En fablilandia, de siempre, u a lo menos dende que yo remero, bi ha habiu una mena de deleria por no politizar l'aragonés. Por fer de l'aragonés bella cosa apolitica. Como en tantas atras cosas creigo que se trafuca a politización, que ta yo no solo ye buena sino que cal, con a patrimonialización d'una luita de man d'un partiu u movimiento politico. Ye verdat que en as anyadas 80 y 90 a luita por l'aragonés yera patrimonializada quasi de tot por CHA y os movimientos aragonesistas de toda mena. Manimenos, ya en dentrar o sieglo XXI, ixa luita s'ha espardiu (más encara) t'atros sectors d'a sociedat. Bi ha chent aintro de totz os partius y movimientos politicos que esfiende d'una traza u d'una atra l'aragonés. Tamién ye verdat, y lochico, que bi'n ha muitas más aintro d'os movimientos aragonesistas que no, por eixemplo, en o PP u en a dreita espanyola-aragonesa.
Lochicament, cadagún tendrá as suyas razons ta esfender l'aragonés. En o primer caso lo ferán amás de por qüestions de pervivencia d'una cultura y una luenga, por motivos identitarios, cosa que no pasará en o segundo caso. Igual dreito tienen qui lo esfiende por unas razons que por atrás, como ha pasau con o debat d'a tauromaquia.
Asinas que, primer de tot, creigo que ya no cal ixe aluenyamiento catén y canso de l'aragonesismo que tantas organizacions en esfensa d'as luengas y cultura aragonesa fan. Porque ya ye esclatero que l'aragonés no ye patrimonializau de tot por l'aragonesismo. Y d'eixemplos bi'n ha arrienda. En l'inte historico que somos, con una CHA quasi desapareixida, ta bien y ta mal, con una lei de luengas (inoperant, pero existent), con una autoridat lingüistica más plural que no nunca... no cal ixa deleria con despolitizar l'aragonés. Ya ye conseguiu, u a lo menos en un proceso muito enantau de conseguir-lo.
A politica naix como a vía ta solucionar conflictos entre as humanas u as collas d'humanas con diferents intreses. Tornando a l'inte historico que nos toca de vivir, ye verdat que o novanta por ciento d'a politica la deciden unas estructuras antidemocraticas clamadas partius politicos y, aintro d'istas, “a familia” (u corrient, u como se quiera clamar) más poderosa en cada inte, u que millor sepa fer servir os suyos poders. Pero a politica contina estando lo mesmo. No pas a partitocracia, que ye una atra cosa. Tamién ye politica lo que fa Nogara, a Federación de Fablans, Consello d'a Fabla u yo mesmo, dende iste blog. Tot lo que sía prebar de solucionar conflictos u problemas ye politica. Dar as nuestras opinions sobre como s'habría de menar o conflicto lingüistico en Aragón tamién ye fer politica. Dende apanyar una carrera dica dignificar una luenga, pasando por rispetar os dreitos y a difnidat d'os animals u guaranziar a seguridat d'as ciudadanas, tot ye politica.
L'aragonés ye un problema politico. Ye una fuent de conflicto entre qui quiere charrar-lo y vivir en ista luenga y qui quieren viedar ixe dreito. Entre qui quiere escolarizar a la suya zaragalla y qui quiere que nomás tiengan a educación en castellano y, en tot caso, en anglés. Y como problema politico, a chent que se'n fa d'istos problemas, cal que tienga una opinión. Que se posicione. Y no charro d'os partius politicos, que tamién. Charro de qualsiquier movimiento social u politico. Quan, cada quatre anyadas me conviden a votar, quiero saber qué opina cada partiu sobre l'aragonés y quals son as suyas proposas ta dignificar-lo u t'afogar-lo ta cutio. Quan vaiga ta un sendicato a afiliar-me, antis de no fer-lo, querré saber qué opinan sobre l'aragonés. Y asinas asinas, en qualsiquier organización de qualsiquier mena. Que isto pese más u menos que atros factors ye atra cosa, pero quiero que en tiengan una opinión y quiero saber-la.
Dito tot isto (cosa que no haiga dito y repetiu en iste y atros puestos), me fería goi de fer una critica a tanta chent que, partidaria d'a despolitización de l'aragonés, cosa a la que prou que tienen dreito y que rispeto, no tien mica problema en refirmar a cristianización de l'aragonés. Por si beluna encara no en ha parau cuenta, dende fa tiempo se vienen fendo a saber-lo de cosas dende a ilesia, u parti d'a ilesia, por l'aragonés. Misas, traduccions d'os evanchelios, cursas ta “Tierra Santa” y asinas asinas. Me pareix muito bien. As cristianas tamién han de charrar aragonés y creigo que quasi tot lo que se faiga por l'aragonés ye bueno ta bell sector d'a sociedat, en iste caso t'amanar a las cristianas a l'aragonés.
Cuento que un d'os razonamientos ta despolitizar l'aragonés ye que, qui no sía en os movimientos aragonesistas se sienta comodo en as manifestacions, asociacions, actos... relacionaus con l'aragonés. ¿Ye que no pasa lo mesmo con a relichión? Qui no sía cristiano, igual ye incomodo viyendo como se venden os evanchelios en una botiga d'una asociación, u como le convidan terne que terne a misas por e-mail. Qui no'n sepa guaire, podría pensar que l'aragonés ye bella cosa de cristianas y, si como yo, no puet nian estomacar-las, talment l'aluenye d'a esfensa d'a luenga aragonesa.
O feito de fer misas en aragonés ye un d'os feitos más politicos y politizaus que ha viviu l'aragonés. Qui dicen no querer politizar l'aragonés cuento que no irían ta un mitin de garra partiu encara que se fese de raso en aragonés. Manimenos van t'as misas, que no son que mitins d'a relichión que pertoque. En iste caso a catolica. Y en fan publicidat. ¿En ferían d'o hipotetico mitin en aragonés? ¿En ferían de bell acto d'o BIC, que gosa fer arrienda cosas en aragonés? Pero sí que'n fan de misas a on que se ye publicitando una organización que vieda dreitos humanos por tot o mundo. Os dreitos d'as homosexuals a vivir como todas as ciudadanas u os dreitos d'a muller a decidir sobre o suyo cuerpo, por meter bell par d'eixemplos. Con ixas sí, pero ¿con CHA u con o BIC, no?. No lo entiendo, de verdat.
A politica, a resolución de conflictos, ye parti d'o ser humano social. Malas que bi haiga dos personas vivindo chuntas surtirán conflictos y caldrá apanyar-los. Cal politizar, cal solucionar totz os conflictos y l'aragonés ye un d'ells. Os conflictos existen. Os dioses, probablement, y ta muitas de nusatras ye evident, no. A relichión no ye parti vital d'o ser humano. Bi ha muitas humanas sin relichión pero muitas pocas (por no decir denguna) sin conflictos con atras personas. Asinas que aspero que qui no quiere que s'asocie l'aragonés con garra luita politica sía coderent y tampoco no quiera que se l'asocie con garra relichión.
Dito isto, que continen as misas en aragonés y totz os actos que quieran fer. As catolicas tamién tienen dreito a esfender l'aragonés y si lo quieren fer asinas ye a suya opción. Que quede platero que lo que denuncio ye o feito de que se tienga con a relichión un tracto millor que no se tien con as organizacions y partius politicos.