martes, 2 de diciembre de 2025

Lo minimo común multiplo y atras cosas que cal saber

D’entre toz los memes que m'arriban con bella periodicidat, n’i hai un que me fa encarranyar-me prou. Ya sé que ye lo mío problema, que no habría de fer-me por fateras asinas y que no ye que una pachuchada pa fer mas agradable lo maitín laboral. Pero, como en tantas atras cosas, no me preocupa la gracieta sino lo proceso lochico de pensamiento que i hai dezaga.

Parlo d’ixe meme que circula tantismo de «Atro día que no foi servir pa cosa lo minimo común multiplo», en la versión de letras, u «Atro día que no foir servir pa cosa lo complemento predicativo», en a de ciencias. Ista semana m’arribó unatra variant con a flauta dulza que aprendebanos las d’a mía cheneración en l’asignatura de mosica.

Tot son obchecions.

La primer ye la consideración d’os conoiximientos, rai de qué mena, como utils nomás en a mida que tienen una dimensión economica u practica immediata y evident. Ixe pensamiento tan ixemenau de que tot lo que no da diners u aduya a dar-ne, no vale pa res. Clamaz-me romantico u birontón, pero soi d’ixos que creye que lo conoiximiento por sí mesmo ye valioso. Soi d’os que chustifica que se inviertan chanflonadas en investigación teorica, en tirar naus ta l’espacio por muito que aquí nos quede a saber qué conoixer, en entender lo mundo sin haber de buscar aplicacions practicas immediatas. Nunca no sabemos d’a on vendrá la siguient revolución tecnolochica u cientifica. Muitas han saliu d’ixa investigación «pura» u «abstracta» que se suposaba no valer pa res. Y, en tot caso, tot ixe conoiximiento nos aduya a entender millor lo mundo. ¿Que no ye ixo valioso per sé? ¡Cuánto mal ha feito la ideolochía capitalista!

Lo segundo ye lo desprecio a la educación. A sobén sí que femos servir ixe minimo común multiplo, lo complemento predicativo y la flauta dulza en a nuestra vida cutiana de maneras que no en somos conscients. Mesmo si tu no lo fas servir, sí pas atras. Personalment, todas tres habilidaz m’han serviu bella vegada en a vida mía. Lo mcm, a todas horas. Tos recomiendo, como chimnasia mental, abandonar calculadoras y mobils y fer TODAS las cuentas cutianas, con o tozuel. Pero encara que ixe conoiximiento no lo aplicasenos, la manera d’adquirir-lo en la educación obligatoria ye un procedimiento que nos aduya durant toda la resta d’a vida nuestra a adquirir-ne atros d’ixos que sí que consideraz utils. Igual como estudiar una luenga, cualsequier luenga, ye un proceso que fa honra pa ixamplar las astrucias lingüisticas en a luenga propia y amillora l’entendimiento d’as sucesivas que s’aprendan.

Y lo tercer ye un mal d’a nuestra era: la celebración d’a ignorancia que’n charraba Carl Sagan. Ixo que denunciaba Jesús Quintero en o suyo famoso discurso de que «nunca como agora la chent s’heba feito la bamba de no haber-se leyiu un puto libro». Ploro por adintro cada vegada que cualcún diz «ye que soi de ciencias/letras» pa chustificar que no sabe sobre cuestions basicas d’a vida consideradas de l'atro canto d'ixa maldita muga que belún dibuixó entre unas disciplinas y atras. Pareixería que, en trigar l’itinerario en a ESO se chustifica esborrar d’a tuya ment tot lo que sabebas d’as materias de l’atro itinerario. A un matematico ya no de caldrá saber mica d’historia, ni lo mas basico, y de revés. ¿Por qué nos hemos de fer contentas de no saber cosas, de no tener bella competencia en bella materia? Prou que no podemos abracar tot, pero, personalment, tot lo que desconoixco me fa pena u mesmo vergüenya de no saber-ne mas. Por muito que seguntes que arias d’o saber me interesen poco, la zaguer cosa que faría sería presumir d’a mía ignorancia. 

Me salió en os rez una humorista que seguiba con ixe ferrete y reinvidicaba, como tantas vegadas he sentiu en a vida cutiana, que en os coles habrían d’ensenyar a fer la declaración d’a renta, que ixo sí que ye util. Seguindo con o suyo pensamiento utilitarista y capitalista, a on que delegas la capacidat de calculo a una app, nunca en a vida mía m’ha feito falta fer la declaración d’a renta. Siempre me la han feita. Mesmo podría firmar lo borrador que me ninvian. La sola cosa que se deixan, toz los anyos, ye la conduta d’o sindicato. Levo toda la vida treballando pa otri y ixa declaración ye de buen fer. No tiengo ni ideya de cómo funciona ixa declaración ni sabría por dó empecipiar si me la hese de fer yo. Y no veigo garra necesidat de que en a ensenyanza obligatoria s’amuestre cómo fer la renta. Pero no, no me’n foi argüelloso, de no saber-lo. Ye una pena y, si nunca me calese fer-la, me suposaría buen entrepuz.

Gracias, profesoras y profesors d’a vida mía, por tot lo que m’amostrez. Por lo minimo común multiplo, por lo complemento predicativo y mesmo por la tortura d’a flauta dulza y lo solfeo que tan mal se me daba. Y a qui me fa la declaración, ya de paso, porque ixe tiempo que me costaría aprender y fer-la, lo puedo adedicar a escribir en o blog.

sábado, 29 de noviembre de 2025

Un parramaco en l'achenda

Como cualsequier persona civilizada, los propositos d’anyo nuevo los foi lo 31 d’agosto. Dimpués d’o descanso estivero, con as pilas cargadas y ganas d’empecipiar nuevos prochectos, m’estructuro tot lo curso pa no ir dimpués esparpellau. En zagueras no miro de fer mas cosas sino de fer-las millor. Tamién prebo de deixar-me tiempo pa descansar-me, pa no trestucar-me y acabar en chunyo anguniau y con ixa fastiosa sensación de que no has cumpliu los tuyos obchetivos vitals. 

Con ixe escenario me clavé en l’uno de setiembre. Deixar lo programa de radio, que m’ocupaba buena cosa d’horas, me permitiba liberar achenda. Iba contento, reprenendo lo club de lectura de ciencia ficción y organizando-me de pistón los quefers literarios y esportivos. No sabeba que, dimpués de tasament una quincena, un monstruo m’aguardaba amagau en un maitín de lunes.

Clamemos-le «la movidica».

Vinió de rapiconté. Sabeba que podeba ocurrir, que yera una posibilidat, pero ni creyeba que ise a pasar tan luego ni que tendría la forma que a la fin prenió. M’obligaba a ixuplidar lo mío plan. ¡A cascar-la!. Heba de fer un parramaco por toda l’achenda d’as siguients semanas y adedicar cuasi tot lo mío tiempo extralaboral a foter-le. Por desgracia no yera la primer vegada que me pasaba cualcosa asinas y teneba la suerte de que, en ista ocasión, no yera por garra desgracia sino una simpla alteración de plans. Me planteyé ignorar-lo. A lo cabo y a la fin, no teneba obligación de fer-le caso a «la movidica». Asinas que lo primer que apunté en una fuella motivacional estió «Fas isto porque quiers. En tot caso, si no i arribases, te quedarías igual como yes agora».

Con ixo en ment, caleba reestructurar-me la vida. Menos tiempo pa entrenar, menos pa leyer, actividat social, la chusta, lo blog y los rez, ixuplidaus y prioridat completa pa «la movidica». Entré en ixe estau cuasi de trance cuan una fayena escala a lo numero uno d’as tuyas ocupacions. Los trachectos de casa-treballo y viceversa, pensaba en a movidica. De nueits, antes de domir, movidica. Si me deshoraba, movidica. En veyendo la tele, en charrando con amigas, en l’escusau, en o bar, en as visitas a pai, en fendo fiestas a lo gato… movidica, movidica, movidica.

Dica que pasó. Teneba calendata de caducidat y la sabeba dende lo prencipio. Ixa certeza siempre aduya. Si ha cumpliu l’obchetivo suyo totalment u nomás parcial ye cualcosa que encara tardaré meses a saber. Pero sí que n’he quitau dos conclusions sobrebuenas d’ixas semanas de movidica 24/7.

La primer, una flexibilidat mental que no teneba antes mas. Habe anyos, si me cambiaban los plans d’una manera asinas, se me feba un drama. Me paralisaba y tardaba a-saber-lo en tornar a mover-me, si ye que lo conseguiba.

La segunda, la satisfacción d’haber conseguiu una parte important d’os obchetivos y, pa forro de bota, haber aprendiu y disfrutau con o proceso. Ha estau tot un reto y toda la fayena feita me fará firme honra antes u dimpués, d’una manera u d’atra. 

Ya que toz los problemas que tenese en a vida fuesen «la movidica». Pero, creigo que aprender a resolver contorniellos asinas, que tot lo que trestucan son los horarios d’ocio, aduya a poder concarar los serios que viengan. Asinas que, agora que ya ha pasau y que la mía achenda ha tornau a tener los suyos contenius, me foi bien contento d’haber-me trepuzau con aquella «movidica»

miércoles, 26 de noviembre de 2025

¿Qué no nos farán?

La noticia d’a condena d’o fiscal cheneral espanyol me enarcó de tot. No sé si ye que encara me queda ixa miquirrina de inchenuidat u ye por las mías nulas astrucias como analista politico. Lo caso me pareixeba masiau claro. Me creyeba ixo que dicen en as pelis yankis de contrimostrar “dillá de cualsequier duda razonable” y las prebas exculpatorias yeran mas que prou, pero a la fin, se lo han ventilau. Miguel Ángel Rodríguez, tot y haber confesau que s’inventó lo d’a filtración en siede chudicial, ha contrimostrau tener mas poder que tot un gubierno, controlando mesmo lo timing d’a sentencia, que salió en un sinyaler 20 N, con una vitesa inchustificada. Pero ye que cuento que veyen la victoria total tan cerqueta que ya se la bufa tot. 

Y no ye que le tienga un especial carinyo a lo fiscal, ni que lo suyo caso se me faiga lo pior que le ha pasau a la «democracia» espanyola. Ye por las linias que son blincando-se. Porque lo fiscal no deixa d’estar un d’os suyos, un d’a clase politica, d’o bipartidismo de toda la vida. Cuento que precisament por ixo no tocará la garchola. Han mentiu, han contrimostrau que controlan a los chueces y que se la bufa que ixo siga evident, que pueden continar fendo-lo sin perder un voto, mesmo fendo que la oposición en pieda. La chusticia nunca no ha estau imparcial, pero ye que ni desimulan. Y s’han atriviu a fer-lo con tot un Fiscal Cheneral. Asinas que ¿qué no farán con nusatras, que somos uns pelafustrans, que no tenemos a l’estau dezaga ni grans partius ni medios de comunicación …? Pues lo que nos fan siempre, lo que les facioron a los seis de Zaragoza, a los d'Altsasu y a la chent de tantos y tantos casos a on que la chusticia no ye que una chanza? Acusar-nos y condenar-nos sin garra preba. No les faría falta ni la Lei Mordaza. Barrunto que, si bel día la vulcasenos, las condenas contra las antifaixistas continarían estando igual de concieteras y la parola d’a policía valendo lo mesmo. 

Y si isto lo fan en a oposición, ¿qué no farán estando en o poder? Lo siguient Ministerio d’Interior podría mesmo fer bueno a un troz de mierda como Marlaska. 

Lo miedo no cambió de bando y agora no les ne queda mica. Tienen tot bien enreligau entre que lo PSOE no sabe ni por a on le vienen y Podemos-Sumar desaproveitan una oportunidat sobrebuena de apercazar a la patacada de votants socialdemocratas que refusarán votar a los excompas de Ábalos y Santos-Cerdán, pero que no se decidirán entre la cucha-riseta y la matraca d’os “yo ya lo dicié”.

Vienen furas. Quede como quede lo poder institucional, lo facherío mas faixista d’as zaguers decadas tien a dios d’a garra y no tiengo ni ideya de cómo concarar-lo. ¿Seguir treballando en as nuestras organizacions? Obvio. Pero no creigo que ixo siga prou pa aturar-los. Sisquiá belún de toz ixos saputaces que levan toda la suya vida explicando-me cómo s’ha de fer la revolución tienga bella ideya antes con antes. «Debe llegar algo», que cantaba Reincidentes.

lunes, 17 de noviembre de 2025

Profes y comercials a chornada completa

En no tener yo guaire vocación ni langaria por la fayena que foi, me cuesta d’entender lo d’a deformación profesional. Ye verdat tamién que, adintro d’a profesión d’aministrativo no sé que traslación podría tener ixa deformación a la vida no laboral. Asinas que cuento que no padeixco ixa circumstancia que, de vegadas, puet estar mesmo problematica.

Talment por ixo se me fa tan chocant, y de cabo ta cuan, gracioso, ixa deformación profesional que tienen dos profesions: las comercials y las docents. Me pienso que i hai un porcentache bien gran en toz dos sectors de personas que nunca no desconectan, que pareixe que sigan exercendo d’estrela a estrela. Antes de que bella lectora faiga un #notallteachers, me cal aclarir que iste ye un comportamiento que veigo a sobén y que tampoco no soi denunciando garra cosa. Prou que i hai a-saber-los comercials y docents que no lo fan y, de qui sí que actua asinas, no’n tiengo garra queixa. Ye nomás cualcosa que se me fa curiosa. Disclaimer feito.

Ye basico pa cualsequier comercial, muito mas que no conoixer lo suyo producto, tener una buena capacidat pa conectar con os clients. Estar simpatico, ristolero y capable de chenerar complicidat, tener un luengache adaptau a lo publico y estrucias comunicativas son las habilidaz que fan de cualcuna, una buena comercial. Atras, pendendo d’o sector, pueden estar mas externas, como la ropa, la farcha u lo maquillache. En tot caso, ye bien común que, dillá de l’horario laboral, las comercials continen tenendo ixa actitut que pareixe que tot lo rato te vaigan a vender bella cosa. S’han aprendiu de corazón ixo de dar-te siempre la razón, u lo menos no sacar-te-la. Siempre correctas, buscando cualsequier filo d’o que tirar pa trobar gustos comuns que t’acerquen a l’interlocutor. Ye, por cierto, una manera d’estar en o mundo que se pareixe muitismo a las profesionals d’a politica institucional. ¿Por qué será?

L’atro sector, lo d’a docencia, tien un comportamiento pareixiu. Son tot lo día fendo clase. Rai que no sigas alumna suya u que no sigaz charrando d’a materia que impartan. Charran ex catedra y con explicacions y discurso propio d’espacios d’amostranza. Entre ixos tics docents, un d’os que mas risa me fa ye cuan puyan la voz una miqueta pa que se les sienta por dencima d’os comentarios que se les fa u d’o rudio d’a carrera u lo bar. Lo fan sin cantiar-se, con a naturalidat que da lo costumbre de fer-lo terne que terne. Tamién les importa igual que les digas que ya sabes lo que te son explicando. Una vegada que empecipian la lición, la rematan. I hai vegadas que creigo que voi a marchar ta casa con quefers pa lo siguient día.

Amigas docents u comercials: relaxaz-tos. No cal que treballez tot lo día. Podez permitir-tos estar antipaticos u no explicar cada suceso a lo vuestro arredol. Podez fer-nos la contra u deixar-nos vivir en a ignorancia. Ixas horas no tos las pagará dengún.

Y aquí arribo a la gran duda. ¿Qué ye antes, l’actitut vital u la profesión? ¿La chent que ye tot lo día «vendendo-se» s’adedica a lo comercio u d’adedicar-se a lo comercio se torna asinas? ¿Las personas que les agrada d’explicar-lo tot se fan profesoras u prenen ixos costumbres a pur de clarión?

Pa atro día deixamos lo d’a deformación profesional d’os cuerpos y fuerzas de seguridat de l’estau, que ixo ya no fa tanta gracia.

viernes, 24 de octubre de 2025

Por si no saludase

Si bel día se m'ise la flama de tot y acabase fendo bel zancocho psicopata no podrez decir ixo de «siempre saludaba». Y ye que saludar no ye tan facil. Tos lo digo yo, que regular que tos habré chirau la cara bella vegada y no ye por que no tos pueda engullir ni cosa parellana. I hai un ciento de motivos pa que, en escunzar-nos por las carreras u por bel bar, no tos haiga dito ni piu ni sisquiá feito garra cenyo.

M’ha pasau a la inversa un ciento de vegadas. Ixo de saludar a cualcún y que no te torne lo saludo. Antes mas m’encarranyaba, me pensaba que qui lo feba yera un punchón de figuera y le’n contaba ronyando a Arale que Fuleno u Mengueno s’heba feito lo fato y no m’heba dito ni pon. Pero como en tantas atras situacions, cuan te clavas a l’atro costau entiendes las razons suyas. No sé por qué me chiroron la cara ixas personas. Pensaré que no lo facioron porque me tiengan quimera ni cosa pareixida y que estió por belún d’os motivos míos, que contaré contino a modo de disclaimer pa lo pasau y lo futuro.

La primer y la mas fisica, ye la mía vista. Tiengo firme miopía y no siempre he levau bien graduadas las lents. Pa forro de bota, de nueits soi tot un top. A muita chent no tos reconoixco dica que no soi a una distancia prou curteta. Si me veyez achinar los uellos, daz-tos por saludaus. A lo que pare cuenta de si yeraz u no qui barruntaba, ya serez luent.

Seguimos. A la miopía cal sumar-le lo feito de que soi bien espiguardau. Si me pillaz cavilando, cosa que foi a sobén cuan camino por la nuestra rebonica ciudat, hez de saber que tot lo que tiengo arredol me la bufa. Ye bien probable que si aguardaz un rato me veigaz entrepuzar-me con bella clota d’a carrera. 

La confesión de defectos contina con una memoria penible. Si iba concentrau y he conseguiu veyer-tos, ye facil que no recuerde quí soz. U que recuerde que tos conoixco, pero no pas de qué. Isto se combina con a mía indecisión cronica y empecipia un proceso de duda de «¿Saludo? ¿No saludo? Y si saludo, ¿qué le digo? ¿Y si lo conoixco, pero teniemos bel contornillo que no remero? A lo cabo y a la fin m’he tricolotiau con meya ciudat». Lo bucle ye facil que se resuelva con un «Ep» u una devantada de cellas, como muito.

Pa rematar con as sincusas, me cal charrar d’o fenomeno «difuera de contexto», que aspero compartir con beluna d’as lectoras. L’eixemplifico con un compa de Valdealgorfa que me saludó en Zaragoza. Nos escuncemos cerca d’o mío treballo y le calió decir-me quí yera, porque no lo mío tozuel varrenau no concebiba que ixe ser podese estar difuera d’o lugar. Cada persona habitaz lo vuestro trestallo (treballo, activismo, esporte, borina…) en o mío mundo y cuan tos ne saliz, provocaz una perturbación en a fuerza u qué me sé yo que me priva de reconoixer-tos. Cuento que le ha de pasar a mas chent y aspero que me comentez por aquí que no soi solo en ista incapacidat. 

Me cal fer mención especial a l’alumnau mío. Aquí la explicación ye facil: soz muitas. Facié clase quince anyos. Por dos cursos, yera lo mío treballo a metat chornada y arribé a levar seis cursos de vez con prous personas en cada clase. Por aquellas aulas en i pasez milenta. Belunas, fa cuasi vinte anyos ya. No puedo fer acordanza de todas. De feito, si me saludaz y tos charro en castellano, lo mas facil ye que no sepa con quí soi parlando. 

Pa forro de bota, si me’n acuerdo, de vusatras, tamién puet pasar que haiga oblidau lo nombre vuestro. Ixo no yera guaire problematico pa yo dica que empecipié a publicar y a haber d’adedicar libros. Isto lo tiengo charrau con atras autoras y les pasa lo mesmo, asinas que cuan bella persona escritora tos pregunte «¿A quí l’adedico?», por favor, no respondaz con un «a yo», porque lo mas facil ye que no recuerde lo nombre vuestro u que no siga segura de si ye lo que creye.

En l’atro canto d’as mías habilidaz yera Chesús Bernal. Tot un prodichio de memoria y «bienquedismo». S’aprendeba de camín lo nombre tuyo y nunca no l’ixuplidaba. Cada vegada que te veyeba anyadiba los nuevos datos biograficos que dimpués feba servir cuan caleba y te deixaba preguntando-te si no se conoixería la tuya vida millor que no tu mesmo. Me faría firme goyo tener ixos poders bernalianos, pero lo que yera una d’as suyas virtuz ye una d’as mías taras.

Ya me foi cargo de que tot isto no me vale, que si tos ha prebau malament que no tos haiga saludau u que no tos recuerde, tos habrez pensau que soi morraludo, carnuz u fachendoso, que no convalida las vegadas que haiga malquedau, que habría de fer mas ficancia a lo mundo que me redola. Cal que sí. Pido meco y prebo de que no me pase, pero tenez compasión d’iste pobrón miope espiguardau y esmemoriau si bel día se me pasa saludar-tos. 

lunes, 20 de octubre de 2025

Los lupos no pueden puyar t'os arbols (relato)

Los lupos no pueden puyar t’os arbols

 «Los lupos no pueden puyar t’os arbols», repetiba Sara como un mantra, puyada en la branca d’un fau. «Ni sisquiá los hombres-lupo».

Se tocó lo brazo. La sangre chupiba la suya chambra esgarrapada. Ardeba por adintro, como si las unglas d’aquella zarpa tenesen bel vereno u bella ponzonyería. Se miró entabaixo pero, tot y la luna plena, lo bosque yera masa fosco pa veyer-ie cosa. Lo fau, amás, rebutiba fuellas. Habría de quedar-se-ie dica l’amaneixer si fese falta. No quereba tocar tierra. «He acotolau toda la mía suerte. Si fuese un gato,a fe que hese perdiu beluna d’as mías vidas».

En realidat, la vida, le’n heba salvau Ramonet cuasi por azar. Cuan columbroron l’hombre-lupo no bi habió ni un momento de duda. Conoixeban bien las historias que circulaban por toda la comarca. N’heban sentiu un ciento. Por cada día, mas. A los primers no les fació guaire caso. «Falorias de cazataires y pastors», pensó Sara. Pero, cuan empecipió a dispareixer chent, sin que dengún no tenese garra ideya de cómo ni por qué, deixó d’ignorar a los suyos acollonaus vecins. Heba sentiu la suya descripción cuantas vegadas en boca d’o pastor Antonio, qui aseguraba veyer-lo a sobén por la suya suerte:

«Si va a cuatre zarpas, no se distingue d’un lupo. Un lupo gran, bien gran, pero un lupo. Pero cuan se devanta ye altero como un mallo. Fará mas de dos metros. Rematan las mans unas unglas largas y esmoladas. Tien lo pel negro, que l’he visto bel día que, cuan saliba, encara yera zusco-lusco. Y abundant. Si s’acocha, pareixe una bola negra. Ye bien cerenyo. Los lupos normals no’n son tanto. Y corre a tot meter, pasa lo ríu d’un solo blinco, puya las costeras que nian ixafega y cuan arriba t’alto escacila como si chilase a lo dios que le castigó con ixa maldición. Iste no mincha uellas. ¿Cómo va a minchar-ne si con ixo no tien ni pa un bocau? Tien fambre de personas».

La nueit les heba pillau encara en lo mont. Caminaban confiaus, charrin-charrand, sin barruntar que podese dondiar por astí garra ser sobrenatural. Sintioron un escachizalo y se miroron. Sara fació una riseta niervuda. «Será bel can. Los cans tamién escacilan. Toz dos continoron camín-camín, fendo que no pasaba res, pero accelerando. Cuan veyioron lo lugar a luent se sintioron a salvo. Duró poco. En entrar en o camín d’o faboral amaneixió la figura de l’hombre-lupo. La reconoixioron a l’inte. Ramonet se quedó paralisau. Sara, manimenos, no dudó ni pon. Salió escopetiada entre que sentiba lo monstruo encorrendo-los a las cuatre suelas. Ramonet correba mas, yera a pocas de pasar debant cuan toz dos cayoron por tierra. Lo teneban dencima. Un bocau en lo cuello d’o mozo chipió de sangre a Sara que, rodando, s’aluenyó prou como pa devantar-se. L’animalot reculó y mordió la pancha. Los vodiellos se’n salioron. Ramón encara teneba los uellos ubiertos. Estió la zaguer cosa que vido Sara antes de pretar a correr de nuevas.

Lo tozuel de Sara fue a tot meter, mas rapedo que las garras suyas. Sentiba lo soniu d’o lupo fociando en as tripas. Paró cuenta de que, por muito que correse, no lo faría mas aprisa que él. Lo lugar yera luent, no i arribaría. La sola alternativa yera puyar-se-ne ta un arbol.

«Los lupos no pueden puyar t’os arbols». Agafó una d’as brancas mas baixas y se refirmó con lo peu dreito pa plegar en a siguient con a man cucha. Teneba a saber qué experiencia trepando, pero se soprendió de fer-lo con tanta vitesa. No paró cuenta d’a ferida en o brazo dica aturar, a mas de tres metros sobre tierra, en un camal grueso a on que podió descansar-se. Recuperó l’aliento y empecipió a buscar a lo suyo companyer, pero la foscor y las fuellas le privaban de veyer-ie gota.

Nomás sentiba lo rudio de l’animal foriconiando, mosegando, mascando a lo suyo amigo. Un grunyiu y, dimpués, lo silencio. Tot lo silencio que da un bosque de nueiz. S’ascuitaba radedors y muixons y la mormor d’os camals movius por la bisa.

«Los lupos no pueden puyar t’os arbols». Lo sol acucutó por l’horizont. La ferida d’o brazo no sangraba. Las glarimas ya no yeran de miedo. Yera salvada. La luz le permitió veyer un esquiruelo que blincaba a meyo metro por dencima que se le quedó mirando fito-fito.«No t’espantes, esquirol. Ya baixo y te deixo en paz. Iste ye lo fau tuyo». S’acomodó en la branca pa empecipiar lo descenso. L’animalet no yera ixorrontau. Por contra, baixó blicando por los camals dica arribar t’a on que yera Sara. Aturó. Tornoron a cruzar las uelladas y Sara sabió que yera perdida. Como un lampado, l’esquiruelo s’enganchó t’a cara suya y clavó los dients en o caixo dreito. Secutió lo tozuel tot chilando. Lo segundo mueso le enganchó un uello. La dolor yera insoportable. Movió la man pa sacar-se-lo y perdió l’equilibrio.

Morió de camín. Lo cuello se trencó en a cayida como un camalón. Lo radedor cayió cerca. Se la miró y comencipió la suya nueva transformación. Le costaba prou cambiar de pelleta. Habría de minchar firme pa recuperar-se d’o esfuerzo, pero valeba la pena. Esdevenió chavalín, una forma que le agradaba a-saber-lo. Cuasi tanto como la lupina.

Dende que heba tastau la carne humana no quereba minchar garra atra cosa. Lo bruixo disfrutó de cada trocet de Sara, paladiando, saboriando-lo, regodiando-se con lo suyo gusto. No teneba prisa. Si sentiba cualsequier menaza se transformaría en cualque animal inofensivo, como gosaba fer.

«Los lupos no pueden puyar t’os arbols. Los esquiruelos, sí pas. Y las personas, ¡en saben de bien!», pensó lo bruixo entre que se desayunaba.

Iste relato fa parte d'o Tintubre 2025 organizau por Nogara a on que trenta y una personas escritoras hemos presentau trenta y un relatos. Leye-los toz aquí.

viernes, 17 de octubre de 2025

Juan del Val y la inspiración inversa

No sé por qué s’encarranya la chent con a concesión d’o Planeta ta Juan del Val. Encara si hese ganau bel premio con prestichio… Lo galardón se publicita como «lo que tien mayor dotación economica d’o mundo» y ixe ye lo suyo sinyal d’identidat. No pas «lo premio que descubrió a Fuleno u Mengueno» ni lo que publicó «la obra que refusoron los d’a competencia» ni garra atra cuestión relacionada con la literatura. Ni popular ni d’elite ni garra mena de literatura. Ye un premio economico a un d’os suyos. Una extra por rendimiento u por obchetivos, que mé sé yo. Y prou. Yo no m’encarranyo porque l'Ikea de Puerto Venecia faiga treballador d’o mes a Zuteno Mueblez. 

D’atra man, he de confesar que Juan del Val ye una d’as razons por las que me decidié a publicar los míos escritos. Él y muitos atros parellanos son toda una inspiración. Cada vegada que leigo un articlo u bel libro, u que siento la solemnidat con que opinan de cualsequier tema, me veigo autorizau de tot a publicar lo que me rote y a chilar bien fuerte tot lo que pienso. «Si iste matután publica y vende a trompicuesco, ¿por qué no voi a fer-lo yo? ¿Qué vergüenya he de tener?», me pienso. Ixo vale tamién pa muitos d’os libros que lego. Cada vegada que pasa por las mías mans bel catenazo u bella bambuquería de bel suposau intelectual, s’esmicaza lo mío sindrome de l’impostor y me veigo lechitimau de tot a reivindicar lo mío trocet de repalmar en librerías y catalogos editorials.

No criticaré las suyas capacidaz literarias por varias razons. La primera, porque las desconoixco. Ni he leyiu cosa suya ni tiengo garra intención de fer-lo. La vida ye masa curta pa malfurriar tiempo con un ser asinas. La segunda, porque a cadaún le fa goyo lo que le fa y lo que a yo me puet pareixer una buenya cosmic-size a atro le puet encantar. Firme debat tiengo en os clubs de lectura con libros que me pareixen obras mayestras y que no pas a la resta, y a l'inversa. La literatura, y l’arte en cheneral, van de fer-te sentir, de mover-te emocions, de chenerar disfrute. Y lo cierto ye que los best-sellers fan que patacadas de chent pasen los suyos buenos raticos. ¿Que los pasarían tamién leyendo a atras autoras que no han teniu una campanya publicitaria salvache ni lo refirme de grans corporacions? Prou que sí. Cómo fer-les descubrir ixos atros libros ye lo que los chicoz autors miramos de fer por cada día.

Leigo tot lo que puedo y bien variau. Best-sellers y underground. Autors locals y internacionals. No me zarro a garra chenero y nomás en iste anyo he leyiu fantasía, amor, contemporania, asayo, ciencia-ficción, policiaca, teatro, biografica, humor y de viaches. Y en tot ixo, i he trobau oro y fiemo, choyas literarias que m’han percutiu y catenazos infumables, autoras sorprendents y galvans repetitivos. En toz, i trobo razons pa seguir publicando. En os que me fan goyo, por mirar d’acercar-me a lo suyo arte; en os que no pas, porque, si han publicau ixo, ¿qué vergüenya he de tener yo de publicar las mías historias? Inspiración dreita y inversa, todas dos funcionan.

En 2025 publicar un libro ye bien facil. Si no trobas garra editorial que lo faiga, que ya se me fa raro, i hai un ciento de vías de autopublicación, fisica y dichital. Ixo fa que todas las que queramos, publiquemos y que la ufierta siga cuasi infinita. Precisament por ixo proliferan tanto bookstagramers, clubs de lectura y tallers literarios. Que lo premio Planeta le’n den a un d’os suyos, que toz conoixemos, nomás fa vistera la manera de funcionar d’os grans grupos editorials y d’os criterios extraliterarios que gosan tener pa publicar y publicitar las suyas obras. En frent, i hai tot un universo d’historias por leyer que tos convido a descubrir. Que un libro siga mas u menos conoixiu, pende muit poco d’a suya «calidat literaria» (siga ixo lo que siga) u d’a suya capacidat d’entretener y muito d’a chanflonada invertida en publicidat. Juan del Val en ye buen eixemplo. 

Vai, pues leye atras cosas.