viernes, 28 de febrero de 2020

Entrevistas, eventos y novedatz de folletz y tintubres

Los folletz y la resta de protagonistas d'os míos relatos continan prenendo vida por cada diya que beluna de vusatras los leyetz, asinas que m'encanta haber d'escribir un post charrando sobre todas las novedatz que bi ha habiu en istos zaguers diyas arredol d'a mía actividat literaria y gracias a toda la chent que tos fa goyo las mías historietas. Aspero seguir ofrindo-tos ratetz entretenius, que d'ixo va la vida. 

Lo diya internacional d'a luenga materna arribó un anyo mas pleno d'actividatz. No teneba previsto fer-ne garra, pero s'encertó que chusto ixe diya m'entrevistoron en lo programa d'Aragón Radio El Tranvía Verde. En ista ocasión pa charrar de Tintubre, la replega d'os 31 relatos que publiqué adintro d'o reto Inktober iste pasau mes d'octubre. De nuevas, l'aragonés se podió ascuitar en la nuestra radio publica gracias a la fayena de Sara Lambán que mena un programa a on que podemos trobar contenius bien intresants. Contino tenetz la entrevista pa ascuitar-la y si no sintietz l'anterior que me facioron charrando de Parola de follet, podetz trobar-la clicando aquí.



Tanto Parola de follet como Tintubre se van vendendo bien. China-chana, pero terne pa lo que ye lo mercau d'a literatura en aragonés. En lo caso de Tintubre, acaba de convertir-se en la primer obra en aragonés publicada en formato libro electronico. Ya la puetz mercar en formato .mobi y .epub en la pachina de payhip. Si yes de papel, tamién lo puetz trobar en formato fisico en lo local de l'Asociación Cultural Nogara, de Zaragoza. Ixe ye tamién un d'os puntos a on que se vende Parola de follet, que ha tornau a ixamplar lo suyo ret en istos zaguers diyas. Dende fa bella semana, podetz trobar lo libro tamién en Teruel, en lo CSA A Ixena, a on que antimás fan toda mena d'actividatz bien intresants. Antimás, lo libro sigue vendendo-se en La Vía Láctea, l'Asociación de vecins d'a C / Doctor Palomar, 25 de Zaragoza y en Librería Papelería Macu, en Andorra

Encara falta bella semaneta, pero ya habríatz d'ir reservando en la vuestra achenda la calendata d'o 14 de marzo. Ixe diya seré en l'evento Me suenan tus letras que se celebrará por primer vegada en la ciudat de Zaragoza y a on que m'han convidau pa charrar d'as mías historietas y d'a literatura. L'evento tendrá lecturas poeticas y de relatos, un concuro, escritura en vivo y a-saber-las cosas mas que son organizando. Promete estar una tarde prou especial y antimás en un puesto tant repincho como ye La Bóveda.

Tanimientres, contino escribindo pa poder publicar antes con antes nuevas historias que aspero que tos continen fendo goyo y que tos disfrutetz tanto leyendo-las como yo escribindo-las. Tos convido, una vegada mas, a que me faigatz arribar las vuestras opinions, sucherencias y propuestas a traviés d'o correu, los comentarios aquí mesmo u qualsiquier d'os retz socials que foi servir.

lunes, 24 de febrero de 2020

Nominacions a los Premios d'a mosica aragonesa. Tierra de barrenaus 6x13

Lo pasau 11 de febrero se conoixioron las personas y collas nominadas a los XXI Premios d'a Mosica Aragonesa que organiza totz los anyos Aragón Musical. Un anyo mas, Tierra de barrenaus fará un seguimiento de tot lo proceso, pero en iste anyo lo faré una miqueta diferent por simplas qüestions lochisticas. En anteriors edicions (XVIII, XIX y XX), hemos comentau dreitament la gala y las suyas premiadas. Iste anyo, por agora, tos traigo un programa centrau en las nominacions, sin saber encara quí se levará cada premio ta casa suya. 



Como totz los anyos, los Premios d'a Mosica Aragonesa han de fer servir pa que, a lo menos por bell diya, los medios de comunicación cheneralistas le faigan una miqueta de caso a parte d'o talento mosical que se cautiva por iste país. Nian yo, que prebo d'estar a la tisva de tot lo que se fa en Aragón a nivel mosical, conoixco muitas d'as propuestas que en cada edición implen las candidaturas a istos premios. Asinas que lo ciudadano meyo cuento que no en conoixerá que bellas poquetas. Con que ixo se consiga ya vale la pena tot lo esfuerzo d'a organización.

La entrega de nominacions se fació un anyo mas en la fabrica viella de La Zaragozana, un puesto repoliu que ye de buen visitar con sincusas como ista. Y qualsiquier atra. Si no lo hetz feito, ya tardatz. Astí se veyeba a muita d'a chent que protagoniza dende fa decadas la scena mosical aragonesa de conchunta con atras que son fendo los primers pasetz de carreras bien prometederas. Ixas mesmas serán lo 13 de marzo en lo Teatro Olimpia de Uesca a on que se fará la gala, por primer vegada difuera de Zaragoza.

En ista edición tornan a estar-ie muitas d'as mías bandas favoritas, chunto a atras que he habiu d'ascuitar de propio pa aprestar iste programa. Tos convido a todas a que faigatz orella a lo programa y que invirtatz un poquet de tiempo en conoixer ixas nominadas. Regular que trobaretz cosas que tos soprenderán. Y ya que foi lo programa antes d'os Premios, tamién tos proposo de chugar a endevinar quí ganará qué. Fetz-me arribar las vuestras propuestas por los retz!

Programa #72

sábado, 15 de febrero de 2020

Sagas X-Men: House of X

Feba muito tiempo que no teneba tantismo hype por un comic. Ixa sensación d'aprecisar que te cuenten cómo sigue la historia, de querer conoixer cada detalle. Cada numero lo he leyiu fendo ficancia, repasando cada vinyeta y, prou que sí, mas d'una vegada. House of X (Dinastía de X en la suya versión espanyola) da lo que promete: una revolución en l'universo mutant de Marvel y, ista vegada tot pareixe indicar que bien feita.

Arriba dimpués de La era de Hombre-X, una historia perfectament prescindible que ye un muit mal remedo de La Era d'Apocalipsi. Ista saga ye la zaguer de toda una serie de propuestas que s'han feito en los zaguers anyos mutants que nunca no han acabau de funcionar. Las fans hemos patiu un tiempo de guions floixos y fracasadas prebatinas de reboot que, a la fin, no facioron que embolicar un universo con un potencial infinitament desaproveitau. L'arribada de Jonathan Hickman a los guions s'anunciaba con tot l'escatapurcio que se fa en qualsiquier cambio de rumbo, pero ista vegada pareixe que los mainates d'a Marvel decidioron apostar por una persona con las ideyas caboliosas y, sobre tot, con un plan.

Porque, en la mía opinión, ye ixe precisament un d'os problemas que han teniu las series mutants en istos zaguers anyos: la falta d'una planificación a meyo plazo. No bi ha habiu estabilidat ni en los equipos creativos ni en los personaches que se feban servir ni en la endrecera que heban de prener los argumentos. Cada pocos meses te podebas trobar cambios radicals que dengún no explicaba, que no iban ta garra cabo y que, sobre tot, yeran prou poco entretenius. Probablement ye masiau luego pa saber-lo, pero quiero pensar que lo que he leyiu en House of X ye la preba de que Jonathan Hickman ha arribau pa cambiar tot ixo. La coherencia argumental que s'heba teniu en la etapa de Claremont - y mesmo en las de Nicieza-Lobdell - y que no s'ha recuperau dende alavez fueras d'a etapa Morrison y poco mas.

Los dotze numeros d'ista saga son dividius en dos coleccions: House of X (Dinastía de X en la edición espanyola) y Powers of X (Potencias de X). La primer recuenta lo que ye pasando en lo tiempo actual d'a Tierra 616. En lo Universo Marvel principal, resumindo. La segunda, quatre momentos historicos diferents. L'anyo 1 (por 10 elevau a 0) a on que Moira y Xavier se troban y empecipian a construyir una estratechia pa salvar a los mutants; l'anyo 10 (por 10 elevau a 1) que ye contemporanio a lo que se recuenta en House of X; y los anyos 100 y 1000 con las conseqüencias d'ixos plans.

Tot chunto teixe una historia a on que se cambea de tot las reglas de chuego de l'universo mutant d'aquí entabant. A diferencia d'anteriors ocasions, ista vegada se fa con elegancia, con una historia apasionant y plena de chiros argumentals bien sorprendents. Lo secreto que se descubre en lo numero 2 de House of X, y tot lo numero en cheneral, me pareixen de tot una chenialidat. Pero no ye la zaguer sorpresa que nos amaga Hickman. En los siguients numeros, la tensión y los momentos de quedar-te sin sangre en la pocha continan bien presents. Son dotze numeros muit bien escritos y con una coherencia inasperada pa un arumento tant embolicau y con tantos posibles foraus como lo que tien.

Hickman ha preso a tot l'universo mutant, y quan digo tot ye tot, y ha elaborau un nuevo marco de relacions entre ells y con toda la resta de l'universo Marvel en nomás dotze numeros. Contrimuestra, en cada vinyeta, un fundo conoiximiento d'a historia d'os X-Men. Nomás asinas se puet concebir fer un equipo con Eva Bell, GoldBalls, Hope, Elixir y Proteo, combinando los suyos poders, y que antimás siga alazetal pa lo funcionamiento d'a trama.  

Y ye que, a la fin, s'ha decidiu deixar una politica que se levaba en los comics de mutants dende feba tiempo: priorizar que se podesen incorporar nuevas lectoras a fer historias intresants aproveitando tot lo legau de decadas d'historia. No te cal haber leyiu TOT X-Men pa entender ista saga, pero sí que ye menister tener conoiximientos mas que basicos sobre l'universo mutant. ¿Ixo ye un entrepuz pa nuevas lectoras? De tot.¿Ye un goyo pa qui levamos trenta anyos leyendo X-Men trobar-te con que se tien en cuenta toda la suya historia y totz los suyos personaches? Sí. 

House of X ye un tebeo d'un fan pa las fans. Lo que vienga a partir d'agora ya no lo sé, pero marca buenos tiempos pa los mutants.  Iste mesmo mes de febrer tendremos las cinco nuevas series mutants en lo mercau y podremos empecipiar a chuzgar si la etapa Hickman cumple con todas las alufras que beluns nos hemos feito u nos fa burro falso. Por agora, lo buen rato que he pasau con ista saga, ya ye imborrable.

martes, 11 de febrero de 2020

Especial carnavals. Tierra de barrenaus 6x12

De mas chovenón no me feba mica goyo lo de disvrazar-me. Siempre he valurau muito ir vestiu de manera que la ropa no me moleste guaire y, por un regular, los disvraces me pareixeban a saber qué molestosos. Manimenos tot ixo cambió en buena mida lo primer anyo que puyé t'o carnaval d'A Fueva



Ibanos vestius de guerrers celtas. I puyemos buena clica dende tierra plana, sin estar guaire conscients d'o que nos i trobaríanos. Dende Tierrantona empecipiemos con lo carnaval itinerant que pasaba por lugars arrienda d'a val. Toda una chornada de borina a on que l'aragonés yera bien present. Entendié muito millor ixo de "Fuera invierno fuera, carnaval no espera. En tractor zorriando rondará La Fueva" que canta La Ronda de Boltaña, y conoixié una redolada que tornaría a visitar en muitas ocasions posteriors.

D'atros carnavals nomás n'he sentiu parlar. Lo de Nerín, quan yo empecipiaba en istas cosas de l'aragonesismo politico y cultural, yera bien de moda. Quanto a Bielsa, lo fico adintro de toda la gran simbolochía aragonesa, como una parte sinyalera d'o nuestro patrimonio inmaterial. Veyer toda la cantidat de chent que se i chunta cada anyo ye la gran sincusa que me meto totz los anyos pa no ir a conoixer-lo de primer man. Muitos atros son menos conoixius, pero tienen elementos diferenciadors que los fan a-saber-lo intresants y aspero tener prou vida pa ir vivindo-los en lo futuro.

Acompanyau por Cherardo, Dabi y Trallas, nos estiemos buen rato charrando d'as nuestras experiencias carnavaleras. D'aquí y d'Euskal Herria, país que Dabi conoixe bien. Parlamos dende la nuestra envista personalisma, y sin intención de fer atra cosa que no fuese la conversa de quatre personas que han teniu bella relación con istas fiestas. Planteyemos bell debat bien intresant y con tot y con ixo, se nos quedó a-saber-los temas sin tractar, asinas que a fe que a l'atra temporada tornaremos con iste tema. Si tiens qualcosa a aportar, no dubdes en deixar bell comentario u en fer-me-lo arribar a traviés d'os retz.

Programa #71

sábado, 8 de febrero de 2020

Tabiernas d'Aragón (V): El Refugio del crápula

No sé qué diya entré por primer vegada en El Refugio del crápula, ni ta qué. Pero sí que tiengo cabolioso la primer remeranza d'ixe bar. Los diyas de cada diya, se i feban actuacions. Lo bar teneba unas mesas chicotas pa fer-te un hordio tranquilo. La mía parella d'alavez yera muit aficionada a la guitarra y a las cantautoras y ixa tarde n'actuaba una en lo Crápula. I fuemos y pasemos un rato bien agradable. A la fin de l'actuación, nos enfilemos ent'a barra y preguntemos cómo se chestionaba lo tema d'os conciertos porque la mía companyera yera pensando en tanyer-ie bells temas. Lo cambrero, no recuerdo quí, quitó un libro de debaixo d'a mesa y nos dició que simplament nos caleba trigar una calendata que tenese libre. A la fin, ixe concierto nunca no se i fació, pero me deixó bien enarcau la facilidat con la que una persona que querese empecipiar a fer-se sentir en lo mundet d'a mosica podeba trobar una oportunidat en ixe guariche que acababa de conoixer.

La siguient remeranza ye tamién d'habe a-saber-los anyos. Entre ixas paretz bailé por primer vegada con qui agora ye la mía parella. Encara tardaríanos muito a chuntar-nos, pero en ixa fiesta y con la mosica de La Orquestina u La Ronda de fundo, nos faciemos lo primer de muitos bailes que vendrían dimpués. Estió en una Borina por l'aragonés, una fiesta que organizabanos de conchunta totz los anyos Nogara y Ligallo de Fablans quan todas dos organizacions teneban firme rasmia y buena cosa de socias. Encara que lo puesto a on que lo celebrabanos no yera fixo, lo Crápula n'acubilló quantas. Siempre nos meteban a-saber-las facilidatz ta que sonase la mosica nuestra, poder calar-ie una mesa de materials y mesmo vender presiego con vin que febanos en unas pipas d'ixas grans de plastico pa poder financiar las nuestras actividatz.

Lo Crapula yera la zaguer aturada en muitas d'as mías nueitz de borina por La Madalena. Como muito, bella vegada, n'i heba unatra en lo Loro, pero nunca he estau yo guaire de quedar-me a veyer salir lo sol. En los anyos que treballé en A Flama, en acabar la chornada, siempre tocaba de fer-ne una astí. Las suyas cambreras veniban a sobén t'o nuestro bar y nusatros les tornabanos la visita bella hora dimpués. En entrar-ie, la nuestra presencia yera percibida de camín, por la uloreta a cocina que febanos. La extracción de fumos d'aquellas envueltas funcionaba prou malament.

Pero si cal charrar d'ulors, sin sangre en la pocha me deixó lo diya que se vedó de fumar en los bars. Lo Crápula siempre heba estau d'ixos puestos a on que se fumaba muito. En entrar-ie hebas de barallar-te con una preta boira de tabaco y lo que no yera tabaco, encara que lo cambreros prebaban de que no i hese guaire porro pa escusar-se pinyoras. Ta ixo ya n'i heba atros bars por lo barrio y totz sabebanos ta on ir si ixo yera lo que querebanos. La primer nueit a on que la prohibición se respectó, todas habiemos de fer-nos a la ulor humana. A sustituyir lo Ducados por la sudor y la fortor que beluno feba(nos).

Ixa novieta que tenié nunca no arribó a fer lo suyo concierto astí, pero la mosica en directo yera un d'os puntos fuertes d'o Crapu. Astí sintié por primer vegada a bandas como Las Guindillas u La Monkiband, antimás d'unas quantas vegadas a Dechusban/Gaire y a-saber-los atros. En lo suyo teito, por muitos anyos, estioron penchadas estrelas doradas de cartón a on que yeran los nombres d'as collas y cantaires que heban pasau por lo suyo inexistent scenario. Nombres a sobén bien conoixius anyos dimpués. No yera un buen puesto pa fer conciertos, en estar tant chiquet y tener la distribución que teneba, pero ta cosas chiquetas y autochestionadas feba buena honra.

Gracias a una fiesta de Radio Topo tenié la ocasión de punchar-ie mosica. Lo puesto a on que yera previsto de fer-la se quedó sin biera y habiemos de cambiar la ubicación ixa mesma tarde. A tot meter, les ne preguntemos y no nos metioron garra entrepuz pa fer-lo-ie. Ixa nueit esdevenié un mas en toda la parrafiquera de chent que pasó por lo controls d'ixe equipo de soniu. Entre la resta bi'n habió de tot. De muit buenos y no pas tanto. Bi heba nueitz memorables a on que no en sentibas ni una de mala. Y atras de tot ixuplidables a on que la falta de criterio feba que ixo se tornase un pandemonium mosical sin mica sentiu. 

Creigo que precisament ixo estió un d'os grans problemas que teneba lo bar en la suya etapa zaguera. Lo menos a yo yera lo que me feba no freqüentar-lo guaire en istos zaguers anyos. A la hora de trigar un bar de borina, me fa goyo de saber qué me i trobaré mosicalment. Sé que rai a atros, pero ta yo la mosica ye bien important. En lo Crápula, a la fin, nunca no sabebas qué te puncharían. Si tenebas suerte, te quedaba una sobrebuena borina por debant. Si no, ya podebas espipar a toda vitesa t'atro cabo antes que l'alcohol y las horas fesen la suya barracha y te deixasen camín d'o leito.

La cantidat d'historias que han pasau entre los muros d'o Crapula darían ta fer toda una serie de novelas. Son muitos anyos, muitas cambreras y clients, conciertos y sesions, litros y litros d'alcohol, borinas de toda mena y lo puesto a on que acababan muitas nueitz. Los dos zaguers diyas d'a suya existencia, muita d'a suya parroquia nos chuntemos en lo bar y las carreras d'arredol. Recontemos las nuestras batalletas, las horas que i hebanos viviu. Lo que recordabanos, lo que hebanos ixuplidau y lo que nos feba vergüenya de remerar.

Feba tiempo que no bi iba. Feba tiempo que la mayoría d'a chent d'a mía cheneración no i entraba guaire. Pero con tot y con ixo, sabebanos que siempre i yera. Que las nueitz de borina d'a Madalena siempre podeban rematar astí. Muitos viviemos un tiempo a on que tenebas atras opcions como lo Sin Fronteras u Calaveras y diablitos. Bi heba publico pa todas y encara en sobraba pa los locals d'os colectivos que tamién ubriban de cabo ta quan dica tarde. En zagueras, no nos i quedaba que lo Crapula y agora nian ixo.

Con lo zarre d'o Crapula probablement perdemos una licencia, ya que en la Madalena no se'n da de nuevas. Nomás se puet fer un bar a on que ya n'i hai un. Perdemos un d'os zaguers guariches que ubriban dica tarde. Perdemos un puesto que siempre teneba las puertas pataleras ta que los colectivos i organizasenos las nuestras movidas. Y perdemos un testigo de muitas d'as nueitz mas divertidas d'as nuestras vidas. Sirva iste post como homenache a toda la chent que, a l'atro costau d'a barra, lo facietz posible.

Puetz leyer atras historias sobre Tabiernas d'Aragón clicando aqui

miércoles, 5 de febrero de 2020

L'auto, como lo tabaco

"Espacio pa aparcar" ye un d'os reclamos publicitarios que mas me clama l'atención. Lo caso ye que, encara que personalment no ye un motivo pa que vaiga ta garra cabo, ya que no goso de fer servir l'auto que pa viachar, funciona de pistón con muita chent. Tiengo arredol a-saber-las personas que no van ta seguntes que puestos si no pueden deixar l'auto bien aparcau. Entre atros, lo mio barrio, a on que ixo ye bien dificil.

Los autos han condicionau tot l'urbanismo d'o zaguer sieglo. Las ciudatz, los barrios y los eixamples s'han disenyau pa la comodidat d'iste medio de locomoción. Buena parte d'os debatz y d'as promesas electorals se centran en la movilidat d'os autos. Mesmo i hai partius que un gran porcentache d'o suyo programa ye una lista de infraestructuras pa l'automobil. Y no me pareixe raro porque condiciona la vida de muitas personas. I hai qui ni se le pasa por lo tozuel fer servir garra atro vehiclo. Ni transporte publico, ni bici ni sisquiá moto.

A los catorce anyos empecipié a fumar. Estié adicto a ixa mierda bells vinte anyos. Me costó a-saber-lo deixar-lo. La salut m'importaba poco. La he tenida alto u baixo buena toda la mía vida tot y tener una mica d'asma. Quanto a los diners, podeba permitir-me-lo. Lo deixé antes d'as grans puyadas de pres y quasi siempre fumaba d'as marcas mas baratas. La motivación mas fuerte que tenié pa deixar-lo estió la dependencia que me provocaba y las limitacions que trayeba: lo feito de no poder estar en seguntes que puestos, u haber de marchar cada bell rato a dar-le a lo vicio; estar siempre pendient de levar tabaco y briquetz y, quan yera de embolicar, papels y boquillas; lo ferrete que me daba lo tozuel quan yera con lo mono y no lo podeba satisfer. A la fin lo deixé y un d'os mas gran goyos que trobé estió sacar-me ixa preocupación de dencima. Ganar autonomía. Podeba estar-me ueito horas en un bar sin salir ni una sola vegada. U veyer-me una cinta entera sin haber de salir t'o balcón u fer minchar fumo a la pobra mía parella. Soi un poquet mas libre.

Si lo carnet de conducir me suposó a-saber-la libertat pa ir de viache sin pender d'o radiu ret d'autobuses y trens que patimos en Aragón, pa mover-me por Zaragoza yera, y ye, bien ineficaz la mas gran parte d'as vegadas. A sobén m'estaba mas tiempo mirando puesto pa aparcar que en lo propio trachecto. Empecipiar a fer servir la bici en la ciudat lo cambió tot pa yo.

Voi de puerta ta puerta, sin guaires problemas de trafico, sin haber de mirar a qué hora arribo t'a on que siga pa que bi haiga puesto a on que aparcar. Si tien bell problema mecanico, puedo simplament candar-la y  fer servir transporte publico u bell vehiclo personal de loguero d'ixos que i hai agora. Mesmo, si tiengo tiempo y lo trachecto lo permite, m'estimo mas d'ir caminando que de qualsiquier atra traza. Muitas d'as mias amistatz que penden tanto de l'auto no sé si paran cuenta d'ixas limitacions. De que por haber trigau una manera de mover-se tienen un determinau numbro de zonas d'a ciudat vedadas de tot. N'i hai que no les queda atra. Que por diferents razons l'auto particular ye la sola manera que tienen de transportar-se. Pero n'i hai de muitas atras que creigo que nian s'han planteyau atra opción. L'auto contina estando hue lo rei, amo y sinyor d'as ciudatz y pa muitas ye inconcebible atra cosa.

Regular que les habrán dito que contamina u que ye caro, igual como yo sabeba lo que me costaba en salut y diners lo tabaco. Pero no sé quánto piensa la chent en l'autonomía perdida por no valurar l'uso d'atra mena de vehiclos. Pa yo la independencia personal ye qualcosa muit important y tot lo que la comprometa en mayor u menor mesura me molesta a-saber-lo. Vivir sin auto, en muitos d'os casos que conoixco, no nomás ye posible. Ye a saber que recomendable pa tener mas libertat.