jueves, 1 de diciembre de 2016

D'un cascuello d'aguacate (I)

De chiquet, creixeba en una Zaragoza que, encara que m'encantaba, no deixaba d'estar una ciudat. L'entorno urbano yera tot lo que conoixeba y, quan a la fin salié t'a montanya, me quedé sin sangre en a pocha. Estió un verano, en una visita ta casa d'a mia prima, que viviba en un lugarón d'o Pirineu navarro. Tot i yera verde. Chunto a lo lugar, baixaba un arrigachuelo con un chiquet churro, que a yo se me feba os d'o Niagara. A os costaus d'o riu, arrienda chopos cusiraban que no s'esvarrase d'o camin que por sieglos heba feito. Aquells arbols, fuertes y alteros, me recontaban historias d'a val, d'o riu, d'as vacas que i bebeban, d'os habitants d'o lugaron d'a mia prima.  No i pasé que un dia, pero me deixó marcau pa cutio.

A vida me levó a continar vivindo en Zaragoza, en tot lo centro, en una casa chiqueta. Garra posibilidat de tener un chardín. No digamos ya un bosquichón, que ye lo que en veras me fería goyo. Me he d'aconhortar con quatre macetas que tiengo en as balconadas que dan t'a carrera. Tasament un metro quadrau que me conecta con a tierra ixe poquet que nos cal a todas.

Un dia, de cocinicas, yera fendo guacamole. En acabar-lo, guardé un d'os cascuellos pa ficar-lo en o pote d'o verde y espeso unto. Diz que priva de que se malmeta. No sé si ye verdat u no pas, pero como no cuesta mica de fer-lo, siempre lo i fico. L'atro, que por un regular lo aviento, decidié de plantar-lo. Teneba una d'as macetas vuedas. La que más luz recibiba. Heba estau poblada por uns matullos de tremoncillo por bell anyo, pero ya s'heban muerto feba tiempo.

Lo fiqué bien en tierra, le adhibié una mica fiemo que me deixó un amigo que tien un hortal, y lo ruixié bien ruixiau. Cada dia, quan plegaba d'a faina, le feba una uellada, asperando que a la fin chitase. A primer semana, miau. A segunda, miau tamién. Quan ya prencipiaba a pensar que d'astí, no en creixería cosa, un chiquet chito acucutó por a tierra. Un tallo primo, rematau en una folleta diminuta. Quasi no yera cosa, pero me implió de alegría y ganas de continar con os cudiaus que le daba a l'aguacate mio.

D'aquell cascuello, a escape prencipió a medrar una planteta. Puyando con firme rasmia, l'aguacate tiraba entalto a palmo por semana si fa u no fa. Pasau un mes, ya teneba bella dotzena de fuellas. Verdas por un costau, blancas por l'atro. O tallo, poco más gordet que quan heba naixiu, ya pasaba lo barandau d'a balconada. ¿Y l'argüello mio? Ai, amigas! Ixo sí que yera alto. Como un mayo. Pasaba la balconada, lo teito, los quatre pisos d'alto de casa nuestra y plegaba en o cielo mesmo, fendo tranya entre os nyublos d'a primavera que yera prencipiando.

Con l'aguacate más bonico de tot lo barrio, a cada visita que pasaba por casa, prou que le'n amostraba. "Mira-te", les deciba, "isto, d'un cascuello que iba a aventar, como foi con totz." Les animaba a fer lo mesmo. "Planta-te-ne uno en casa. Ya viyerás que goyo. En ye d'agradeixiu!".

Dica que un dia, vinió a visitar-me lo mio amigo botanico. "Mira-te, mira-te", le deciba atarrantau entre que l'endrezaba ent'a balconada. "Vas a viyer que aguacate más pincho me ha medrau en a maceta".  L'amigo, fació un cenyo de sorpresa en viyer-lo, que yo interpreté como admiración enta l'aguacate tan repoliu que adornaba la carrera. "¿Pero que me dices? Isto no ye un aguacate. Isto ye un chopo". Fendo uellos de caparra, le expliqué que yera imposible, que i heba plantau un cascuello d'aguacate, y que d'asti heba surtiu aquella planta, altera y prima. "Ye un chopo", repetiba tozola l'amigo. "Treballo con ells. En he visto a boticiegas. Mesmo he publicau un par de treballos sobre as variedatz ibericas d'os chopos". Yo nunca no heba visto una planta d'aguacate. Ni un chopo tan chiquirrín. ¿Que iba a saber-ne?

Un borguil d'emocions me puyaba dende os budiellos. D'una man, acababa de descubrir que l'aguacate mio no yera un aguacate. Me heba teniu enganyau. A yo y a tot lo vecinamen, a qui les heba recontau, con tot detalle, como medraba la mia planta favorita. D'atra man, yera o feito de tener un chopo en casa mia. ¡Un chopo!. De bote y voleyo, tornoron t'a mia memoria, a val aquella de Navarra, con l'arrigachuelo, as vacas, o verdete y la montanya. Y os chopos. Os chopos que rodiaban lo riu y que, viachando por o tiempo y l'espacio, agora habitaban en a mia balconada.

Miguel, l'amigo botanico, viyendo que me yera fendo cruces, me charró d'os estudios d'o "chopo cruzau". Pareixe que en una universidat chaponesa, heban estau investigando lo potencial d'o chopo pa desenrollar-se en atras lagors. Sin que calese contacto fisico, ni sisquiera estar guaire cerca. Os estudiosos chaponeses  heban comprobau como de diferents simients, en un porcentache muit muit chiquet, en creixeba chopos. No sabeban explicar-lo guaire bien, pero a hipotesi más probable yera una mutación producida por a radiación electromagnetica, ya que se heba visto un chiquet aumento estadistico d'o "chopo de lagor extranya", como le clamaban, en entornos urbanos sometius a fuertes dosis d'istas radiacions.

Atra amiga me charró de atro estudio en un hortal ecolochico. En una plantación de tomates de Villamayor, heban plantau bell par de caballons de tomate canario. Y ixo heba creixiu, fueras d'una planta, de tomate d'una variedat local. Diz que bi ha teorías que dicen que a tierra tien memoria y que puet fer cambiar l'ADN de bellas simients pa adaptar-las a las necesidatz d'o puesto an que creixen.

No sé si a culpa la tenió lo router que teneba a o canto d'o balcón. U si a tierra d'a maceta quereba que salise un chopo, que en Aragón bi'n ha a bando, y no un forano y exotico aguacate. Sé que contino cudiando-lo como lo dia que planté o cascuello. Y que cada verano, quan salgo t'a balconada y m'acoflo en o puff a leyer o libro baixo a solana zaragozana, a radida uembra d'o mio chopet, me fa viachar ta l'arrigachuelo navarro. Y puedo ignorar os chilos, os rudios d'os autos, l'estrapalucio d'a ciudat y sentir como l'augua escorre, val t'abaixo, por aquell lugarón d'o Pirineu.

No hay comentarios: