lunes, 11 de febrero de 2013

A vacuna d'a picuela y a Expedición Balmis

Monumento en A Coruña
a los huerfanos
d'a expedición Balmis
Ascuitando o programa Actuaciencia, que trobé de casualidat alparceando en ivoox, m’enteré d’a existencia d’a clamada expedición Balmis, y como me pareixió prou curioso pues voi a contar-lo por aquí.


Ista expedición prebaba de aturar a picuela, una malotía infecciosa causada por o virus variola,  que ha muerto a millons de personas mientres a historia d’a humanidat y que hue se considera acotolada de tot. Se suposa que nomás en existen dos cepas: una en Atlanta, Estaus Unius y una atra en Novosibirsk, Rusia.


A picuela estió levaba por os conqueridors espanyols t’America a on que continó espardindo muerte por tot. Ya d’antes heba feito grans esferras en as poblacions europea y asiatica y en Africa continó dica 1977 quan se rechistró o zaguer caso de contachio natural en Somalia. En Europa mientres o sieglo XVIII mataba a 400.000 personas cada anyada. Una graniza pasa.


Antis d’a invención d’as vacunas, se tien noticia de que en puestos como India u China se feban servir pustulas d’os infectaus ta “vacunar-se” con exito relativo. Pero estió Edward Jenner qui perfeccionó y sistematizó o metodo de vacunación en parando cuenta d’un fenomeno que pasaba en o mundo rural. As personas en contacto con vacas infectadas por a picuela, teneban una versión más feble d’a malotía y no se contachiaban d’a "versión fura". Asinas, Jenner infectó a James Phipps, un nino de ueito anyadas (a etica medica no yera lo que ye agora, ye de dar) con a versión d’a picuela que enrestiba a las vacas. O nino pasó a malotía y, quaranta y ueito diyas dimpués de pasar-la, Jenner l’infectó con a picuela humana. O nino no tenió garra sintoma. Repitió l’experimento con más ninos y tornó a funcionar. En publicar-se os resultaus heba naixiu a vacunación.


A vacuna se prencipió a espardir a escape por Europa. En 1803, o medico valenciano Francisco Javier Balmís, tenió a ideya de fer espardir a vacuna por as colonias espanyolas d’ultramar. Lo dificil yera de levar-ie o virus, ya que t’a part d’alavez no se teneban os meyos d’agora ni prou que concheladors. O mesmo Balmis trobó a solución levando en a expedición 22 ninos huerfanos infectaus que se irían pasando a pasa d’un t’atro a traviés d’as suyas feridas. A misión, a la fin, levó a vacuna d’a picuela ta Canarias, Colombia, Ecuador, Perú, Mexico, Filipinas y China, a on que tamién deixó copias d’o Tractau practico y historico d’a vacuna de Moreau de Sarthe, una mena de manual de vacunación.


Carlos IV d’Espanya, alavez rei, mesmo fació un edicto a on que ordenaba a los funcionarios d’a corona y orden relichiosas que refirmasen a expedición ta “vacunar de baldes a las masas, amostrar a parar a vacuna antivariolica en os dominios ultramarinos, organizar chuntas municipals de vacunación ta levar un rechistro d’as vacunacions realizadas y mantener suero con virus vivo ta vacunacions futuras".

Dimpués d’o paso por America, a expedición salió en 1805 dende Acapulco enta Filipinas con 25 ninos centroamericanos portando a vacuna aintro d’ells. Asinas continaba por Asia a campanya de vacunación que remató en 1806, con a plegada d’a expedición en Lisbona dimpués d’haber rodiau lo mundo.


Si queretz saber-ne más, antiparti de en a Wikipedia, prou que sí, tenetz o programa que tos deciba antismás, que en realidat prencipia charrando d'a poliomielitis, y bells articlos que trobé. Un en Alicante vivo, y un atro, más critico con a expedición en Science and Democracy. Balmis tien antimás una fundación con o suyo nombre en Alicante. En a web suya se puet trobar más información sobre o personache y a expedición.

No hay comentarios: