miércoles, 30 de abril de 2014

Casorios, reis y atras cosas. Analizando a 4ª temporada de Chuego de tronos (4)

AVISO: SPOILERS DE TODA LA SAGA DE CANTA DE CHELO Y FUEGO Y D'A SERIE CHUEGO DE TRONOS. LEYE BAIXO A TUYA RESPONSABILIDAT

Quasi sin aliento. No me vaga d'escribir tot lo que me fería goyo sobre a serie. Prebaré de resumir, pero a 4ena temporada me ye deixando sin sangre en a pocha. Ixo, a tamás d'a cagadeta d'o 3er episodio ya comentada.... Por no estar masiau catén u charrar de cosas con un intrés radiu, voi dreito t'as movidicas más "furas".

Visión de Bran: D'ixas scenas que cal mirar-te-la fito-fito bellas quantas vegadas ta si se t'eslampa bell detalle. En a mia opinión, sirve ta sustituyir a guida de Mans Fredas por una serie de suenios que tendrá Bran ta endrezar-le ent'o Cuervo de tres uellos. Que i apareixca Ned, me pareixe nomás un cenyo t'os lectors. Lo que de verdat me tien ocupau ye a imachen d'o salón d'o trono esboldregau y d'o dragón volando sobre Arribada. Sabemos que Bran puet viyer o pasau y, dica fa poco, daba por supuesto que tamién d'o futuro, pero leigo y ascuito en os podcast que no ye tant claro. Lo d'o dragón puet estar perfectament o pasau. En qualsiquier inte que bell dragón haiga sobrevolau Arribada, que sabemos que yera alto u baixo cutiano. Pero, que yo remere, ni a fortaleza roya, ni o salón d'o trono, nunca no son estaus estricallaus. ¿Ye una imachen d'o futuro? Ta forro de bota, ye una imachen igual, u muito parellana, a la que tenió, en a serie, Daenerys en a Casa d'os No-Muertos. Atra opción ye que siga una imachen de quan encara se yera construyindo, pero no lo pareixe. ¿Podrían tener relación as dos imachens? ¿Plegará Daenerys sobre un dragón y cremará a Fortaleza Roya antes de fer-se con o Trono de Fierro?

Por cierto, me daré un autopremio, por haber predito que a imachen d'o dragón sobre Arribada d'o Rei sería un suenio de Bran. Tampoco no caleba estar guaire peligarcero, pero ta una vegada que encierto...

A Boda: Sencillament chenial. Martin ha feito un guión sobrebueno, mesmo amillorando en bellas cosas l'orichinal. Os momentos Look the pie! de Margaery y Not you, d'Oberyn, ya han dentrau en a historia d'a serie y esdeveniu memes. O teatret d'os cinco enanos amillora muito a ideya orichinal y en TV queda muito millor que no a baralla d'enanos sobre tocins. As caras de Margaery y Olenna, o charrazo de Tywin, Cersei, Oberyn y Ellaria, que se podeba tallar l'aire con motosierra y a muerte de Joffrey son tot granizos intes que fan redondo o capitol. Chapeau!

O 3er episodio, deixando a un canto lo de Jaime y Cersei, que ya en he charrau, me pareixe floixet. O pior dica agora. Con tot y con ixo, me pareixe muito bien adaptada la parte de la fuyida de Sansa y una gran scena (inventada, pero gran) a charrada de Tywin con Tommen, con Cersei como testigo. Mientres totz os episodios feitos dica agora, van debuixando prou bien a cayida d'o poder de Cersei. D'un poder que ye siempre en momentos d'agafar, pero que siempre se l'escorre. Quasi fa pena y tot. Quasi.

Me ha feito muito goyo que a la fin se vaiga charrando bella mica más de toda la historia Rhaegar - Elia - Lyanna. Creigo que as no lectoras encara no saben lo important que puet estar y en a serie habrían de dar más ferrete con iste tema. A plegada de Oberyn ye estando por agora a tramoria que fan servir ta ir charradno-ne bella mica más.


D'a resta d'o 3er episodio, poco que charrar. Encara que tampoco no ye un momento memorable, o duelo Daario - campión de Mereen me pareixió correcto, a diferencia d'a mayoría d'as twitteras cansas. No creigo que Belwas siga tant imprescindible en a historia. Ye un d'ixos cambios lochicos, encara que contine sin fer-me a lo nuevo Daario. A trama de Daenerys d'ista temporada ye como en os libros: larga, aburrida y esbafada.

A charrada entre Tyrion y Jaime, en o 4º episodio, apanya bell poquet lo que estricalloron en l'anterior. Amana muito más a Jaime a l'heroe que creigo que ye y apresta prou lo que ha de venir en os venients capitols. Iste sí que ye Jaime! A triga de Bronn ta sustituyir a Ilyn Payne entrenando-lo tamién ye estando una buena ideya. O personache me fa muito más goyo en a serie que no pas en os libros a on que ye de tot plano.

Tommen va a tener ta sobatir-se-la mientres meses con ixa Margaery enchugardida que le visitó de nueitz. En a serie pareixe prou más mayor que'n ye en os libros, asinas que no sé que ferán ta argumentar que no preten a fer foriquetas de camin. Talment tarden más en casar-se u cosa parellana. Por agora, a scena, con gatolín ser Pounce incluyiu ya nos ha deixau con a riseta en o cenyo. Y ye que Margaery vale muito como personache y Natalie como actriz.

¡Como no charrar d'o que pasa en o norte, en quasi toda la segunda metat d'o episodio 4! O maitin d'o lunes twitter bulliba y quan plegue en casa prencipié a viyer-lo, temendo-me lo pior. A la fin me trobé con un episodio sobrebueno. Dende que leyé os libros, pocas cosas me sorprendeban en a serie. Manimenos estié con o culo preto toda la zaguer parte.Por bells intes mesmo creyé que iban a matar a Meera. Prou que se pasa os libros por os collons, pero no me pareixe mal siempre que dimpués lo sepan resolver. Meter un poquet d'acción en a historia de Bran ye prou bueno ta no dormir-nos.

Lo de que Jon sepa que Bran ye vivo y a o norte d'o muro, tien conseqüencias que no sé como apanyarán. Talment lo torne a dar por muerto por bella cosa que pase en lo que queda de temporada. Pero veyería prou dificil de creyer que simplament le deixase marchar, estando l'hereu d'Hibernalia. Iste esbarre d'a historia, talment se faiga servir como tramoria ta que Jon se trobe con os suyos poders de cambiapelletas, que ya va tocando.


Entre a visión de Bran y a baralla que s'apresta en o Torreón de Craster, creigo que ya podemos despedir-nos de Mans Fredas. Un personache que, de todas trazas, ye por agora prescindible. Tant molón como prescindible.

Ixos minutetz zaguers ya nos deixoron más enarcadas encara. Ixe Caminant Blanco levando lo zaguer borche de Craster t'o Rei d'a Nueit ta que lo faiga esdevenir un d'ells ye lo más farto que ha feito HBO en as trenta horas de serie. No spoileya cosa, como dicen muitas. Realment no hemos visto que un Atro, que todas podemos identificar como o Rei d'a Nueit, rodiau de dotze atros de negro. Tot isto nos puede fer especular prou, pero no nos han contau mica. U a lo menos no guaire. Y a verdat ye que dimpués de tres anyos dende Danza de Dragons, agradeixco qualsiquier novedat, ya sigan os capitols de Vientos d'hibierno u dos minutos de imachens muito-dillá-d'o-muro.

Pero continamos sin saber qué son exactament os Atros, qué quieren, qual ye a relación suya con os Ninos d'a Selva, como se "reproducen", qué quieren, .... Nomás sabemos que o Darth Maul de chelo, como le claman por os Siet Reinos virtuals, existe, que se pareixe prou a lo que se nos ha descrito como o Rei d'a Nueit, y que puede transformar ninos en Atros. Sisquiá sabemos si ye o mesmo Rei d'a Nueit d'as leyendas u lo suyo hereu.

Aguardemos a viyer como resuelven os cambios antes de criticar-los de trazas tant furas.

sábado, 26 de abril de 2014

A scena de Jaime y Cersei. Analizando a 4ª temporada de Chuego de tronos (3)

AVISO: SPOILERS DE TODA LA SAGA DE CANTA DE CHELO Y FUEGO Y D'A SERIE CHUEGO DE TRONOS. LEYE BAIXO A TUYA RESPONSABILIDAT

Por un regular no m'importan mica os cambios que os guionistas d'a serie Chuego de tronos fan cuanto a la saga Canta de chelo y fuego. M'importa igual que Jayne Westerling haiga pasau a estar Talysa y s'haiga muerto, que siga Bronn qui entrene a Jaime con a man cucha en cuenta de Ilyn, puedo tolerar que Tyrion no luite de verdat en a baralla d'o Forca Verda, pase que no nos amuestren a baralla d'o Punyo d'os primers hombres porque no bi heba perras, ye normal que Daario Naharis no porte a barba azula de tres punchas, más que más, quan en a pantalla ha de pareixer un fucker, rai o tour de Melisandre con Gendry y posterior coitus interruptus, a inexplicable y absurda inexistencia de Wyllas y Garland Tyrell, o carinyo que amuestra Catelyn por Jon, u Asha por Theon, etc, etc, ... son tot cambios que no cambean guarie a medolla d'os personaches, a suya raison d'être. Probablement cadagún lo hese feito d'atra traza pero, en cheneral, o resultau ye bueno.

Agora, fer cambios, que cambean de tot la personalidat d'un personache, y antimás fer-lo sin garra sentiu... Ixo sí que no. Y menos quan charramos de Jaime Lannister, qui ya sabetz que ye un d'os mios personaches favoritos.

Levo esfendendo en foros y rufiertas prou tiempo que o unico que ha feito mal Jaime en cinco libros ye aventar a Bran por a finestra. Toda la resta d'as suyas actuacions tienen chustificación u mesmo heroismo. Ya avisé que yera una pena que hesen cambiau a plegada de Jaime en Arribada, pues a versión literaria me feba más goyo. Creyeba que, con ixe cambio, as foriquetas que fan Jaime y Cersei sobre a tumba de Joffrey dreitament ni saldrían y lo teneba asumiu. Yera una pena, pero no ye vital ta l'argumento.

Pero be-te-me que os guionistas han decidiu que, lo que en os libros ye simplament sexo salvache y consentiu entre dos personas, en a serie esdevien una violación. Ye decir que Jaime 2.0, o que ha parau cuenta d'a valor de Brienne, d'a honor de Catelyn, d'a maldat d'a suya familia, de que le cal estar millor persona ta emplir o Libro Blanco, le da por violar a la persona que ama. Ell, que nunca no ha violau a dengún. Que sisquiá ha chaciu con atra persona que no siga lo suyo amor verdader, la viola. What the fuck? Un cambio de mierda, por muito que Martin lo haiga esfendiu en ista entrevista. Como de cutio, me quedo con os libros y ixublidaré que ixa scena ha pasau.

Ta qui no remere o polvo brutal entre Cersei y Jaime, traduzco contino ixe troz, un d'os mios favoritos de toda la saga.

[Charra Cersei sobre Tyrion] Quan sepa tot lo que fació, deseyarás la suya muerte tanto como yo - Le fació morisquetas por a cara - Sin tu yera cacegada, Jaime. Teneba medranza de que os Stark me ninviasen o tuyo tozuelo. No lo habría aguantau. - Lo besó. Estió un beso chiquet, tasament un rozar d'os labios sobre los suyos, pero quan la rodió con os brazos la sintió tremolar - Sin tu no soi plena, Jaime.

En o beso que ell le tornó no bi heba ternura, nomás fambre. Cersei ubrió a boca ta deixar paso a la suya luenga.
- No - protestó feblement quan os labios baixoron ent'o cuello -. Aquí no. Os septons...
- Os Atros se leven a os septons.

La besó unatra vegada, la besó en silencio, la besó dica que prencipió a chemecar. Alavez aventó as velas con o brazo y la puyó a l'altar d'a Mai, le puyó as sayas y as mudas de seda. Ella le trucaba en o peito con punyos febles, mormostiaba qualcosa sobre o risque, o periglo, sobre su pai, sobre os septons, sobre a ira d'os dioses... Jaime no la sentiba. Se desenreligó os calzons, se puyó ta l'altar y le ubrió as blancas garras. Fació esbarar a man por a cuixa y le rancó la ropa interior. Viyó alavez que teneba la sangre lunar, pero l'importó igual.

- Aprisa - le mormostiaba ella -, aprisa, aprisa, contina, no atures, aprisa. Jaime, Jaime, Jaime - Lo endrezó con as mans - Sí - chemecó Cersei en enrestir-la -, o mio chirmán, o mio quiesto chirmán, sí, asinas, asinas, te tiengo, ya yes en casa, ya yes en casa, ya yes en casa, ...

Le besó la orella y le fació morisquetas en os suyos curtos pels. Jaime se cacegó en a suya carne. Sentiba como lo corazón de Cersei traquiaba a lo mesmo ritmo que o suyo, y notaba la humedat d'a sangre y a simient astí a on que se chuntaban. Pero, en que habioron rematau, a reina se lo sacó de dencima.

- Deixa-me que me puye. Si nos troban asinas...

De malas trazas, rodió enta un costau y l'aduyó en baixar-se de l'altar. O marbre blanquisco yera plen de tacas de sangre. Jaime lo escoscó con a manga y replegó as velas que heban espaldau. Por suerte, todas s'heban amortau en cayer.
"Si o septo s'hese pretau fuego, sisquiá en habría parau cuenta."

- Isto ha estau una borrumbada - Cersei s'estiró lo vestiu -. O nuestro pai ye en o castiello... Hemos de estar-nos a la tisva.
- Soi farto d'estar-nos a la tisva. Os Targaryen se casaban entre chirmans, ¿por qué nusatros no podemos fer lo mesmo? Casa-te con yo, Cersei. Quilla-te debant de tot lo teino y di que soi yo a qui quiers. Feremos una lifara de bodas y tendremos unatro fillo ta sustituyir a Joffrey.
- No tien gracia - Cersei reculó.
- ¿Me soi redindo?
- ¿Ye que t'has deixau o celebro en Auguasdulzas? - A tensión se notaba en a suya voz - O dreito de Tommen a o trono viene de Robert, lo sabes muito bien....
(...)

De verdat, Benioff y Weiss, guionistas d'iste episodio, ¿a on ye a violación? ¿creyetz que o Jaime d'os libros, u sisquiá o Jaime d'a serie, fería ixo?.... 

Pareixe que no soi l'unico que s'ha carranyau por isto. De feito he leyiu istos dos articlos (cadagún con una interpretación de tot diferent sobre as mesmas parolas), a on que Martin charra nomás sobre ista scena. En Europa Press y Cinemanía.

A resta de contenius d'os episodios feitos dica agora los analizaré en que pueda. Tanimientres, Valar Morgulis.

NOTA: Puetz leyer toda la resta d'articlos que he escrito sobre Canta de chelo y fuego aqui.

jueves, 24 de abril de 2014

Vendendo libros en aragonés

Iste miercols se celebró lo diya d'o libro. Tamién Sant Chorche y o diya nacional d'Aragón, pero ta ixo adedicaré unatro post bell diya. Arale y yo pasemos o diya en un puesto vendendo eixemplars de "Prou prou luen.... cuentos en aragonés ta un esdevenider sostenible". Estioron más de diez horas charrando con a chent y vivindo a realidat d'o diya d'o libro en  toda la suya plenitut. No yera a primer vegada que treballaba en una feria u diya d'o libro, en soi farto ya, pero sí la más especial y intensa que nunca no heba viviu. Asinas que me permitiré en iste post fer bellas reflexions y recontar bellas cosetas.

Ta prencipiar, a experiencia estió muito positiva. Qui me diga que no bi ha intrés en Aragón por l'aragonés, que se monte un puesto como lo que montemos y me lo torne a decir si contina pensando asinas. Se i amanó muitisma chent. Muitas preguntoron por cursos tamién. Y, por un regular, a respuesta d'a chent estió muito buena y d'intresar-se-ie prou.

Muitas amigas, conoixidas y companyeras nos visitoron. Quiero agradeixer-les dende istas ringleras, tot lo refirme que nos dioron, que siempre fa goyo de viyer que a chent s'intresa por as cosas que fa uno. Antimás beluna nos fació de comercial improvisada...

Igual como m'ha pasau en atras ocasions, m'asperaba bell pleito u bella fatera con o tema catalán. A verdat ye que tardó prou. De feito, os primers en nombrar o catalán, ya de tardes, lo facioron ta contimparar-lo de buenas. "Isto se pareixe prou a lo catalán. Son luengas chirmanas. Hemos de fer totz un poder por conservar lo nuestro patrimonio lingüistico" y tal... A segunda vegada no estió tant maha, y ya prencipioron con as fateras de que "en a tele nomás sale Sant Jordi y no pas San Jorge" (de Sant Chorche no en charran), "les daré iste libro a los independentistas catalans ta que se hodan" (tremolando que son) y cosas asinas. Galvana que fa de responder-les y tot.

D'ababols, en teniemos ixas y unatro que, como yera d'asperar, nos tocó as bolas con o tema grafico y, antimás, a lo gabacho. Dimpués de fer-le una chiqueta uellada a lo libro, a escuchetes y ta sí mesmo, pero con prou voz como ta que l'ascuitasenos, mormostió "Bah, iste ye escrito en a grafía ixa que s'han inventau"... y fuyó como Lupercio en busca d'as b's y z's d'a grafía d'o 87, ixa que surtió naturalment en un hortal por gracia divina, amén.

D'o tema grafico no teniemos que atro comentario, d'un zagal que heba aprendiu ya feba muitos anyos y que no sabeba que bi heba un atro estandar grafico. No l'importó mica o cambio y no le causó dengún refús. A resta de chent que i pasó lo mesmo. A mayoría nian en paroron cuenta y, si lo facioron, no dicioron ni pon. Confirmando, una vegada más, que a la mayoría d'a chent l'importa prou poco como s'escriba l'aragonés y que no van a morir-se en viyer as "ny", "v", "c" y "h".

A mayoría d'a chent, afortunadament, va conoixendo más y millor a realidat de l'aragonés. D'as que nos visitoron nomás bells poquetz le clamoron "fabla". Dengún no nos vinió con o ferrete de "o conchunto de fablas", "son dialectos charraus en a montanya", ni cosas parellanas que, fa no tantos anyos, yeran de sentir-se terne que terne quan tenebas un puesto d'ista mena.

O libro ye endrezau, más que más, ta ninas y ninos, ta que aprendan sobre l'aragonés y a naturaleza. Asinas que no ye raro que a-saber-las d'as personas que se bi intresasen fuesen mayestras u chent relacionada con l'amostranza. Nos fació bien de goyo viyer que muitas personas yeran a la busca de bell material d'ista mena ta fer-lo servir en as suyas clases. Tamién, tocant a lo tema de l'amostranza, una d'as personas que nos visitó preguntó por a formación que caleba t'as plazas de mayestro con perfil de luenga aragonesa que se convocoron fa poco. Isto ye debat cutiano en as escuelas d'aragonés, que o diya que l'aragonés faiga honra t'as oposicions se nos plenarán as clases.

Estando lo negativo nomás que anecdotas, insisto en que o balanz d'o diya estió más que positivo. Vendiemos un amiro de libros, espardiemos un trapacil de fuellas informativas sobre os cursos d'aragonés, a chent, de todas as edatz, s'intresó a-saber-lo por o libro y a luenga, ...

L'aragonés ye bien vivo, prou que sí. O diya que l'administración refirme, de verdat, a luenga aragonesa, con muito poco se podrá conseguir muitismo, pues o calibo y as ganas de tornar a enchegar a flama de l'aragonés ye astí, sin garra dubda. Nomás calen ganas.

viernes, 11 de abril de 2014

Chuego de tronos 4ª temporada. (2). Sensacions d'o primer capitol

AVISO: SPOILERS DE TODA LA SAGA DE CANTA DE CHELO Y FUEGO Y D'A SERIE CHUEGO DE TRONOS. LEYE BAIXO A TUYA RESPONSABILIDAT


Dimpués de tantismo hype, a la fin hemos conseguiu viyer o primer episodio d'a quarta temporada, que reprene o recontamiento de Martin allá por a metat de Tronada d'espadas en a mayoría de filos argumentals. Como buen fan, me fería goyo de compartir bellas inquietutz y impresions con as lectoras d'iste blog, si ye que de verdat bi'n ha, y contino ubierto a toda mena de propuestas, debatz, preguntas y lo que calga.

Como sensación cheneral, creigo que iste primer episodio ye, simplament, bueno. Tien momentos epicos, que contino comentaré, pero o ritmo ye una mica lento en a mia opinión. Con tot y con ixo, os zaguers minutos me deixoron sin sangre en a pocha, a tamás de saber perfectament lo que iba a pasar. Como totz os primers episodios de temporada fa un resumen de a on pega cadagún d'os protas, fueras de Bran, Theon y Stannis, sino remero mal. Talment no caleba fer ixe resumen, pero cuento que fa honra t'os menos fans y, sobre tot, ta presentar bells quantos personaches nuevos que as no lectoras habrán de ir fendo-se-ie.

Prencipiamos con una scena t'a historia d'as series. A fundición de Chelo, a espada d'a familia Stark. Atro momento epico, muito bien feito a libel de realización, con imachens prou cudiadas, a interpretación de Tywin chenial como siempre, y con toda ixa rabia que te queda en viyer como se regala l'acero valyrio ta fer dos espadetas t'os Lannister. Toda una declaración de como han quedau as cosas dimpués d'a guerra y d'a redota total sufrida por os Stark, practicament esborraus d'o mapa.

Buena parte d'o episodio le'n deixan a Oberyn Martell, con buena razón. D'una man ye un personache nuevo t'as no lectoras, por lo que les caldrá conoixer-lo. D'atra man, todas sabemos que lo important que será y cal que vaiga tenendo minutos ta que todas le pillemos carinyo. Pedro Pascal, l'actor que l'interpreta, lo fa, en a mia opinión, prou bien. As menazas t'a familia, u a cara que fa quan se tricolotea con os soldaus Lannisters son sobrebuenas. Como de cutio, HBO talment mete masiaus desnudos que no calen y que no alportan guaire ta l'argumento, pero tampoco no me fa guaire estorbo. Si queretz petar-lo entre as fans istas 10 semanas venients, mercatz-tos una chambreta d'os Martell.


Daenerys "china chana" Targaryen contina lo suyo camín enta Meereen. A monico, no se vaiga a meter niervuda. Por agora la cosa ye entretenida, pero no sé guaire bien como ferán toda la parte d'o suyo reinau en Meereen que aburre a las marmotas. Tanimientres, en a serie, a la fin se prencipian a viyer os dragons como bella cosa más fura que mixins con alas. Dica agora, nunca no le heban feito remango a Dany, pero pareixe van tornando-se más furos. O nuevo Daario no me fa brenca goi. L'anterior yera prou más pincho y o suyo caracter más parellano a lo d'os libros. Me costará fer-me-ie. Por cierto, soi l'unico que viyó ixa rosa azula hibernal que le regalaba a Daenerys? Ixa rosa azula que tanto s'asocia a Lyanna Stark? Quieren decir-nos bella cosa? Ai mama!

Atra cagadeta por agora ye la que han feito con Jaime Lannister. Fer-le plegar en Arribada d'o Rei antes d'o funeral no nomás no tien garra sentiu sino que se pierden muitas cosas. A millor, o polvazo que feba con Cersei, memorable en o libro, y que no sé como apanyarán en a serie. A trama de Brienne tamién queda esbafada de tot. Cuento que en a serie habrá d'ir a escar a Arya u asperar, no sé como lo chustificarán, a que desapareixca Sansa. No entiendo iste cambio, ni lo entenderé.

Por lo demás, ya sabetz que Jaime ye un d'os mios personaches favoritos. L'actuación de Nikolaj ye estando buenisma. O viache spiritual de Jaime dentra agora en una nueva etapa prou intresant que creigo que pintan prou bien en a scena d'o Libro Blanco con o suyo fillo, o carnuz de (¡Dios como l'odio!) Joffrey.

D'o muro, no guaire que decir. Me fació goyo tornar a viyer a Aemon, personache que le tiengo prou carinyo. Creigo que ha quedau prou claro que a Jon le'n ferán pasar putas en ista temporada y s'introducen prou bien as tensions que bi habrá en a Guardia d'a Nueit dende agora.

En o mesmo canto d'o muro, i son os Thennitas, a qui yo esmaixinaba más civilizaus. Tampoco no tienen guaire recorriu en o libro, por lo que yo no creyeba que isen a apareixer, igual como facioron con os Titiriters sangrientos. Tampoco no lo hese trobau a faltar, pero ya que i son, cal decir que molan prou, encara que sigan tant diferents d'os d'os libros

Sobre Sansa y Dontos poco que comentar pues ye a parte más ixauta d'os libros y tamién d'a serie, prou que sí. Fan bien en remerar en a preview qui yera Dontos. Tamién me pensaba que no iba a salir y tamién creigo que ye un personache de tot prescindible en a serie, que lo podrían haber sustituyiu por Currín u por o puto que sustituye a Ross dende que la matase Joffrey (O mozo que se buque a Loras en a 3ª temporada y que prencipia a frotar-se con Oberyn en ista, t'as espisguardadas). A viyer si marcha a escape t'o Niedo d'Alicas que a lo menos, astí tienen más acción.


Y como no. Cal charrar de Arya y o Can. As dos grans scenas de l'episodio lo ubren y lo zarran. Si Charles Dance ye un gran Tywin Lannister, Maisie Williams y Rory McCann son una gran parella artistica. A scena d'a tabierna ye d'o millor que he visto en zagueras y Maisie consigue que nos enamoremos de Arya de vez que nos fa miedo de lo que puede plegar a estar. O plano d'ella ya con o caballo y Agulla, y ixe cenyo de "tos itz a enterar" ye simplament brutal. Pareixe que en ista trama a serie podría mesmo superar a os libros. Lo viyeremos a escape.

Ta rematar comentar dos cosetas más. La una, que me tien prou carranyau ye l'ausencia total de l'hibierno a o sur d'o muro. En o tiempo que ye pasando agora en a serie, o norte, tot lo norte ya ye plen de nieu y fa una fredor que ta qué. Manimenos astí tenemos a Ygritte, Tormund y a resta de salvaches que con un tricot les sería prou ta estar calentetz. Asinas malament. Talment lo remere mal, pero por istas envueltas nomás continaba lo verano de Dorne t'abaixo, y en a resta d'o Sur ya yera plegada ixa mena d'agorrada pleviosa que describe Martin en Choque de Reis.

L'atra que me fa prou miedo ye o trailer d'o segundo episodio que remata con un dragón volando sobre Arribada d'o Rei. Aspero y confito en que siga un suenio verde de Bran. Cal remerar que mientres muitas, pero que muitas pachinas, en Ponient continan creyendo que lo d'os dragons no son que falordias que reconta la chent ta ixorrontar-los. Si toda la población d'Arribada, Cersei y Tywin incluyius hesen visto dragons en a boda de Joffrey, ¿creyetz que s'hesen quedau en casa pasando-ne como d'a mierda u que hesen ninviau asesinos ta Essos de camín? Yo no tiengo garra dubda.

Asperemos a viyer que nos traye o segundo y os videos d'a reaccions d'a chent que aspero que faigan como quan la Boda Roya.

jueves, 10 de abril de 2014

Consulta de setiembres y democracia universitaria

Una d'as urnas d'a EINA
(Foto: @KilFer)
Lo que pasó iste miercols en a Universidat de Zaragoza ye una feta que cal mirar-se con firme ficacio y sacar-ne toda la información y licions que calga. A Universidat de Zaragoza, igual como atras tantas institucions ye un dinosaurio que se mueve prou prou a monico y a on que os sistemas de participación son ridiculos, nulos u nomás miraches.

Por si belun no se'n ha enterau feré una chicota historia d'o que ha pasau. Como sabetz, dende fa tiempos en todas as universidatz de l'estau s'ha iu sacando a convocatoria de setiembre con a tramoria de avantallas administrativas y bells argumentos más u menos absurdos sobre milloras docents que, en a mia opinión, no existen. A Universidat de Zaragoza ye agora mesmo en ixe proceso. No sé qual ye estada la influyencia u la presión que haigan puesto fer os estudiants, ni qual ye a receptividat d'o Vicerrector d'Estudiants Fernando Zulaica, pero cuento que os dos factors influyoron en que se decidise de convocar una consulta sobre os setiembres.

Pero beteme que dende Rectorau quereban, y quieren, sacar a convocatoria de setiembre (1). Asinas que sí, acceptoron a consulta, pero facioron tot lo posible ta ganar-la u, a lo menos, empachar que podesen perder-la. D'una man, la convocoron de traza express, con menos de dos semanas entre l'anuncio d'a calendata y o diya d'a consulta. Antimás metioron dos condicions ta tener en cuenta la consulta que feban prou dificil que perdesen. La una, que votase más d'un 30% d'a estudiantalla. En procesos electorals normals como eleccions a representants en Claustro u eleccions t'o rector, a participación no gosa puyar d'o 10%, y dengún no mete en dubda la lechitimidat d'ixas eleccions. La segunda, que votase a favor d'os setiembres más d'un 60%. ¿Por qué? Pues porque les salió d'astí mesmo.... Si salise un rector con un 51%, tampoco no metería dengún en dubda la suya lechitimidat. Cuanto a la lochistica, estioron bien radius en o numer d'urnas. En a Escuela d'Incheniería y Arquitectura, por eixemplo, con quasi 4.000 alumnos con dreito a voto, tenioron nomás dos urnas. Sisquiá una por edificio, que'n tienen tres. Isto fació que se fesen firmes ringleras ta votar y que más d'un marchase farto d'estar-se aguardando-ie.

Ta forro de bota, a consulta no ye vinculant. Ye decir, que dimpués de tot isto, o Consello de Gubierno d'a Universidat puede fer lo que quiera. Siga qual siga la participación y siga qual siga lo resultau.

Enqüesta d'a Delegación d'a FECEM
Lo que pasó, ye conoixiu. Una participación superior a o 50%, y un voto a favor de os examens de setiembre d'un 86%. Os estudiants han charrau bien alto y claro. As necesidatz docents son por dencima d'as administrativas y o calendario s'ha de decidir por l'alumnalla.

Cuanto a l'actitut d'o rectorau bi ha tres opcions. La una que fesen a consulta ta dar-se-las de democratas asperando que no se plegase a o 30% y asinas poder decir que a la estudiantalla rai as convocatorias. Triplicar a participación cutiana en tasament 10 diyas de campanya pareixeba imposible. La segunda, que creyesen que iba a salir o voto en contra d'os setiembres. Exichiban un 60% porque bi habió una enqüesta que deciba que ixa yera la cifra de chent a favor de sacar os setiembres. Gran enqüesta! ¿Qui la fació, La Razón? En istos dos casos Rectorau tenió un EpicFail total. A tercer hipotesi, y la que sería la más rara, ye que de verdat creigan en isto d'a democracia. En ista hipotesi, se fan inexplicables os requisitos absurdos, as prisas por votar y la publicidat en a web a favor d'a suya propuesta.

Cal parar cuenta de que, si as cosas s'hesen feito como siempre, s'habría cambiau lo calendario academico con un 86% de l'alumnalla en contra d'iste cambio. Y cal parar cuenta tamién que ixe ye o mecanismo cutiano de funcionamiento aintro y difuera d'a universidat. Ye decir, que a tant esfendida democracia representativa burguesa prene de cutio decisions con porcentaches como un 86% d'a población afectada en contra. Y continan clamando-le gubierno d'o pueblo.

Ista consulta ha contrimostrau muitas cosas. Ha contrimostrau que as y os estudiants d'a universidat aragonesa sí que son capables de movilizar-se, mesmo ta ir a votar. Cosa que habrían d'apuntar en as suyas libretas as organizacions de representación estudiantils y tamién o rectorau, qui tamién son esleixius con porcentaches parellanos de participación. Ha contrimostrau que as decisions se pueden prener y se prenen, en contra d'a opinión d'a inmensa mayoría d'os estudiants. Ha contrimostrau que os estudiants tienen más sentiu critico que muitos nos pensabanos (y me bi incluigo). Y ha contrimostrau os "periglos" d'a democracia t'o poder. Porque si la chent vota, se pueden aturar decisions tant arbitrarias y autoritarias como la de cambiar o rechimen de convocatorias y o calendario academico de traza radical sin contar con os principals afectaus. Extrapolemos-lo a tot lo que podría pasar si en a resta d'institucions se consultase a la chent sobre afers como iste. Muitas cosas cambiarían.

Cartel en a puerta de l'edificio
Torres Quevedo (EINA)
Agora o rectorau tien un paisache prou dificil. De malas trazas podrá aprebar ta iste anyo o calendario academico que quereba. Pero lo que ye millor ye que tamién lo tendrá dificil ta chustificar-lo l'anyo venient u mesmo a l'atro. O refús ye estau tant cheneralizau, o precedent sentau tant poderoso, y l'empoderamiento d'os estudiants tant contudent, que la venient vegada lo tendrán muito más dificil.

Parabiens a todas las estudiants que hetz conseguiu aturar isto. Parabiens a lo rectorau, u a los sectors d'o rectorau que haigan creyiu en a democracia, si de verdat dimpués la meten en practica. Parabiens a todas as organizacions estudiantils que tos lo hetz treballau. Parabiens a todas las profesoras que facilitoron que a chent podese votar rematando as clases cinco minutos antes. Parabiens a toda la comunidat universitaria, porque os examens de setiembre t'a mas gran parte d'a chent no tienen que avantallas, por muitos cuentos que nos reconten dende rectorau.



(1) Particularment gracioso, porque se puede viyer, ye a lista d'argumentos a favor d'a opción rectoral y de l'atra que metioron en a web d'a UZ y que podetz viyer punchando aqui. ¿Neutralidat? ¿Información? Sí, de collón...

miércoles, 9 de abril de 2014

En ascuitando: Seguirem lluitant

Que Els Catarres ye una d'as mias collas favoritas, cuento que no lo descubrirá dengún en istas envueltas. Los conoixié, como a mayoría d'a chent, por a suya canta y video de Jenifer. Somarda como si estasen aragoneses y fendo-se a mofla d'o suyo propio pueblo. Dos ingredients que me encantoron. O buen rollo que portan, o ciberactivismo y o feito de fer-lo tot en ubierto y de baldes facioron la resta. Ta forro de bota, los dos conciertos que he visto d'ellas, en Reus y en Zaragoza, me facioron firme goyo.

No ye una colla combativa, ye de dar. O mosica ye no ye mica fura, as letras charran a soben d'a vida cutiana, .... Con tot y con ixo, Els Catarres sí que amuestran bell grau de compromís y de luita, más que más por a luenga catalana. Lo fan, apareixendo en os videos Tornarem de Xeic! u en Sr. Wert de Macedònia, y tamién con belunas d'as suyas cantas. Un d'ixos casos ye a que traduzco contino, y que a suya letra la leyié en a sección de L'aragonés ye bien vivo de marzo, que podetz ascuitar aqui u mirando-la en o costau dreito d'o blog, en Podcast de barrenaus.

Seguirem lluitant. (Continaremos luitando)

A on ye a vida que nos nos prometió

tot pareixe agora un suenio tan aluenyau
siempre a las orden de bell falso profeta
que ha ixublidau que aquí totz somos iguals

Trepuzando con o mesmo cantal
que tantas vegadas antes nos ha feito baixar o tozuelo
Quantas licions nos ha dau a historia
Ye l'inte de remerar qui somos

Continaremos entabant, continaremos luitando
y tenemos tant poco que perder
Por o hue y por o maitin, por os que han de plegar
dica conquerir a gloria

Puyamos as voces como si fuesen espadas
sin o hue, nunca no tendremos maitin
A convicción ye a nuestra coraza
nos concararemos con qui nos quiera mal

Ye l'apatía lo que nos torna febles
Ye l'anglucia lo que nos torna esclavos
Será la unión lo que nos faiga fuertes y libres
Será l'amor lo que nos ferá millors

A purna d'o cambio prencipia en un mesmo

A fuerza d'os suenios ye l'arma d'os rebeldes.



viernes, 4 de abril de 2014

A machia d'a Luna

A Luna. L'unico satelite natural d'a Tierra. Plena d'enigmas. Fascinant. Repolida ta muitas y muitos como yo... pero de vez muito simpla y mica machica. Porque lo siento, lectoras y lectors, pero a machia no existe y a Luna no tien garra influyencia misteriosa ni inexplicable sobre a humanidat. En tien d'atras, vitals t'a nuestra vida y de tot explicables. Pero no. No influye sobre as cullidas, ni sobre os ciclos menstruals, a delinqüencia, l'estau animico, os partos, etc...

Muitas personas me han dito a soben tot ixo de que quan bi ha luna plena les cambea a humor, bi ha más partos u más crimens u a chent se torna barrenada. Lo aseguran con una rotundidat impresionant. Quan les pregunto por os estudios que aseguran ixo, siempre se me miran con cenyo extranyau y me dicen cosas como "hombre, ixo se sabe", "toda la chent que treballa en X diz lo mesmo" u cosas parellanas. U siga que no tienen garra preba que les refirme. Vox populi y prou.

"Ixo se sabe" ye como no decir cosa. Toda la chent "sabeba" antesmas que a Tierra yera plana, que totz os sers vivos heban estau creyaus talqual por Dios, u que as mullers no podeban fer mayonesa con o cacharro porque se malmeteba u que os chinos no pagan impuestos en l'estau espanyol. A sabiduría popular encierta menos que una escopeta de feria. Quan siento que bella cosa "se sabe" y no ye coderent con os conoiximientos basicos de sciencia, cal preguntar-se porqué ixo ye asinas. Bellas vegadas a "sabiduría popular" tien razón y muitas atras no pas.

Cuanto a los testimonios personals, como ya en he charrau en iste blog arrienda vegadas, son fuent de muitas errors. As humanas tenemos toda mena de errors de percepción. Un d'os "sesgos cognitivos" (puetz trobar arrienda información en a web) más repetius ye a error en a triga de datos de traza no metodica. Si, por eixemplo, treballo en un hespital y tiengo una nueit de muita faina, quan salga puet estar que veiga luna plena y piense "que nueit más dura, ye porque ye luna plena". Manimenos toda la resta de nueitz furas de faina, culparé a qualsiquier atra cosa. U simplament no culparé a dengún u no pararé cuenta de qué luna bi ha ixa nueit. Convido a tot qui treballa en hespitals u en a policía a fer estadisticas reals de crimens y partos y comprobará, como comprueban totz os estudios serios, que no bi ha más partos u crimens en nueitz de luna plena.


Como buena teoría new age, a influyencia d'a luna se miró de trobar argumentos pseudo-scientificos ta refirmar as suyas creyencias. Asinas que tiran basicament de dos: a gravedat y a iluminación. Encara que o segundo sí que influye en a humanidat y, de feito, en muitas especies animals, no lo fa d'as trazas que esfienden. Cuanto a la primera, un conoiximiento d'a fisica basica, d'a que se viye en Primaria y Secundaria, habría d'estar prou ta descartar qualsiquier influyencia sobre as humanas.

Tamién como buena teoría new age, a soben se mezcloteya con atras fateras como l'horoscopo. En ixo ni entro en iste articlo. Consideraba dica fa poco que siquiá caleba dentrar-ie, pero una experiencia recient, m'ha feito pensar en escribir tamién sobre ixo. Pero ixo será atro diya. Hue toca la Luna:

A gravedat lunar:

O principal efecto que tien a Luna sobre a Tierra, y practicament l'unico important, ye o d'a suya atracción gravitaroria. Ta qui no lo remere: dos cuerpos qualsiquiers s'atrayen mutuament con una fuerza dreitament proporcional a lo producto d'as suyas masas y inversament proporcional a lo cuadrau d'a distancia. Ye decir, quanto más masa tienen os dos obchectos más s'atrayerán y quanto más luen sigan l'un de l'atro menos. Ye por ixo que a Luna influye sobre as mareas. Digo influye porque no ye lo que las provoca. As mareas son provocadas y funcionan como funcionan por una combinación d'a fuerza gravitatoria d'o Sol (más luen que a Luna, pero muitismo más masivo), a propia rotación d'a Tierra y a fuerza gravitatoria d'a Luna.

A Luna infuye (encara que menos que o Sol) aduyando u empachando o movimiento d'as masas d'augua oceanicas. En realidat influye (alto u baixo) con a mesma fuerza sobre toda la Tierra, pero nomás podemos percibir-lo en os ocianos, en mover-se as grans masas de liquidos con muita más facilidat que as de solidos. Por ixo no bi ha "mareas terrestres" perceptibles por os humanos. 


As esfensoras d'a influyencia lunar dicen que, en estar nusatras feitas un 70 % d'augua, igual como os ocianos, tamién influye d'a mesma traza. Si estasenos feitas en un 70% de qualsiquier atro liquido influyiría igual: mica. Como he dito antes, a fuerza gravitatoria ye dreitament proporcional a las masas d'os dos obchectos y inversament a la distancia. Asumindo que ocianos y personas somos a la mesma distancia d'a luna (que ta iste caso lo podemos asumir) y tenendo a masa lunar como constante, habremos de parar cuenta d'a masa d'as auguas y d'a masa nuestra. Os ocianos d'a Tierra tienen bell 1368 TRILLONS de litros d'augua. Lo que, con una densidat de 1kg/L (en realidat l'augua salada ye un poquet más densa, pero ta iste calculo, rai), daría 1368 TRILLONS de kilogramos. Asumindo que una persona pesa 100 kilos, ta fer o calculo facil, a influyencia sería decenas de trillons de vegadas menor. Ye decir, denguna.

Meto bells calculos:  (10^x significa 10 elevau a la x potencia, ye decir un 1 y contino x zeros)
A masa d'a Luna ye de 7,35·10^22 kg.
A masa conchunta de totz os ocianos d'a Tierra ye de 1,3·10^21 kg
A distancia media entre a Tierra y a Luna ye de 384.400 km ye decir 3,8·10^8 m
Preneremos a masa d'un humano como 100 kg
A constante G de gravitación universal ye de 6,7·10^-11 N·m^2/kg^2

A fuerza con que s'atrayen dos cuerpos entre sí ye de F=(G·m1·m2)/r^2, a on que G ye a constante de gravitación universal, m1 y m2 as masas d'os cuerpos y r a distancia entre os cuerpos. Asinas, a F entre a Luna y os ocianos ye alto u baixo de 10^16 N (Newtons), y a fuerza entre a Luna y una persona ye de 10^-3 N, ye decir 1 mili Newtons, ye decir, bell 1 g fuerza. 

En iste articlo, antimás de explicar-lo muito más simplament que no yo, tiens un vinclo a una calculadora con que medir l'atracción gravitatoria entre dos masas qualsiquieras a qualsiquier distancia, con eixemplos y tal. Ye bien divertiu. Más calculos curiosos, los tenetz en a nota nº 3 a la fin d'o post.

Ixa ye a influyencia que tien a Luna sobre una persona de 100 kg. Denguna. Ya la influyencia sobre as mareas ye más chicota que no se'n piensa a mayoría d'a chent, y ye 19 ordens mayor, pues paratz cuenta d'o ridicula que ye sobre una persona, rai si ye feita de augua u gudrón.

Luna y cultivos


Cuanto a los cultivos, tamién he leyiu teorías parellanas, sobre un aumento d'o fluixo d'a savia tamién por influyencia d'a gravedat lunar. Con ixe hipotetico aumento d'o fluixo que, de vez, chustifican con a mesma martingala d'as mareas y tal, chustifican que as plantas calga sembrar-las en una fase lunar u en atra. Ye hemos visto que a influyencia d'a luna en una persona de 100 kg ye nula, asinas que preixinatz en una planta de menos d'un kilo u en una simient de bell gramo. Sin sentiu por garra cabo. A luna no "estira" d'as plantas, igual como no "estira" d'as humanas.

Por cierto, cada diya bi ha dos mareas, independientement d'a fase lunar, asinas que me fería goyo de saber como s'esfiende que, pendendo d'a fase lunar, as dos mareas diarias influyen sobre o fluixo d'a sabia u de l'augua en as radices. Aquí tos pencho un d'os mayors despropositos que he visto sobre iste tema.

A unica teoría que he sentiu que relaciona a luna y os cultivos, y porqué cal plantar nosequé en luna en tal u qual fase, tien una explicación mica machica y prou normal. Antes de que tenesenos luz artificial, o tiempo de treballo d'a humanidat iba dende que o sol saliba dica que se poneba. "Nomás" as horas de luz que, como sabemos, d'hibierno, son prou poquetas. Más que más se seguntes que latitutz. A luna plena no reflexa guaire luz, pero ye prou como ta poder fer bellas fainas. Entre ellas, a cullida de muitas verduras. Asinas, bi ha qui diz que se plantaban as cosas ta mirar de que a cullida tocase en luna plena y poder prolargar a chornada de cullida bell poquet más. Talment siga una fatera. Probablement. Pero ye una explicación lochica, a lo menos.

A luz por a Luna

Me flore muito, pero cuento que cal remerar un feito basico: a Luna no emite brenca luz. A Luna nomás reflexa una muito chicota parte d'a luz que le plega d'o sol, concretament arredol d'un 7%. A luz reflexada por o nuestro unico satelite natural tien una intensidat 400.000 vegadas menor que a luz solar dreita. Con tot y con ixo, en as nueitz de luna plena, os humanos podemos viyer u, a lo menos, columbrar. Ixa ye toda la influyencia que tien a luz reflexada por a luna en as plantas: que as humanas y a resta d'animals podamos viyer-las millor. As plantas, de nueitz son fendo atra parte d'o suyo ciclo vital, que no requiere luz. Sino, mal iban a ir...

O periodo lunar y d'a muller

Bi ha tamién muitisma mitificación en tot lo tocant a la muller, especialment en o parto y a menstruación relacionando-las con a Luna. Cuanto a la menstruación, bi ha una ripa de literatura sobre as relacions menstruación - Luna, todas basadas en una ideya erronia: que o chiro d'a Luna arredol d'a Tierra y o ciclo menstrual coinciden, lo que ye simplament falso.

A Luna tien un periodo sinodico de 29 diyas y medio, ixe ye o tiempo que tardar en repetir-se un mesmo estau d'una d'as suyas "fases". No ye de 28 como se gosa decir, que sería una meya (siquiá exacta) entre o periodo sidereo y o sinodico (1). A soben se diz que o periodo d'as humanas ye de 28 diyas, pero tamién ixo ye una mala interpretación d'os datos. Se gosa considerar un "periodo normal" o que ye entre 21 y 35 diyas, asinas que como 28 ye chusto entre as dos cifras se gosa pillar como o "periodo medio". Lo cierto ye que o 90% d'as humanas tienen un periodo menstrual d'entre 23 y 26 diyas, lo que no coincide con os 29'5, ni sisquiá con os famosos 28, d'a Luna.

O caso d'os partos y a luna ye etnocentrico, como dimpués comento. O caso d'a luna y a menstruación, antropocentrico, pues os periodos menstruals d'a resta de primates no coinciden con o d'as fembras humanas. Ni os periodos estrals d'a resta d'animals, prou que no. Asinas pues, de nuevas, adaptamos l'universo a ixa ideya tant relichiosa de que as humanas somos lo centro de tot.

Pero, y si coincidise ¿qué? ¿Qué prebaría ixo? ¿Que nomás as mullers son sincronizadas de bella traza machica con un gran troz de roca que orbita a nuestra planeta? ¿qué conseqüencias tien ixo? En qualques libros charran de conexions misticas y divinas u con atras realidatz y cosas parellanas. Ni entraré a valurar qualsiquier cosa que presuponga a existencia de dioses, planos d'existencia misticos, mas-allases u cosas parellanas.

Os hombres, u si tos estimatz más o sistema heteropatriarcal, creyoron toda una serie de creyencias absurdas arredol d'a "puerca menstruación", plegando a tener as mullers verdaders problemas en ixos diyas en muitas culturas y atribuyindo-les encara, una serie de topicos y mentiras que son ixo, mentira. Pero prebar de combatir ixo con una mistificación d'a menstruación basada en cosas con a mesma nula base scientifica me pareixe absurdo, antimás de una graniza error y un menosprecio ent'as mullers.

Partos y luna:

Iste ye un mito de buen desmontar. Nomás cal pillar a tuya colla d'amigas, contra más gran millor y mirar as calendatas de naiximiento y a luna que bi heba en ixe diya. Si fa u no fa, comprebarás que alto u baixo un 25 % naixioron en luna plena, atro 25 % en luna creixent, un 25 %, si fa u no fa, en luna en mingua y arredol d'un sorprendent 25% en luna perdida. Ye decir, lo previsible. Garra influyencia lunar, ni d'atra mena. Si no queretz fer a enqüesta, tenetz arrienda estudios, como los d'as notas nº 4 y 6, a la fin d'o post.

Antimás, ista hipotetica "influyencia lunar" en os partos sisquiá ye la mesma en todas as culturas. Por istas tierras se gosa de decir que puyan en luna plena, pero en A India, por eixemplo, dicen lo mesmo d'a luna perdida. U siga que afirmar que en luna plena bi ha más partos, antimás de una fatera ye etnocentrico.


De feito, iste caso y o d'a criminalidat, se meten como eixemplos d'o debantdito sesgo cognitivo. Quan qui treballa en un hespital tien una nueit fura y se mira t'o ciel, y bi ha luna plena, fa una anotación mental de "nueit fura y luna plena". Quan la nueit ye fura pero no bi ha luna plena, no cuenta que bi haiga relación causal y, alavez, no lo anota. En o suyo esmo será siempre asociada a luna plena con as nueitz con firme faina. Ye una relación feita a priori, sin conoixer os datos y mirando nomás ixos datos que confirman a teoría ya postulada sin ells. L'eixemplo d'anti-sciencia.

Criminalidat y aventaus:

De nuevas, totz os datos indican lo contrario que as percepcions particulars. Os crimens son los mesmos, en numer y en calidat, independientement d'a fase lunar que bi haiga. Y ixo que aquí sí que se podría intuyir nuevament una influyencia d'a luz reflexada por a luna. Ye lochico que ta fer seguntes que cosas, ye millor a luna perdida, quan a luz ye muito menor ta que os "achents d'a lei" puedan viyer-te. Mesmo t'as estratechias militars d'antes mas tamién se'n paraba cuenta. 

En a sociedat nuestra d'agora, a on que a luz artificial lo ha plenau tot, istos argumentos deixan de tener sentiu, fueras d'os entornos más rurals. Pero ye que, ta forro de bota, ixo sería o mayor contraargumento, pues por un regular s'esfiende que os crimens puyan en as lunas plenas.

Totz os datos dicen lo contrario. Y ixo que mesmo un esbarre chicot d'os datos de criminalidat en ixa fase lunar tamién se podría atribuyir a l'autosuchestión de muitos individuos. Pero sisquiá ye asinas. Qui fa crimens, los fa en todas as fases d'a luna. Quan quiere u quan puede, no quan le'n ordena una masa de rocas orbitando a Tierra.

Resumindo

A luna ye una d'as cosas más poeticas, inspiraderas, y a soben polidas que podemos disfrutar en ista vida. M'encanta mirar-me-la, as nueitz de luna plena y viyer os craters y as formas que fa a suya superficie. Soniar que bell diya, quan siga viello, pueda pisar-la en un viache espacial y viyer con os mios propios uellos ixas formas. Pocas cosas bi ha millors que posar-te en a tasca con a tuya parella mirando-te a luna y charrar d'as tuyas cosetas. A Luna ye companyera d'a nuestra planeta y talment bell diya a humanidat tamién i viva, transformando-la de tot probablement. Encara que sabemos muito, encara nos queda muitas cosas por saber d'o nuestro satelite. A influencia sobre as humanas no'n ye una. A Luna ye apasionant. Estudiemos-la, prou que sí, pero no la rebaixemos dando-le poder machicos a o servicio de parolers y flipaus, (y antropocentricos y etnocentricos, ta forro de bota).


(1) Sobre o periodo sidereo y sinodico.

Atros articlos sobre a Luna y fuents documentals:
(2) Mitos lunares, en Ciencia Kanija
(3) Bells apuntes sobre a influyencia d'a luna, en o blog de Jorge Cruz. Con referencias a bells estudios y bells calculos de diferents efectos gravitatorios sobre un allo.
(4) Estudio d'a Universidat de Castiella La Mancha sobre a influyencia d'a Luna en os partos.
(5) Mitos lunares, en Ciencia Inquieta.
(6) Estudio estadistico d'a Sociedat Gallega t'a promoción d'a estadistica, sobre os partos y a luna, con datos estadisticos de 45.000 partos, estudiaus estadisticament y con bells apuntes culturals intresants.
(7) Resumen d'atros estudios sobre Luna y partos.
(8) Articlo en Desnmascarando fraudes, sobre Luna y agricultura.
(9) Articlo sobre fases lunars y agricultura. Con descripción d'efectos gravitatorios, d'as hipotesis a favor y d'os argumentos en contra.
(10) Articlo en La Vanguardia sobre un estudio d'un hespital d'Alicante vinclando urchencias y fases lunars, a on que no se troba garra relación.
(11) Articlo sobre a Luna y o ciclo menstrual.
(12) Articlo d'a NASA (muito curioso) sobre a percepción por os uellos humanos d'a luz reflexada por a Luna.

P.D: Y si a tot isto respondetz con "pues yo me trobo diferent en luna plena", yo ya no puedo fer cosa más. Creyetz en dragons si queretz....