viernes, 4 de abril de 2014

A machia d'a Luna

A Luna. L'unico satelite natural d'a Tierra. Plena d'enigmas. Fascinant. Repolida ta muitas y muitos como yo... pero de vez muito simpla y mica machica. Porque lo siento, lectoras y lectors, pero a machia no existe y a Luna no tien garra influyencia misteriosa ni inexplicable sobre a humanidat. En tien d'atras, vitals t'a nuestra vida y de tot explicables. Pero no. No influye sobre as cullidas, ni sobre os ciclos menstruals, a delinqüencia, l'estau animico, os partos, etc...

Muitas personas me han dito a soben tot ixo de que quan bi ha luna plena les cambea a humor, bi ha más partos u más crimens u a chent se torna barrenada. Lo aseguran con una rotundidat impresionant. Quan les pregunto por os estudios que aseguran ixo, siempre se me miran con cenyo extranyau y me dicen cosas como "hombre, ixo se sabe", "toda la chent que treballa en X diz lo mesmo" u cosas parellanas. U siga que no tienen garra preba que les refirme. Vox populi y prou.

"Ixo se sabe" ye como no decir cosa. Toda la chent "sabeba" antesmas que a Tierra yera plana, que totz os sers vivos heban estau creyaus talqual por Dios, u que as mullers no podeban fer mayonesa con o cacharro porque se malmeteba u que os chinos no pagan impuestos en l'estau espanyol. A sabiduría popular encierta menos que una escopeta de feria. Quan siento que bella cosa "se sabe" y no ye coderent con os conoiximientos basicos de sciencia, cal preguntar-se porqué ixo ye asinas. Bellas vegadas a "sabiduría popular" tien razón y muitas atras no pas.

Cuanto a los testimonios personals, como ya en he charrau en iste blog arrienda vegadas, son fuent de muitas errors. As humanas tenemos toda mena de errors de percepción. Un d'os "sesgos cognitivos" (puetz trobar arrienda información en a web) más repetius ye a error en a triga de datos de traza no metodica. Si, por eixemplo, treballo en un hespital y tiengo una nueit de muita faina, quan salga puet estar que veiga luna plena y piense "que nueit más dura, ye porque ye luna plena". Manimenos toda la resta de nueitz furas de faina, culparé a qualsiquier atra cosa. U simplament no culparé a dengún u no pararé cuenta de qué luna bi ha ixa nueit. Convido a tot qui treballa en hespitals u en a policía a fer estadisticas reals de crimens y partos y comprobará, como comprueban totz os estudios serios, que no bi ha más partos u crimens en nueitz de luna plena.


Como buena teoría new age, a influyencia d'a luna se miró de trobar argumentos pseudo-scientificos ta refirmar as suyas creyencias. Asinas que tiran basicament de dos: a gravedat y a iluminación. Encara que o segundo sí que influye en a humanidat y, de feito, en muitas especies animals, no lo fa d'as trazas que esfienden. Cuanto a la primera, un conoiximiento d'a fisica basica, d'a que se viye en Primaria y Secundaria, habría d'estar prou ta descartar qualsiquier influyencia sobre as humanas.

Tamién como buena teoría new age, a soben se mezcloteya con atras fateras como l'horoscopo. En ixo ni entro en iste articlo. Consideraba dica fa poco que siquiá caleba dentrar-ie, pero una experiencia recient, m'ha feito pensar en escribir tamién sobre ixo. Pero ixo será atro diya. Hue toca la Luna:

A gravedat lunar:

O principal efecto que tien a Luna sobre a Tierra, y practicament l'unico important, ye o d'a suya atracción gravitaroria. Ta qui no lo remere: dos cuerpos qualsiquiers s'atrayen mutuament con una fuerza dreitament proporcional a lo producto d'as suyas masas y inversament proporcional a lo cuadrau d'a distancia. Ye decir, quanto más masa tienen os dos obchectos más s'atrayerán y quanto más luen sigan l'un de l'atro menos. Ye por ixo que a Luna influye sobre as mareas. Digo influye porque no ye lo que las provoca. As mareas son provocadas y funcionan como funcionan por una combinación d'a fuerza gravitatoria d'o Sol (más luen que a Luna, pero muitismo más masivo), a propia rotación d'a Tierra y a fuerza gravitatoria d'a Luna.

A Luna infuye (encara que menos que o Sol) aduyando u empachando o movimiento d'as masas d'augua oceanicas. En realidat influye (alto u baixo) con a mesma fuerza sobre toda la Tierra, pero nomás podemos percibir-lo en os ocianos, en mover-se as grans masas de liquidos con muita más facilidat que as de solidos. Por ixo no bi ha "mareas terrestres" perceptibles por os humanos. 


As esfensoras d'a influyencia lunar dicen que, en estar nusatras feitas un 70 % d'augua, igual como os ocianos, tamién influye d'a mesma traza. Si estasenos feitas en un 70% de qualsiquier atro liquido influyiría igual: mica. Como he dito antes, a fuerza gravitatoria ye dreitament proporcional a las masas d'os dos obchectos y inversament a la distancia. Asumindo que ocianos y personas somos a la mesma distancia d'a luna (que ta iste caso lo podemos asumir) y tenendo a masa lunar como constante, habremos de parar cuenta d'a masa d'as auguas y d'a masa nuestra. Os ocianos d'a Tierra tienen bell 1368 TRILLONS de litros d'augua. Lo que, con una densidat de 1kg/L (en realidat l'augua salada ye un poquet más densa, pero ta iste calculo, rai), daría 1368 TRILLONS de kilogramos. Asumindo que una persona pesa 100 kilos, ta fer o calculo facil, a influyencia sería decenas de trillons de vegadas menor. Ye decir, denguna.

Meto bells calculos:  (10^x significa 10 elevau a la x potencia, ye decir un 1 y contino x zeros)
A masa d'a Luna ye de 7,35·10^22 kg.
A masa conchunta de totz os ocianos d'a Tierra ye de 1,3·10^21 kg
A distancia media entre a Tierra y a Luna ye de 384.400 km ye decir 3,8·10^8 m
Preneremos a masa d'un humano como 100 kg
A constante G de gravitación universal ye de 6,7·10^-11 N·m^2/kg^2

A fuerza con que s'atrayen dos cuerpos entre sí ye de F=(G·m1·m2)/r^2, a on que G ye a constante de gravitación universal, m1 y m2 as masas d'os cuerpos y r a distancia entre os cuerpos. Asinas, a F entre a Luna y os ocianos ye alto u baixo de 10^16 N (Newtons), y a fuerza entre a Luna y una persona ye de 10^-3 N, ye decir 1 mili Newtons, ye decir, bell 1 g fuerza. 

En iste articlo, antimás de explicar-lo muito más simplament que no yo, tiens un vinclo a una calculadora con que medir l'atracción gravitatoria entre dos masas qualsiquieras a qualsiquier distancia, con eixemplos y tal. Ye bien divertiu. Más calculos curiosos, los tenetz en a nota nº 3 a la fin d'o post.

Ixa ye a influyencia que tien a Luna sobre una persona de 100 kg. Denguna. Ya la influyencia sobre as mareas ye más chicota que no se'n piensa a mayoría d'a chent, y ye 19 ordens mayor, pues paratz cuenta d'o ridicula que ye sobre una persona, rai si ye feita de augua u gudrón.

Luna y cultivos


Cuanto a los cultivos, tamién he leyiu teorías parellanas, sobre un aumento d'o fluixo d'a savia tamién por influyencia d'a gravedat lunar. Con ixe hipotetico aumento d'o fluixo que, de vez, chustifican con a mesma martingala d'as mareas y tal, chustifican que as plantas calga sembrar-las en una fase lunar u en atra. Ye hemos visto que a influyencia d'a luna en una persona de 100 kg ye nula, asinas que preixinatz en una planta de menos d'un kilo u en una simient de bell gramo. Sin sentiu por garra cabo. A luna no "estira" d'as plantas, igual como no "estira" d'as humanas.

Por cierto, cada diya bi ha dos mareas, independientement d'a fase lunar, asinas que me fería goyo de saber como s'esfiende que, pendendo d'a fase lunar, as dos mareas diarias influyen sobre o fluixo d'a sabia u de l'augua en as radices. Aquí tos pencho un d'os mayors despropositos que he visto sobre iste tema.

A unica teoría que he sentiu que relaciona a luna y os cultivos, y porqué cal plantar nosequé en luna en tal u qual fase, tien una explicación mica machica y prou normal. Antes de que tenesenos luz artificial, o tiempo de treballo d'a humanidat iba dende que o sol saliba dica que se poneba. "Nomás" as horas de luz que, como sabemos, d'hibierno, son prou poquetas. Más que más se seguntes que latitutz. A luna plena no reflexa guaire luz, pero ye prou como ta poder fer bellas fainas. Entre ellas, a cullida de muitas verduras. Asinas, bi ha qui diz que se plantaban as cosas ta mirar de que a cullida tocase en luna plena y poder prolargar a chornada de cullida bell poquet más. Talment siga una fatera. Probablement. Pero ye una explicación lochica, a lo menos.

A luz por a Luna

Me flore muito, pero cuento que cal remerar un feito basico: a Luna no emite brenca luz. A Luna nomás reflexa una muito chicota parte d'a luz que le plega d'o sol, concretament arredol d'un 7%. A luz reflexada por o nuestro unico satelite natural tien una intensidat 400.000 vegadas menor que a luz solar dreita. Con tot y con ixo, en as nueitz de luna plena, os humanos podemos viyer u, a lo menos, columbrar. Ixa ye toda la influyencia que tien a luz reflexada por a luna en as plantas: que as humanas y a resta d'animals podamos viyer-las millor. As plantas, de nueitz son fendo atra parte d'o suyo ciclo vital, que no requiere luz. Sino, mal iban a ir...

O periodo lunar y d'a muller

Bi ha tamién muitisma mitificación en tot lo tocant a la muller, especialment en o parto y a menstruación relacionando-las con a Luna. Cuanto a la menstruación, bi ha una ripa de literatura sobre as relacions menstruación - Luna, todas basadas en una ideya erronia: que o chiro d'a Luna arredol d'a Tierra y o ciclo menstrual coinciden, lo que ye simplament falso.

A Luna tien un periodo sinodico de 29 diyas y medio, ixe ye o tiempo que tardar en repetir-se un mesmo estau d'una d'as suyas "fases". No ye de 28 como se gosa decir, que sería una meya (siquiá exacta) entre o periodo sidereo y o sinodico (1). A soben se diz que o periodo d'as humanas ye de 28 diyas, pero tamién ixo ye una mala interpretación d'os datos. Se gosa considerar un "periodo normal" o que ye entre 21 y 35 diyas, asinas que como 28 ye chusto entre as dos cifras se gosa pillar como o "periodo medio". Lo cierto ye que o 90% d'as humanas tienen un periodo menstrual d'entre 23 y 26 diyas, lo que no coincide con os 29'5, ni sisquiá con os famosos 28, d'a Luna.

O caso d'os partos y a luna ye etnocentrico, como dimpués comento. O caso d'a luna y a menstruación, antropocentrico, pues os periodos menstruals d'a resta de primates no coinciden con o d'as fembras humanas. Ni os periodos estrals d'a resta d'animals, prou que no. Asinas pues, de nuevas, adaptamos l'universo a ixa ideya tant relichiosa de que as humanas somos lo centro de tot.

Pero, y si coincidise ¿qué? ¿Qué prebaría ixo? ¿Que nomás as mullers son sincronizadas de bella traza machica con un gran troz de roca que orbita a nuestra planeta? ¿qué conseqüencias tien ixo? En qualques libros charran de conexions misticas y divinas u con atras realidatz y cosas parellanas. Ni entraré a valurar qualsiquier cosa que presuponga a existencia de dioses, planos d'existencia misticos, mas-allases u cosas parellanas.

Os hombres, u si tos estimatz más o sistema heteropatriarcal, creyoron toda una serie de creyencias absurdas arredol d'a "puerca menstruación", plegando a tener as mullers verdaders problemas en ixos diyas en muitas culturas y atribuyindo-les encara, una serie de topicos y mentiras que son ixo, mentira. Pero prebar de combatir ixo con una mistificación d'a menstruación basada en cosas con a mesma nula base scientifica me pareixe absurdo, antimás de una graniza error y un menosprecio ent'as mullers.

Partos y luna:

Iste ye un mito de buen desmontar. Nomás cal pillar a tuya colla d'amigas, contra más gran millor y mirar as calendatas de naiximiento y a luna que bi heba en ixe diya. Si fa u no fa, comprebarás que alto u baixo un 25 % naixioron en luna plena, atro 25 % en luna creixent, un 25 %, si fa u no fa, en luna en mingua y arredol d'un sorprendent 25% en luna perdida. Ye decir, lo previsible. Garra influyencia lunar, ni d'atra mena. Si no queretz fer a enqüesta, tenetz arrienda estudios, como los d'as notas nº 4 y 6, a la fin d'o post.

Antimás, ista hipotetica "influyencia lunar" en os partos sisquiá ye la mesma en todas as culturas. Por istas tierras se gosa de decir que puyan en luna plena, pero en A India, por eixemplo, dicen lo mesmo d'a luna perdida. U siga que afirmar que en luna plena bi ha más partos, antimás de una fatera ye etnocentrico.


De feito, iste caso y o d'a criminalidat, se meten como eixemplos d'o debantdito sesgo cognitivo. Quan qui treballa en un hespital tien una nueit fura y se mira t'o ciel, y bi ha luna plena, fa una anotación mental de "nueit fura y luna plena". Quan la nueit ye fura pero no bi ha luna plena, no cuenta que bi haiga relación causal y, alavez, no lo anota. En o suyo esmo será siempre asociada a luna plena con as nueitz con firme faina. Ye una relación feita a priori, sin conoixer os datos y mirando nomás ixos datos que confirman a teoría ya postulada sin ells. L'eixemplo d'anti-sciencia.

Criminalidat y aventaus:

De nuevas, totz os datos indican lo contrario que as percepcions particulars. Os crimens son los mesmos, en numer y en calidat, independientement d'a fase lunar que bi haiga. Y ixo que aquí sí que se podría intuyir nuevament una influyencia d'a luz reflexada por a luna. Ye lochico que ta fer seguntes que cosas, ye millor a luna perdida, quan a luz ye muito menor ta que os "achents d'a lei" puedan viyer-te. Mesmo t'as estratechias militars d'antes mas tamién se'n paraba cuenta. 

En a sociedat nuestra d'agora, a on que a luz artificial lo ha plenau tot, istos argumentos deixan de tener sentiu, fueras d'os entornos más rurals. Pero ye que, ta forro de bota, ixo sería o mayor contraargumento, pues por un regular s'esfiende que os crimens puyan en as lunas plenas.

Totz os datos dicen lo contrario. Y ixo que mesmo un esbarre chicot d'os datos de criminalidat en ixa fase lunar tamién se podría atribuyir a l'autosuchestión de muitos individuos. Pero sisquiá ye asinas. Qui fa crimens, los fa en todas as fases d'a luna. Quan quiere u quan puede, no quan le'n ordena una masa de rocas orbitando a Tierra.

Resumindo

A luna ye una d'as cosas más poeticas, inspiraderas, y a soben polidas que podemos disfrutar en ista vida. M'encanta mirar-me-la, as nueitz de luna plena y viyer os craters y as formas que fa a suya superficie. Soniar que bell diya, quan siga viello, pueda pisar-la en un viache espacial y viyer con os mios propios uellos ixas formas. Pocas cosas bi ha millors que posar-te en a tasca con a tuya parella mirando-te a luna y charrar d'as tuyas cosetas. A Luna ye companyera d'a nuestra planeta y talment bell diya a humanidat tamién i viva, transformando-la de tot probablement. Encara que sabemos muito, encara nos queda muitas cosas por saber d'o nuestro satelite. A influencia sobre as humanas no'n ye una. A Luna ye apasionant. Estudiemos-la, prou que sí, pero no la rebaixemos dando-le poder machicos a o servicio de parolers y flipaus, (y antropocentricos y etnocentricos, ta forro de bota).


(1) Sobre o periodo sidereo y sinodico.

Atros articlos sobre a Luna y fuents documentals:
(2) Mitos lunares, en Ciencia Kanija
(3) Bells apuntes sobre a influyencia d'a luna, en o blog de Jorge Cruz. Con referencias a bells estudios y bells calculos de diferents efectos gravitatorios sobre un allo.
(4) Estudio d'a Universidat de Castiella La Mancha sobre a influyencia d'a Luna en os partos.
(5) Mitos lunares, en Ciencia Inquieta.
(6) Estudio estadistico d'a Sociedat Gallega t'a promoción d'a estadistica, sobre os partos y a luna, con datos estadisticos de 45.000 partos, estudiaus estadisticament y con bells apuntes culturals intresants.
(7) Resumen d'atros estudios sobre Luna y partos.
(8) Articlo en Desnmascarando fraudes, sobre Luna y agricultura.
(9) Articlo sobre fases lunars y agricultura. Con descripción d'efectos gravitatorios, d'as hipotesis a favor y d'os argumentos en contra.
(10) Articlo en La Vanguardia sobre un estudio d'un hespital d'Alicante vinclando urchencias y fases lunars, a on que no se troba garra relación.
(11) Articlo sobre a Luna y o ciclo menstrual.
(12) Articlo d'a NASA (muito curioso) sobre a percepción por os uellos humanos d'a luz reflexada por a Luna.

P.D: Y si a tot isto respondetz con "pues yo me trobo diferent en luna plena", yo ya no puedo fer cosa más. Creyetz en dragons si queretz....

No hay comentarios: