viernes, 3 de enero de 2020

Historias d'un chobenallo (2): La mani antitravase de Madrit

En 2001, quasi toda l'actualidat politica chiraba arredol d'o trasvase previsto en lo Plan Hidrolochico Nacional (PHN) y los entibos que lo feban posible. Prou que sí, l'actividat de Chobenalla Aragonesista, tamién. Yeran tiempos de muitismo creiximiento de l'aragonesismo. Levaba poquismo tiempo militando-ie y cada semana entraba chent nueva. Totz los lunes se feba reunión y caleba empecipiar-la con un rolde de presentacions ya que nos adubibanos a aprender-nos los nombres de toda ixa chent que acababanos de conoixer. La movilización contra lo trasvase yera constant. Practicament todas las semanas se feba bella cosa de mayor u menor entidat. Una d'as mas grans movilizacions que bi habió en ixos diyas estió la manifestación en Madrit contra lo PHN que achuntó a una patacada d'opositoras a lo travase, mas que mas, aragonesas.

La manifestación prometeba estar historica y qualsiquier entidat, dende partius politicos dica asociacions de vecins, s'organizó pa fer arribar a Madrit a toda la suya chent. No recuerdo quántos autobuses montó CHA, pero en yera buen fascal. D'ells, lo menos uno yera organizau por Chobenalla. Los billetz los vendiemos a escape. Nomás la chent que yeranos activos en aquellas envueltas ya en plenabanos quasi uno. A nusatras se sumoron muitas atras personas que no yeran d'a organización. Muita chent que no heba militau en cosa y beluns que hue siguen sin haber-lo feito. Astí nos chuntabanos personas muit compromesas que hebanos estau en un ciento de movilizacions y atras que quasi yera la primer manifestación que iban. La media d'edat yera bien baixa estando yo un d'os mas viellos con los vintidos anyos que teneba alavez.

Lo maitín empecipió bien luego. Faltaba buen rato pa que amaneixese quan ocupemos los nuestros posientos en l'autobús. Con tot y con ixo, belún ya heba ubierto la botella de pacharán a ixas horas. Los primers ratos estioron de muitas presentacions y d'as primers cancions aragonesistas, que continarían dica arribar a Madrit.

Ya en la metropoli espanyola, empecipiemos a (des)organizar-nos. La manifestación la feban en directo Antena Aragón, predecesora de l'actual Aragón TV .Muitas creyebanos que yera una sobrebuena oportunidat pa fer-nos bien visteras. Parte de nusatras decidiemos d'alcorzar y tirar dreitament t'a fin d'o recorriu, que remataba en la Puerta del Sol. Pillemos la pancarta y empecipiemos lo nuestro viache por astí. Por lo camín ibanos dando pasquins informativos a qui nos trobabanos. Muitos d'os receptors nian sabeban guaire bien de qué iba tot ixo y, prou que quasi denguno no sabeba nian que existise l'aragonés, la luenga en que yeran escritos por un d'os dos costaus. Atra d'as cosas que gosabanos de fer t'a part d'alavez yera bella mena de pirotecnia zaborrera que personalment no le trobaba mica sentiu, pero que a muitas compas les encantaba. Mezclabanos no se qué producto que mercabanos en Gilca con zucre y ixo feba un fumo que nos creyebanos que yeranos en los conflictos d'a minería asturiana. A ixo s'anyadiba buena cosa d'ixos petardos que tanto odiaba y odio. Con lo poco talento que tenebanos, encara me foi cruces de que no hesenos de rematar bella manifestación en l'hespital con bell cremau. La ropa y los sinyals, ixo sí, siempre acababan con bell forau.

La primer anecdota vinió en lo Congreso d'os Diputaus a on que un d'os companyers creyió que yera buena ideya de pintar una estrelada. Los dos antidistubrios que yeran a lo canto no compartioron lo suyo criterio y, quan le pilloron fendo-la le metió una pinyora que habió de pagar bell mes dimpués. Prou que sí, le confiscoron los tres kilos d'o "polvo de fer fumo" y las dos botellas de pacharán que levaba en la mochila.

Dimpués de firme rato dondiando por las carreras madrilenyas a la fin arribemos a la Puerta del Sol. Nueva performance con lo fumo y tiempo pa unatra d'as cosas sin guaire sentiu que febanos alavez: chitar un colorant en las fuents pa que l'augua prense una color d'un morau fosco. En la televisión bell saputo comentó que i hebanos chitau tinto. ¡Pa malfurriar vin que yeranos en aquellas envueltas! L'obchectivo de fer-nos visteros, a lo menos en TV, se consiguió. Antena Aragón heba d'emplir la programación con bella cosa y entre que arribaba la resta d'a manifestación nos fació planos a embute.

La manifestación yera en contra d'o PHN, pero no pas de pantanos como Yesa, Santaliestra y Biscarrués a los que nos oposabanos tamién. Asinas que i acudió a-saber-la representación pantanera. Entre ells, prou que sí, Marcelino Iglesias y Jose Angel Biel, president y vicepresident d'Aragón. Bi heba un scenario d'a TV a on que se facioron actuacions mosicals (recuerdo a Petisme y Labordeta, entre atros). En bell momento, totz dos i puyoron a que les fesen una entrevista. Un d'os chobenallos, con una puntería envidiable, quasi encierta con un uego a Marcelino, y ixo que yeranos bien luent.

De tornada, chentaus y mas d'una una mica pifola, nos trobemos con la chent que heba feito tot lo recorriu, recontando-nos tot lo que nos heba pasau a unas y atras. Las chobenallas, prou que sí, aproveitabanos pa fer una mica de proselitismo, a mirar si belún se uniba a la organización. Y, de feito, con beluna lo consiguiemos. A muitas atras, manimenos, no tornemos a veyer-las por garra cabo.

Pa yo, y pa muitas d'a mía cheneración politica, ixa estió una d'as manifestacions mas intensas d'a nuestra vida. Nos pilló en una edat muit choven, quan vivencias asinas te marcan pa cutio. Y en un momento historico a on que l'aragonesismo yera bien fuerte y las organizacions creixebanos muito en muit poco tiempo. Dimpués arribaría lo tiempo de perder a un porcentache muit gran d'ixa militancia poco ideolochizada, ye cabolioso. Pero muitas d'as que nos i quedemos no yeranos conscient de tot lo recorriu que tenebanos por debant.

La sincusa d'o PHN feba muita honra pa prebar de "colocar" la resta d'o "paquet aragonesista". Muitismas d'as personas que se nos acercaban en ixos anyos, lo feban simplament por la oposición a lo trasvase que yera en la tele y los medios 24/7. Nusatras prebabanos d'explicar-les atras d'as nuestras reivindicacions: la luita contra las grans obras hidraulicas, l'aragonés, los dreitos historicos u mesmo la luita antitaurina u la despenalización d'o cannabis que tant presents yeran en Chobenalla. Si lo consiguiemos u no pas, y en qué grau, le pertocaría a atro que faiga servir bella metodolochía que vaiga dillá d'os míos recuerdos y opinions.

Vendría en los meses de dimpués mas manifestacions d'ixa mena. La siguient, en Barcelona, a on que, lochicament, la presencia d'as organizacions antitrasvase catalanas estió muito mas important.. Valencia y Mallorca tamién n'acullioron las suyas propias. Muitas atras, adintro d'un Aragón que, antimás d'o trasvase, vivió un tiempo de muito debat social sobre un ciento de temas que la mayoría continan sin solucionar-se. Muitas de nusatras tenebanos poca u mica experiencia ni formación politica y en istas movilizacions empecipiabanos a conoixer atras envistas que no se gosaban de trobar en los medios de comunicación de masas.

NOTA: Tot lo que recuento aquí son recuerdos de fa quasi vinte anyos, pasaus por lo recosiro y ruixiaus con pozals d'alcohol, asinas que probablement bi haiga mas d'una inexactitut y omisions arrienda. Teneba grabau tot lo programa d'a retransmisión d'a mani, pero lo he cacegau, asinas que tampoco no he puesto repasar las imachens. Senti-te libre de, con la educación que sin dubda tendrás, comentar-las y anyadir lo que creigas.



No hay comentarios: