miércoles, 18 de enero de 2017

Lo molinero y o folk combativo

En gravando o programa sobre versions de Tierra de barrenaus radio, m'aturé a ascuitar con ficancia a letra de Lo molinero, una pieza clasica d'o folk, en a versión gravada por a Ronda de Gudar "Astí queda ixo". La heba ascuitada un ciento de vegadas pero, por un regular, como qui siente plever. Y prou que sin lunetas moradas.

A letra charra d'un molinero que se suposa que buque con as zagalas que i levan o trigo pa fer farina. A canta preba d'avisar-les d'iste feito y les advierte de que si fan foriquetas con o moliner dimpués os mozos d'o lugar no las "pretenderán". No sabemos, pues en a canta no lo diz, si ixas trobadas sexuals son consentidas u no pas. No sabemos d'as estrucias sexuals d'o moliner, que talment sigan un reclamo, u si as mozas d'o lugars lo fan servir como alivio sexual, en una sociedat plena de "cazurros sexuals". En qualsiquier d'os casos, toda la canta ye una descripción de l'heteropatriarcau rural (l'urbano tien atros topicos) que, estando bien pensaus, decora con una napa de picaresca, a lo "ixotas de picadillo".

Si as mozas son forzadas por lo moliner, lo que se diz en a canta (que pa forro de bota ye bien animada), ye terrible. Si no en son, as mozas d'o lugar se suposa que tienen una vida sexual prou mierdera u que, en qualsiquier caso, o feito de vivir ixa sexualidat con o moliner, las fará estar refusadas en o lugar. Jodo petaca.

Tot isto me fació pensar bell rato sobre as letras en as letras d'as cantas folkis aragonesas. Si en os libros en aragonés, poquet a poquet imos salindo d'os topicos "crabas-cosas d'antes mas- a guerra -mont", pareixe que en a mosica, cuesta de salir-se-ne. A tematica d'os grupos folkis continan estando rurals, agroganaderas y "d'as cosas d'antes mas". Con bella excepción radida, u quan charran de "temas universals", o folk ye d'as pocas menas de mosica an que no trobamos una envista "combativa".

As pocas cancions que charran de qualcosa pareixida a la liberación d'a muller, lo fan en terminos nomás sexuals u coyunturals. As mullers son libres pa Santa Agueda. U bella muller punctual ye una persona con muito caracter que se imposa, y que destaca entre una población femenina de tot sozmesa. As mullers en o folk sufren, ploran, deseyan y son deseyadas, treballan ... pero qui vive aventuras, qui fa cosas importants, qui ye un heroi siempre ye un hombre.

Pocos temas politicos, fueras de l'aria agroganadera, protagonizan a mosica d'iste chenero. No se'n fa porque a o publico no lis faria goyo, u como no se'n fa, no bi ha publico folki "combativo"? Encara que no ye a mosica que más me cuaca, puyo totz os anyos t'o PIR y t'atros festivals, que tienen toda u buena parte d'a programación d'ista coda. A mayor parte d'a programación, por muit buena que siga, ye previsible y repetitiva. Mesmo o publico somos os mesmos dende fa muito tiempo. Ya nos conoixemos todas, u muitas. Y ye un publico que sí que me lo trobo dimpués en l'activismo politico y social. Que antimás reacciona por un regular prou bien a las innovacions en a mosica, y que ye bien ubierto.

Quiero pensar que cosas tant pinchas como "Mullers" de La Chaminera, que tenié a suerte de viyer en iste zaguer PIR, no quedará en una cosa punctual, sino que va fendo tranya pa la chent que quiere fer mosica "tradicional", pero con ixa component politica que tanto trobamos a faltar muitas. U que a la que ya existe, le quiere dar la interpretación historica critica que tanto cal. A mitificación de lo rural no puet ideyalizar seguntes que comportamientos ni normalizar seguntes qué relacions de poder.

Como en tantas atras cosas, en Aragón somos muit poquetas. Ya quasi no queda chent que faiga mosica en aragonés, como luenga principal. De collas folkis, por cada dia en tenemos menos tamién. Pero cuento que de buens mosicos, de publico, de ganas, y de espacio pa innovar bi'n ha a boticiegas.

¿Ye incapable lo folk de fer lo que por un regular entendemos por "mosica combativa"? Cal que no. A mesma Ronda se'n ye salida de cabo ta quan d'ixe "paisachismo". Os Chotos, facioron aquell "No más pantanos" que tamién se fació himno. Falta nomás un paset entabant pa que una colla folki faiga letras como las de Habeas Corpus. ¿Belun se i anima?





2 comentarios:

Unknown dijo...

Completamente de acuerdo: siempre reivindicación. En Os Chotos nunca tuvimos ningún problema en ese sentido, aunque nos ha costado más de un concierto... ¡en una ocasión nos llegaron a pedir las letras de las canciones que íbamos a tocar! (se dice el pecado pero no el pecador); por supuesto no accedimos a tal censura.

Decir lo que uno piensa mediante tu "obra de arte" en lo que respecta a lo social es OBLIGACIÓN del artista (si te tienes como tal) y componer para uno mismo (¡no para tú publico!) es IMPRESCINDIBLE para cualquier creador. En realidad “crear” para tu público es, de alguna manera, cortarte las alas; hacer las mismas canciones disco tras disco… uf; en Os Chotos decidimos para nuestro cuarto trabajo dar un giro muy grande porque teníamos claro que preferíamos el “fracaso” que la “continuidad”.

Por último decir que también considero “reivindicación” CUALQUIER canción cuya letra esté relacionada con “lo actual”, tanto en política como en lo social (si es que hay diferencias entre estos dos conceptos); es decir, perfectamente una canción de amor se puede posicionar como reivindicativa siempre que se sitúe entre los parámetros de la realidad socio-política; cuando menos, seguro que no será un mensaje previsible, amanerado o repetitivo (y por eso estoy de acuerdo cuando alguien dice que "la poesía es revolucionaria")

Un abrazo a todos. Salud y Cultura.

Kike Ubieto / Os Chotos

Fernando dijo...

Bueno, el análisis de la letra de nuestra versión de Lo Molinero me ha gustado incluso. Es tu forma de verlo, forma un tanto rebuscada, pero tu forma.

Cuando encontramos la letra de este tema, (que hasta entonces lo hacíamos instrumental al más puro estilo del grupo Val d´Echo), nos llegó por un lado de manos de nuestros amigos de Chundarata, en un concierto en Linares de Mora en el que también participó Kike (hola Kike),y por otro lado del grupo leonés La Braña, además de algún retoque que le hicimos para cuadrar esa letra al "modus tocandi" de Ixo Rai!. Esa letra la hemos cantado creo que ya puedo decir miles de veces, y aún tendría que ser la primera que lo hiciérmos desde el punto de vista de tu análisis, o que alguna afectadA nos haya dicho algo por ser ofendidA

Tratarnos de heteropatriarcas rurales (vamos a decirlo en lenguaje coloquial que es como todo el mundo lo entiende: Machistas de pueblo), cazurros sexuales, o otros adjetivos encubiertos como "menospreciadores de mujeres", me demuestra dos cosas, primero que creo estás en la idea compartida por un sector poblacional, que sólo unos cuantos, por vuestra forma de expresaros con arrobas y el "todos y todas", sois los homologados predicadores de los dogmas para la igualdad de la mujer y el modo de dirigirse hacia ella; y segundo, que, directamente, veo que no nos conoces.

Somos gente del territorio, ni rurales ni urbanitas, ni nos encasillamos/encasillan en ninguna corriente, ya sea corriente de moda o corrientes aferradas. Cantamos y tocamos lo que nos parece, con tal de divertirnos, sin ofender, o sin intentar ofender a nadie. Nos cagamos en quien haga falta sin ver si es hombre o mujer, nos reimos con quien nos parece, cantamos jotas guarras y nos gusta decir barbaridades que, a veces, sólo nosotros entendemos. En resumen, somos libres.

Últimamente, para ser políticamente correcto, hay que medir cada una de las palabras que se dice, o mirar con lupa lo que se escribe (o se canta), porque enseguida saldrá un juez llamando la atención por lo que expresas, porque símplemente no está en su "idioma"

En nuestro grupo, en nuestros círculos, en nuestra vida, tenemos muy asumido que no hay diferencias entre humanos en cuanto a si son hombres o mujeres, símplemente hablamos de personas, personas, y sólo personas. Un tio puede ser guapo, feo, inteligente, tonto, estar bueno... y una tía puede guapa, fea, inteligente, tonta, estar buena, sin que por ello, quien lo diga sea machisrta, heteropatriarca, retrógrado y tantos calificativos como surgen nuevos cada día.

En fin, siento haber aprovechado el tema para soltar un mitin sobre normalidad. Vuelvo a la música. Tampoco comparto que nos hagas la comparación titular de que (eliga usted) puede irse con los de Lo Molinero o ser un folki combativo.
Tenemos , aunque sin mucho roce por la distancia, buena relacion con Os Chotos. Personalmente me encanta su música que conozco desde su primer disco. Ellos cantan con y por sus motivos, y nosotros con y por los nuestros. Ellos están en el Norte con una serie de putadas e inquietudes a las que les dedican canciones, y nosotros estamos en el Sur con otra serie de putadas e inquietudes a las que les cantamos. A veces coinciden, a veces son totalmente diferentes.
Nosotros no somos excesivamente combativos, pero le cantamos a nuestro territorio, criticamos lo que consideramos y ponemos en valor aquello que vale la pena. De hecho, sin pecar de vanidosos, representamos musicalmente a gran parte de la provincia de Teruel, de ahí que hayamos abanderado con nuestra música varios movimientos, como Teruel Existe, la jodida cementera, la despoblación, el medio ambiente, la juventud de la comarca, las tradiciones casi perdidas, los grandes actos de Teruel capital, etc... Pero no, no somos combatientes con atril.

Y para finalizar, jodo, ¿que ahora hay menos collas folkis?. ¡Si hay por doquier!, venga, no seamos catastrofistas.

Un saludos, y muchas rondas y vino.
Fernando Cortel, de la Ronda Astí Queda Ixo!