domingo, 30 de diciembre de 2018

En leyendo... Fuego y sangre (George RR Martin)

Qualsiquier buena aficionada a l'universo de Canción de chelo y fuego de George R.R. Martin yera en candeletas dende que s'anunció en primavera que Fuego y sangre, lo suyo nuevo libro, se publicaría lo pasau 20 de noviembre. A la fin lo momento arribó. Ixe mesmo diya fue t'o Taj Mahal, lo merqué y empecipié un viache por la suya narrativa, que t'agapiza dende la primer dica la zaguer pachina.

Pa qui no sia lectora d'a saga, repasaremos bella coseta con referencias televisivas: Chuegos de tronos, la famosa serie de televisión, ye basada en la serie de novelas clamada Canción de chelo y fuego, que se'n ha editau cinco dica agora - Chuegos de tronos, Choque de reis, Tronada d'espadas, Lifara de cuervos y Danza de Dragons - y en queda dos mas sin publicar - Vientos d'hibierno y Suenio de primavera. Antiparte d'as novelas n'i hai tres relatos publicaus ambientaus si fa u no fa 100 anyos antes - Lo caballero errant, La espada leyal y Lo caballero misterioso -y una "enciclopedia", "Lo mundo de chelo y fuego". Tamién s'heba publicau bell texto en libros de relatos de varios autors, como The princess and the queen u The Rogue Prince. Precisament replegando material d'ixos textos, d'o que escribió pa la debantdita enciclopedia y bella cosa mas que escribió de propio s'editó iste nuevo Fuego y Sangre.

Lo nuevo libro de Martin nos reconta la historia d'os primers anyos d'a dinastía Targaryen (la familia leixana de Daenerys, pa qui no n'hetz leyiu brenca) que reinó sobre Ponient por quasi tres sieglos. Empecipia con la Conquista d'Aegon, primer rei Targaryen y primer Rei d'os Siet Reinos, que unificó dimpués de bell par d'anyos de guerra contra los reis que le heban precediu reinando sobre los diferents territorios d'o continent. En aquellos anyos encara quedaba dragons, y prou que estioron un factor clau pa la victoria Targaryen. Pero no definitivo, como contrimuestra lo feito de que Dorne seguise independient quantos anyos mas. Con la conquista d'Aegon empecipia una historia que nos levará a traviés d'os reinaus de Aegon I, Aenys I, Maegor I, Jaehaerys I, Viserys I y Aegon II dica Aegon III, lo zaguer rei que conoixemos en iste volumen. Son mas de ciento trenta anyos de intrigas, guerras, traicions, amors, odios, dragons, viaches...

Iste sieglo largo se no narra a traviés d'os uellos d'o mayestre Gyldayn, un saputo que se suposa que replegó toda la información d'os diferents reinaus Targaryen enta l'anyo 260 dimpués d'a Conquista d'Aegon. Lo libro fa servir alavez lo luengache propio d'un texto historico, mesmo fendo servir distintas fuents d'información a soben, dubdando d'a versión oficial d'a historia. Con tot y con ixo, que a belun le pareixerá un entrepuz, no pierde ni un sacre d'a emoción y l'entretenimiento que nos pueda proporcionar la saga de novelas. Con toda la parrafiquera de personaches que i apareixen, se fa bien util l'arbol chenealochico que adchunta lo libro a la suya fin, pa aclarir-nos de cabo ta quan qué vinclos tien cadaún d'os Targaryen con la resta d'a familia. Hese feito honra tamién un buen mapa d'o continent, especialment en las partes mas belicas, pa fer-nos una ideya millor d'as estratechias. En tot caso, ixa información ye bien a man en pachinas web arrienda, u mesmo en las propias novelas.

Encara que Fuego y sangre se centra prou en la vida d'os monarcas y la suya parentalla, tamién conoixemos en las suyas pachinas una ripa de personaches de toda mena. Belun con apellius bien conoixius como Stark u Lannister y muitos atros que mesmo aportan una parte comica como los clamaus en la versión castellana "Jarrete de jamón", "Champiñón", "Barril de Cerveza" u "Ulf el Piripi" - en realidat iste zaguero tien bella importancia, pero me ridié muito con la suya embotada.

La historia no tien guaire relevancia ni efectos, a priori, pa la saga de novelas, encara que sí nos da información como l'orichen d'os tres uegos de dragón que le regalana a Daenerys en empecipiar Chuego de tronos. Cuento que muitas d'as cosas relacionadas con los dragons, lo suyo comportamiento y naturaleza, dan pistas sobre lo futuro de Canción de chelo y fuego, pero ixo encara habremos d'aguardar a saber-lo.

Lo resultau final ye un libro de historia - ficción muit bien feito a on que Martin contrimuestra una vegada mas estar capable d'escribir una historia verosimil y de vez emocionant a on que los elementos machicos no se minchan lo mas important, que en iste caso son las intrigas y relacions politicas entre las diferents familias y faccions d'os Siet Reinos. Toda decisión presa, siga buena u mala, tien una serie de conseqüencias lochicas, a totz los nivels. Los perfils d'os personaches siguen tamién ixa coderencia que George emplega en cadaúna d'as suyas obras. Pa yo, ye imposible demandar-le que mantienga ista calidat y escriba mas aprisa.

Pa las lectoras de Martin, no lo dubdetz ni un minuto. Iste tomo, que la suya continación encara no sabemos quan se publicará, mereixe cada centimo. Sirve pa conoixer muitismo millor lo pasau de Ponient y d'a suya historia, explicando-nos muitas d'as cosas d'o "present". Manimenos, pa las que nomás haigatz visto la serie, me pienso que ye masiau denso y tos recomiendo que leigatz antes las novelas. U si queretz material "nuevo", que no s'haiga recontau en televisión, talment siga millor empecipiar por los cuentos de Dunk y Egg, publicaus en l'Estau espanyol baixo lo titol de "El caballero de los siete reinos". Ixo tos aduyará a "ubicar-tos bella mica en l'universo martiniano.

No sé quánto faltará dica la publicación de Winds of Winter, que tanto asperamos. No creigo que escribir Fuego y sangre la haiga retardau guaire, sincerament. Pero soi seguro de que ha valiu la pena, y a muitas, que levabanos tiempo deseyando leyer nuevas cosas de Martin, nos ha furniu de muitas horas de goyo.


viernes, 28 de diciembre de 2018

Buen solsticio, Felipe V

Portal d'a botiga "La Gramola"
En istas calendatas que nos movemos ye cutiano trobar-me con diferents formulas de buens deseyos pa istos diyas. Goso de trigar la de "felices fiestas", en estar un buen deseyo (la felicidat) chunto a un dato obchectivo (que, las celebremos u no, son fiestas). Mas neutra, malament. Entre las formulas sentidas en istos diyas nos trobamos mas a soben con un "Buen nadal". N'i hai de mas cristianas que se van con un "Buenas pascuas", y la prebatina de buens deseyos laicos "buen solsticio d'hibierno".

Ixa zaguera me clama a-saber-lo l'atención. La fa servir buena cosa de chent no relichiosa como formula alternativa a las cristianas, por lo que en primeras habría de emplegar-la yo tamién. Atra "nomenclatura alternativa", d'atro afer prou diferent, la conoixié quan empecipié a estudiar la historia aragonesa, y quasi de vez a militar en organizacions aragonesistas, y me trobé con la doble numeración de bell rei. Especialment la d'os Felipes.

Por si belun no lo sabe, repasemos un poquet d'historia: Felipe I, clamau "El hermoso" nunca no estió soberano d'Aragón, por lo que lo "nuestro" primer Felipe sería Felipe II de Castiella qui ya sí que tenió soberanía sobre lo reino aragonés y totz los territorios de l'antiga Corona. Alavez n'i hai muitas que, quan se charra de bell rei Felipe, fa servir la "numeración aragonesa", estando Felipe I qui ordenó la decapitación de Chuan de Lanuza, Felipe IV qui derogó los fueros aragoneses por dreito de conquista, y Felipe V l'actual Rei d'Espanya.

Tornando a lo solsticio d'hibierno, no me siento especialment comodo con ixa formula tot y que muita chent, cristiana y no, me la diz mirando bella mena de complicidat d'un ateu como yo. No celebro lo nadal y tampoco no lo solsticio d'hibierno. Pero fueras de bella persona, creigo que dengún no celebra ixe solsticio, y que ye una formula de tot erronia. Pa empecipiar ni sisquiera coincide la calendata, en estar entre lo 20 y lo 23, antes d'o nadal cristiano. No bi ha fiesta, a no estar que s'encierte que toque cabo de semana. Los centros comercials no venden maquetas d'o sistema solar pa que podamos flipar con la distancia angular d'o sol con l'equador terrestre, sino dioramas d'o naiximiento d'un chudeu con superpoders fa 2000 anyos. Ye verdat que lo cristianismo fació servir ista calendata, que se celebraba d'antes mas con rituals de toda mena, pa calar las suyas celebracions, pero hue dengún no los fa, a lo menos en istas latitutz. D'atra man, tener l'exe d'a tierra a una u atra distancia d'o sol no me pareixe qualcosa "celebrable".

No celebro nadal, ni lo solsticio, ni cosa. Si por yo fuese, treballaría totz istos diyas y tendría mas vacancias en verano, que ye quan me fa goyo de tener tiempo libre. Pero en un estau nacionalcatolico como iste, ixe debat ni s'aspera. Las vacacions de todas las dicta lo calendario cristiano. Y si no te fa goyo, marcha ta Cuba, ya sabetz.

Cuanto a lo d'a numeración d'os Felipes, existe una corrient d'opinión que creye que cal negar la lechitimidat de Felipe II de Castiella, y de feito de toda la monarquía castellana, y que alavez cal numerar-los con las cifras castellanas sin reconoixer lo suyo reinau. Por lo tanto, Felipe II de Castiella sería simplament ixo, Felipe II de Castiella. Clamar-le Felipe I equivaldría - seguntes lo razonamiento que fan - a reconoixer como rei lechitimo d'Aragón a qui provocó la rebelión aragonesa de 1591 y que, a pesar d'o que diga GozArte, estió una calamidat pa la nuestra historia.

Y aquí ye a on que s'enreligan las dos qüestions que me levoron a fer iste post. Todas dos formulas, deseyar un buen solsticio d'hibierno y fer servir la numeración aragonesa pa los reis espanyols, son una manera de visibilizar una alternativa a lo cristianismo en un caso y a l'espanyolismo en l'atro. Lo poder. Todas dos nos cuentan mentiras, como que nusatras podemos celebrar un hipotetico solsticio d'hibierno eslampando d'o nadal u que la numeración reyal ye qualcosa en qüestión en Aragón.  Todas dos tienen argumentos en contra y a favor, y mesmo alternativas neutras como un "felices fiestas"y fer servir la doble numeración (Felipe II de Castiella y I d'Aragón, p.e.).

Entiendo que ye mas curto decir "buen solsticio" que explicar que encara que no creigas en dios no te queda atra que celebrar istos diyas, ya que nos han furtau lo debat sobre quan, cómo y con qué criterios hemos de tener vacancias. Que ye mas breu Felipe I que "lo Felipe que en Castiella se numera como segundo pero que en Aragón perdió toda la lechitimidat -que talment nunca no tenese- en no respectar los fueros que heba churau cumplir".

Asinas que, sin fer-las mias, ya que seguiré sin celebrar solsticios ni reconoixer la lechitimidat de garra rei (no Targaryen), las entenderé como unatra convención social adintro d'iste mundo a on que lo simbolismo contina estando, pa bien u pa mal, tant important. Y mesmo no me quedará atra que fer-me una buena riseta quan las sienta ya que, a lo menos, l'interlocutor entiende que bi ha alternativas a lo cristianismo y a la monarquía espanyola. Y en istos tiempos, ya ye qualcosa.

viernes, 21 de diciembre de 2018

Biera por un tubo

Habe anyos entré en un bar d'o Viello Aragón. M'enfilé ent'a barra y quan lo cambrer se m'acercó le demandé lo que goso de demandar en la mia ciudat: un tubo. Se me miró con mala cara y me respulió un "¿De Zaragoza, no?". Dimpués d'a mia respuesta afirmativa vinió tot un discursaz sobre lo ababols que yeranos en tierra plana, que demandabanos la biera en tubos, y que ixe no yera lo recipient adequau porque cal beber l'hordio en vaso ancho y bla-bla-bla. Cuento que toda la chent que gosamos demandar "tubos" hemos habiu de sentir-nos ixa retolica bella vegada. "Mete-me 33 cl de biera en lo vaso que quieras, co", y dimpués d'haber-me pretau tot aquell discurso, ixe saputaz d'a biera, experto de l'hordio, mayestro d'os mil lupulos, me metió una copa. De San Miguel, -ixa exquisitez- que ye lo que serviba. Dimpués m'enteré de que lo mozo ye simplament un carnuz que previament s'heba tricolotiau con totz los clients que i yeranos por diferents ixautadas.

Ahiere torné a demandar en un bar un tubo y, encara que toda la chent que yera en la barra bebeba en copas de 33 cl, a yo me sirvioron en un tubo-tubo. Creigo que ya ye urchent un consenso nacional sobre las maneras de medir y servir la biera. Quan demando un tubo, siga en lo Viello Aragón, en tierra plana, u en belún d'os Siet Reinos, no soi charrando d'a forma que tienga lo vaso, sino d'a cantidat de biera que quiero. No soi un experto tastador. La mayoría d'os guariches que freqüento no tienen bieras que calga tastar en copas supermolonas. Asinas que igual me tiene que l'Ambar, San Miguel, Estrella Galicia u cosas piors me la metas en un tubo, un vaso, una copa u lo Santo Gredal. Quiero, como le dicié a lo cambrer aquell, un tercio de litro de biera si fa u no fa.

Lo que i culle en la mayoría de tubos son 33 cl. Una mida perfecta quan tiengo poco tiempo u levo ya bell par de charras y he d'ir aturando. En la mayoría de bars, quan demandas una canya te meten un vaso, en diferents formatos, de 25 cl. ¡U mesmo menos! He visitau bars que lo formato suyo de canya roza ya lo penalty; un formato que se ye perdendo, por cierto. D'atra man lo tubo tien un claro inconvenient: la suya estabilidat. Tener un centro de masas altero y poca superficie de contacto con la mesa, lo fa prou facil de vulcar. A lo menos prou mas facil que no una copa u un vaso baixo d'a mesma grandaria. Asinas que m'estimo mas de que me metan qualsiquier atro recipient, pero ixo significa empecipiar, en cada bar, una conversa absurda que podríanos resumir asinas:


- Mete-me... bella cosa mas gran que una canya.- Un tubo?- Pero no en vaso de tubo - Una copa? - No sé... Cómo son de grans? - Asinas - Mas gran tiens bella cosa? - Iste vaso creigo que ye mas gran - Pues... Y asinas-asinas.

En LO BAR, en ixe bar que ye casa tuya, ixe problema no existe porque te conoixes los vaixillos millor que la tuya man. Sé que en lo Pottoka, quan demando un tubo, me meterán un vaso baixo de 33 cl. Sé que en l'Albada quan demando una canya, me meterán lo mesmo. Lo problema ye en bars no cutianos, claro.

Nos trobamos nomás en Zaragoza - si viachamos por la resta d'Aragón lo problema s'embolica mas - con formatos arrienda que no tienen denominación común nian adintro d'o mesmo barrio. Trobo una posible solución en desterrar pa cutio lo formato "tubo" pa qualsiquier bebida, ya que ye una mena de vaso que no he conoixiu a dengún que la desfienda pa cosa, y quedar-nos con ixa parola pa designar la cantidat de biera, u d'a bebida que siga. Ixo, u buscar qualque parola que faiga honra pa demandar un recipient de 33 centilitros plenos de biera.

No ye lo solo problema que tien la designación de formatos alcoholicos. En zagueras s'han meso de moda los vasos de arredol de 50 cl con formas diferents a la "charra" de toda la vida. La que teneba ansa. Alta u baixa, tres u quatre formatos han dominau la scena zaragozana por decadas. Todas con lo denominador común de tener ansa. Agora tenemos nuevos vasos grans que aprecisan de denominación. "Pinta" no ye, en la mayoría d'os casos, una mida exacta. Antimás d'estar una mida forana, lo que me tendría igual si solucionase lo problema. "Charra" evoca ixa inexistent ansa d'os recipients de moda dica fa no guaire, y que encara conviven hue con los nuevos formatos. "Canyón" se fa servir en bell puesto, en estar un aumentativo de "canya". Pa isto mala solución tiengo. Afortunadament, en quasi totz los puestos que he demandau una charra, me han servir ixe meyo litro en lo vaso que tenesen sin mayor problema.

En la fablilandia zaragozana, como en zagueras nos la pillamos con papel de fumar, la parola "pichera", que heba teniu cierta fortuna, s'ha sustituyiu hue por "charra", ya que la forma d'as "picheras" no ye la mesma que la d'os recipients que sirven los furnidors de biera locals. No sé si la nueva moda de fer vasos de meyo litro sin ansa fará sacar tamién la denominación de charrar y sustituyir-la por belatra.

Salindo d'o país ye lochico que lo problema siga mas gran, pero talment a on que nunca no trobaremos alcuerdo posible en lo castellano ye a como clamar-le a los vasos de plastico que oscilan entre los 75 cl y lo litro. En Aragón lo mas extendiu ye "litro", chunto con la prebatina de parte d'o movimiento en desfensa d'a luenga de introducir la parola "pozal". En bells puestos, por moda, por contacto u que me sé yo, teniu bell predicamento lo "cachi" que nos arriba dende Euskal Herria. Y en los festivals, y en atra ocasions que nos trobamos con chent d'atros puestos, conviven con las macetas y los minis.

En iste afer no bi ha problema ya que tot lo mundo entiende lo que quiers quan demandas un litro. Pero si tant niquitosos nos metemos con atros nombres, personalment m'encarranya a-saber-lo que los "litros", en un porcentache altismo, no tienen ixa capacidat. Asinas que la considero una parola de tot inadequada.

Dica que isto no se solucione la revolución ye imposible, asinas que me'n voi t'o bar a fer-me un tubo. U lo que me metan.

miércoles, 12 de diciembre de 2018

Musicassettes. Historias d'un insti publico VI

Talment m'entivoque. Probablement, de feito. Pero cuento que las nuevas cheneracions, los que agora fan entre catorce y vinte anyos, han perdiu lo concepto d'identidat mosical que tenebanos quan yera mas crio. Afortunadament, en la mia opinión. En l'instituto yo teneba una manera de vivir la mosica, que creyeba que yera la sola manera de vivir-la, pero a escape descubrié que no yera asinas. Dos historietas lo ilustran prou bien, pero antes, contextualicemos.

Ascuitar una mena de mosica yera a soben mas una militancia que un gusto. Las rappers nomás ascuitaban rap, las heavies, heavy, las punkies, punk y asinas asinas. Salir-se-ne yera quasi traición. La resta d'estilos mosicals, pura vasuera. Lo qual me creyaba un problema porque siempre he teniu las orellas pataleras pa tot lo que i entrase. Por lo mio walkman igual te pasaba Depeche Mode que Reincidentes, Manowar que Suede, Tako que Beastie Boys, The Sisters of Mercy que Ska-P. D'estetica pasé por lo jevitronismo y lo rollo siniestro, como tantas atras companyeras, con bell toque punk de cabo ta quan. La mayoría d'a chent que me chuntaba yeran d'ixa coda. Basicament ascuitabanos rock y qualsiquier mosica que sonase en Planta Baja, Atrio, Posturas y DeVizio que yeran los guariches que freqüentabanos. Asinas que la resta de grupos me los ascuitaba yo solet d'amagatons en casa mia.
 
La mosica, quasi toda la mosica, yera pa yo una pasión. Antimás de mercar-me bell disco quan chuntaba perras, la mayoría d'as cosas que ascuitaba iban en formato "cassette gravau". Bella amiga te pasaba l'orichinal - u mesmo ya bella copia - y te lo gravabas en casa. Pa lo que no compartises gustos tenebas las bibliotecas, que gosaban de tener bella chiqueta colección de CDs que podebas amprar por bella semana. Mesmo bi habió un tiempo que s'ubrioron bella mena de videoclubs de CDs que se i podeba trobar cosas mahas. N'i heba uno en la carrera Latassa que visitaba semana par d'atra a on que trobé por primer vegada muitas d'as cosas que agora ascuito.

China-chana la mia colección iba creixendo. Lo repalmar se m'empecipiaba a quedar chicot. Iba trigando los discos que menos goyo me feban y los ficaba en un calaixo, pa continar tenendo a man los que mas sentiba. Pero lo problema espacial, en una cambra prou chicota antimás, me anguniaba. Comentando-lo a una d'as amigas - que le clamaré Milana, p.e.  -  me contó qualcosa que me deixó sin sangre en la pocha. Ella no patiba por espacio, ni heba de fer pocha pa mercar nuevas cassettes virchens a on que gravar-se los nuevos discos que le isen fendo goyo. Teneba un zarpau de cassettes, no mas d'una decena, y iba machacando-los seguntes iban salindo nuevas cancions que le cuacasen. Ixo significaba que no teneba garra canción gravada de mas d'un anyo, u mesmo menos. Nunca no sabié a qué ritmo iba sustituyindo-las. Pa yo ixo yera un crimen. ¡Blasfemia, anatema, herechía! No adubiba a entender que belun podese ir cambiando terne que terne la mosica que ascuitaba, sin tornar nunca a sentir discos anteriors. Que le fese tant poco aprecio a cancions que le heban puesto estremolecer bell anyo antes. Milana iba siempre a la moda, ye claro. Los suyos bars y gustos mosicals yeran atros bien diferents d'os mios y d'os d'a clica nuestra. No sé si ixo tendría relación. Talment en lo rock somos mas fetichistas con ixo d'amuntonar material. En aquellas envueltas ni se m'hese pasau por l'esmo esborrar un d'os mios discos pa gravar-ne unatro dencima. Agora simplament no fa falta.

Las tertulianas viellas, que odian tot lo que les fa recordar la suya edat, se fan la mofla d'una moda que acumulan a la cheneración millennial. Diz que i hai chent agora que, pa adubir a veyer todas las series que s'aprecisa pa estar a lo diya las fa reproducir un poquet mas aprisa d'a velocidat normal de visionau. Por un regular a 1,15x u mesmo a 1,5. Ye qualcosa que entiendo, ya que yo tamién paso pena por no poder veyer tot lo que querría, pero que decidié de no fer. M'estimo mas de veyer una serie menos que de veyer-la malament. Lo caso ye que isto, que hue fa que s'espante tanta chent en rufiertas y retz, ya lo feba una amiga mia. 

Extremoduro tocaba en Zaragoza y quasi toda la clica mia ibanos t'o concierto. A todas nos feba a-saber-lo goyo fueras de una - que le clamaré Martina, p.e. - que no los conoixeba, pero que i veniba por estar-se con nusatras en una borina que se barruntaba fura. Unatra amiga le deixó lo disco de Agila, que yera lo que lo petaba alavez. Bell diya dimpués le preguntó si le heba feito goyo. Martina fació un cenyo de "meh" que estranyó a la que le heba deixau lo disco. "Bueno, pero las letras te habrán molau, que son bien buenas", le dició, a lo que Martina respondió con un "ye que no las he entendidas guaire porque lo he ascuitau a velocidat doble". De nuevas, me feba cruces. ¿Cómo se podeba cometer ixe atentau contra la mosica de Robe, lo nuestro profeta d'aquellas envueltas? Cuento que Martina teneba bella mena de "deber" de ascuitar lo disco antes d'ir t'o concierto que, efectivament, heba cumpliu. Desconoixco si lo concierto le fació goyo u no, pero a fe que no cantó garra d'os temas. Asinas que unatra vegada s'acusa a las millennials de fer qualcosa que ya feba beluna fa vinticinco anyos.

Todas dos me descubrioron que bi heba maneras diferents de relacionar-se con la mosica. Que bi heba chent que no le daba toda la importancia que le daba yo. Mesmo dimpués conoixié chent que la mosica, en cheneral, se la bufaba de tot. Que nian teneba un disco en casa suya. Me contina resultando de dificil entender, ya que iste arte ocupa una parte muit important en la mia vida, pero la mayoría d'a chent no entiende la mayoría d'as cosas que foi, asinas que bienvenidas Milana y Martina, y que faigan lo que quieran con las suyas cassettes, que pa ixo son suyas.

miércoles, 5 de diciembre de 2018

Con la bici por Independencia, un diya mas

Lo que me pasó un maitin d'octubre estió un déjà vu de tantas y tantas vegadas que me ha pasau, y de tanta y tanta chent que vive lo mesmo diya par d'atro. La movilidat en Zaragoza va millorando, prou que sí. Levo dotze anyos movendo-me con bici de cutio por la ciudat y s'ha iu notando como por cada anyo la convivencia con la resta de vehiclos ye millor. Pero con tot y con ixo, sigue habendo-ie carnuces como lo taxista que me pasó debant aquell maitin.

Iba circulando por la calzada, por a on que la lei diz que he de ir, enta lo Paraninfo. Como siempre, por lo bell meyo d'o carril, cosa que pareixe que no adube a entender bell conductor, asinas que talment calga explicar-se. Lo primer de tot ye aclarir que tiengo tot lo dreito a ir por la parte d'o carril que m'agane. Soi un vehiclo que cal repectar como totz. Si decido circular por la dreita d'o carril ye la mia opción. Lo segundo, y muito mas important ye la mia seguridat. Circular por la dreita significa que un porcentache d'autos va a sentir que puet pasar-te debant sin guardar la distancia de seguridat. Qualsiquier que haiga circulau por Independencia, u por qualsiquier carrera d'a ciudat, por la parte mas a la dreita d'o carril sabe a qué distancia le pasan los autos. Si circulamos por lo bell medio d'o carril ye precisament pa que no se nos pase debant, porque con que un solo auto te pase sin mantener la distancia de seguridat, ya te yes chugando la vida innecesariament.

Iste feito, en atras vías no suposa garra problema por un regular. Belun, niervudo, te chufla de cabo ta quan. Cada vegada menos, afortunadament. Manimenos, en Independencia, existe unas zonas a on que la calzada d'ixampla, encara que ixa zona no ye pensada pa fer maniobras d'adelantamiento. Ni a bicis ni a dengún. Seguntes confirmó la propia policía local de Zaragoza a traviés d'o suyo Twitter ye vedau pasar debant a qualsiquier vehiclo en movimiento aproveitando la zona adoquinada. Incluyiu, prou que sí, a las bicis. Adintro d'o carril ye imposible mantener la distancia de seguridat. La zona adoquinada no se puet fer servir. Asinas que, basicament, ye prohibiu pasar debant a una bici en Independencia.

Y ixo ye chusto lo que me fació aquell maitin lo taxista carnuz ixe. Aproveitando la zona adoquinada, me pasó a menos de meyo metro, metendo-me en periglo y conseguindo la chesta de arribar 5 segundos antes que no yo a lo semaforo.

Ixa ye atra d'as consideracions que cal fer sobre istas maniobras en Independencia. Iste paseyo ye zona 30, asinas que no se podría correr guaire por lei. Pero antimás gosa de tener prou trafico, mas que mas de maitins que ye quan me pasó isto. Y pa forro de bota, los semaforos son sincronizaus de tal manera que ye quasi imposible pasar-lo d'una vegada mesmo en condicions favorables. Quasi todas las vegadas que bell auto m'ha pasau debant en ista carrera, he arribau a la suya posición en lo siguient semaforo, u como muito dos dimpués, ya que las bicis en tenemos de propios y gosan d'estar en ambar. Asinas que ixa maniobra, antimás de periglosa, ye de tot inutil. L'auto no arribará antes t'o suyo destino. Mesmo puet estar que m'haiga de tornar a pasar debant una mica mas allá en la mesma carrera. ¿Vale la pena chugar-se la vida d'una persona pa estar-se un rato mas aturau en un semaforo?

L'auto me pasó, como he contau, y bell segundo dimpués plegué t'a on que yera. Levaba la finestreta baixada y empecipié a increpar-le por la maniobra, explicando-le que no yera permitida. Ell, como tantas atras vegadas, me dició que sí que yera. Isto me lo han feito autos particulars, taxis, y mesmo bell autobús. Ye grieu en totz los casos, pero creigo que en ye muito mas en chent que s'adedica tot lo diya a circular por la ciudat y que s'habría de saber perfectament lo codigo de circulación d'a ciudat a on que treballa.

Le expliqué tamién que m'heba meso en periglo pa arribar bell rato antes a un semaforo, cosa que ell tamién negó. Probablement nunca no haiga estau pedaleando mientras un auto te pasa a ixa distancia, porque qualsiquier que lo haiga viviu, conoixe ixa sensación. Memoricé la suya matricula entre que ell continaba faltando-me, con muit malos modos, como siempre que me pasa isto. "Apunta-te-la, apunta-te-la" me dició, sabendo que no le pasaría cosa.

Lochicament pasé debant de toda la resta d'autos que bi heba dica lo semaforo y continé dica la Plaza Aragón, a on que lo veyié pasar. A pesar d'a maniobra suya, y tot y que m'habié d'aturar a tricolotiar-me con ell,  una vegada mas yo heba arribau antes a la plaza.

Tenendo la suya matricula decidié de clamar a las cooperativas de taxis pa queixar-me-ne. En la primer no tenié suerte. En la segunda, la d'o 976 75 75 75, me confirmoron que yera d'a suya cooperativa. Les expliqué lo que me heba pasau y facioron l'equivalent telefonico a cargar-se de huembros. Insistindo en que no me pareixeba un comportamiento profesional, continoron pasando de yo y a la fin mesmo les barruntaba un tono chuzón.

Fer una campanya informativa en Independencia no costaría guaires perras. Ninviar quatre correus u imprentar bell cartel en las cooperativas de taxis, explicando bien la normativa d'ista vía, mesmo menos. Si los medios de comunicación dasen tanto ferrete con isto como con atras qüestions de movilidat zaragozana, a dengún se le ocurriría fer ixa maniobra. Solucions n'i hai y son de buen fer. 

Con tot y con ixo, la zaguer cosa que quiero ye desanimar a la chent a fer servir la bici. Como he empecipiau decindo, las cosas han millorau muito. Los conductors repectan muitismo mas que fa anyos y la tendencia ye a millor. D'atra man, la cantidat de carrils bicis que ya i hai, permite circular por buena parte de Zaragoza sin haber de salir t'a calzada, pa qui tienga mas inseguridatz.

lunes, 3 de diciembre de 2018

Lo Sur resiste y la Republica catalana fa un anyo. Tierra de barrenaus 5x04

Bien luent d'a on que lo país naixió, lo nuestro sur ye a soben qui nos traye mas alegrías. Una tierra abandonada, olvidada y despoblada, pero plena de rasmia y de chent con a-saber-las ganas de treballar. La chent d'as comarcas teruelanas han sabiu buscar-se las manyas pa creyar tot un calendario d'actividatz culturals y reivindicativas que poco u mica tien a envidiar a lo de lugars muito mas grans a lo suyo norte.



Preba en ye lo mes d'octubre que han viviu. Empecipió en Calamocha un curso d'aragonés, impartiu por los nogarers Diego y David que ye estando tot un exito de participación, y que leva l'amostranza de l'aragonés ta ixas tierras por primer vegada en muito tiempo. La despoblación, que ye uno d'os principals problemas por ixa parte, estió lo tema que centró un festival en Allepuz. Se'n charró y se i presentoron iniciativas y diferents envistas d'o problema. Y s'acabó con un concierto y firme borina, que ixo nunca no ha de faltar. A l'atro cabo de semana, Torrillo d'o Campo estió lo lugar trigau pa fer la Fiesta d'o Chopo Capecero en la suya decena edición. Una chornada que reivindica las valors culturals y ecolochicas d'ista manera de treballar la fusta. De todas istas iniciativas charremos con Fer, David y Diego qui participoron en todas tres y que nos deixoron reflexions bien intresants.

En la segunda parte d'o programa cambiamos de tot de scenario y tematica. Nos n'imos ta Catalunya pa analisar iste zaguer anyo. Mas de dotze meses han pasau dende que lo pueblo catalán se movilizase por la suya independencia en un referendum que ye lo mas gran exercicio de desobediencia civil que se ha conoixiu por ista parte d'Europa en muito tiempo. Los acontecimientos d'os meses de setiembre y octubre de 2017 ya fan parte d'a historia. Con Chorche, periodista aragonés que vive en Barcelona, estié parlando de tot lo que ha pasau, d'a situación actual, y d'o futuro que l'aspera a la Republica catalana que tasament existió por ueito segundos, pero que pa muita chent ya ye un estau mental.