. Bel día, puet estar que veiga la luz. Ya t’adedicaré un post, si quiers.

No quiero fer-me canso, corrector compulsivo. Ya querría expresar-me de maneras mas curtetas, mas modernas, que i cullisen en un tuit, que me aplaudisen con un Vaya zasca. Yo soi d’escribir parrafadas, que lo d’o tiktok, lo podcast, los videos y tot ixo, lo foi por explorar atros formas de comunicación, pero que como un buen y largo articlo, no i hai cosa. Remato ya, que tendrás cosas a fer y chent a la que correchir. Siento si t’he feito malfurriar lo tiempo ascuitando a iste muggle de l’aragonés que no fa que emporquiar lo buen nombre d’iste idioma que se resiste a morir.

Que te vaiga bueno, que te vaiga bien, que te vaiga. 

Besichons

(Iste texto se locutó en lo programa 11x06 de Tierra de barrenaus radio)

miércoles, 4 de diciembre de 2024

Aviento ye lo pior mes. Tierra de barrenaus 11x06

Unatra vegada arriba lo nadal, la chent rebuteixe felicidat… deciba lo clasico de S.A. Y yo, que soi un grinch y que en que s’acerca aviento no deixo d’ascuitar-la, empecipio lo programa con una editorial en contra d’iste mes que tanta pampurria me fa y, de man de Tamara, que no ye d’alcuerdo con lo ferrete que tos doi, tos proposamos de fer-nos arribar iniciativas que se sigan fendo en contra d’istas “fiestas”.

Charrando de ronyazas, damos treslau d’una carta que hemos recibiu en la radio, que cualcún le ha escrito a un tal “corrector compulsivo”. Si estudeas aragonés, ye probable que haigas conoixiu bel caso d’o que se i parla.

En l’apartau mosical, antiparte d’una canción anti-nadal, conoixeremos a Craba Roya, una banda que fa metalcore en aragonés, y charraremos d’o concierto por lo País Valenciano que se fació en istos días en la sala de Las Armas, con las actuacions de Mallacán, Niños del Brasil, Tako y Sho Hai.

Sin deixar guaire Valencia, en la sección de Pase de prensa, debatimos sobre lo chuicio que ganó un treballador de Mercadona a la suya interpresa que lo fació fuera por minchar-se una croqueta que s’iba a aventar. 

Aguardamos los vuestros mensaches antinadalencos!

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en IvooxSpotify y la web de Radio Topo.

Programa #179