miércoles, 27 de agosto de 2025

Cardinchas d'o sieglo XXI

De nada sirvió el buxo bendecido, / de nada clavar garras de rapaz; / ni con cruces talladas en la puerta / ni con espantabrujas pudimos espantar /  a esas brujas que en decreto volaban, / y sin entrar en casa nos hicieron marchar.

Asinas cantaba La Ronda de Boltaña en la emotiva La casa caída, fendo un recorriu por beluna d’as tradicions pirinencas a on que feban servir diferents elementos pa espantar los mals. A poco Pirineu que haigas feito, t’habrás trobau con beluna d’ixas, u con cualque cardincha, una d’ixas grans flors que se penchan en las puertas con la mesma finalidat.


Visto dende la racional final d’o XX y lo no-tan-racional prencipio d’o XXI, pareixe inchenuo de tot. ¿Cómo va a espantar garra mal clavar una planta en una puerta? ¿Cómo va a atrayer la fertilidat que lo trucador tienga forma de picha? ¡Qué cosas teneban las chents d’antes mas! ¡Que’n yeran de supersticiosos!


Lo cristianismo vinió a sustituyir —u a mirar de fer-lo sin acabar de conseguir-lo— ixe paganismo adorador d’a naturaleza por una ripa de santos, santas, virchens y martirs que le daban un aire nuevo a la protección sobrenatural. Los monyacos y imachens que los represientan tienen puestos de privilechio en las casas y, pa seguntes qué calendatas, u pendendo d’as condicions de l’orache, mesmo se’n recurre a las versions pro que guardan en las ilesias u edificios municipals. ¡Ay lo cristianamen chuntamanetas! ¡Que va de monoteísta y tien mas variedat en o santoral que bichez lo Pokemon GO!


Y, manimenos, allá en o Pirineu, igual como en Tierra plana, igual en las Cinco Villas como en o Matarranya, u en Teruel como en Uesca, s’implen las fronteras d’as casas d’a nuevas imachens supersticiosas pa la protección. Ya no son elementos naturals. No son plantas ni trozos de bichez. Ni s’invoca a garra santo ni virchen. Somos chent moderna y cosmopolita. Lo nuestro son unas placas de metal barato que anuncian que un ente cudia de casa nuestra: la chapa d’a interpresa de seguridat. La no-tan-nueva relichión capitalista tien los suyos nuevos amuletos.


Gracias a ixe troz de lata penchau en os muros, no traviesarán lo branquil de casa nuestra ni menas ni follez, ni inquiokupas ni chuanrallas. Nomás con veyer-los, toz ixos sers s’espantarán igual como lo feban con las cardinchas u lo santo que pertocase. 


Los Simpsons, que a pur de capitols lo endevinan tot, ya predicioron lo d’as interpresas de seguridat en lo capitol 7x23 Much Apu about nothing, a on que Lisa vende a Homer la suya piedra espanta-tigres y, efectivament, garra tigre no le ataca. Tot ixo dimpués de que la Patrulla anti-onso, financiada por los impuestos de tot Springfield, haiga conseguiu reducir de uno a zero (¡un percutidor 100%!) la presencia de onsos en lo lugar. Pareixiu funcionamiento, financiación y utilidat d’as oficinas antiokupación d’os concellos.


Diz que se’n vende, de chapetas d’ixas d’interpresas de seguridat, mesmo en lo rastro. Pa que no te calga nian achustar-los, que con clavar-la faiga lo suyo papel d’espantar a los ladrons. Cuento que serán millors ixas, que si yo fuese ladrón y m’adedicase a furtar casas, sabría distinguir las de verdat d’as copias y si veigo a cualcún que se merca la imitación ye porque pocas perras tendrá, asinas que ¿qué le voi a sacar?


Lo que antes se me feba raro, veyer-las penchadas por astí, agora ye lo mas cutiano. S’han ixemenau por tot. Te las venden cuasi sin querer. Que pillas cuarto y metat de pernil y te la ufren «por un poquet mas». Si isto ye lo futuro, la mía propuesta ye que, a lo menos, tiengan una mica de disenyo. Que las cardinchas, los trucadors, los espantabruixas y mesmo los santos, fan bonico. 


Como aspero vivir prou pa veyer ista moda-histeria pasar-se nomás me queda la curiosidat de saber cuál será la siguient fatera que penche d’as nuestras fronteras.


domingo, 24 de agosto de 2025

Se m'acabó lo verano

Que tiengo una memoria malisma no ye garra novedat. Con tot y con ixo, i hai vegadas que me deixau mocau la mía capacidat pa ixuplidar y montar-me la mía peli personal. 

Veniba a fer un post sobre lo verano mío, sobre tot lo que heba desconectau, lo tiempo que heba teniu pa escribir y leyer, aluenyar-me d'o mobil, ixe diaple que t'agarrapiza con los suyos incantes y fateras y asinas-asinas y vete-me que ixo ye, si fa u no fa, lo que escribié l'anyo pasau en calendatas pareixidas. Talment las ideyas no nomás se me yeran acotolando pa lo programa de radio, si no que tamién he de zarrar iste blog

¡No tos fará lo morro cloc, haters!

Me deixó mocau tamién cómo toz ixos deseyos de cabo d'anyo (u cabo de curso, si nos metemos niquitosas) se'n fuoron a muyir fardachos en semanas. Cómo tot ixe relax que trayeba d'a costa vasca s'acotoló en uns días de treballo. Cómo a pur de chefa y clients ixe yo-zen vulcó y se transformó en lo yo-astruguizo de cutio, adicto a lo mobil, caotico, pifolo y zamandungo.

Asinas que, estianyo, millor charrar de futuro. Que lo verano, pues muito bien, a saber qué desconexión, bel viache pincho, que a fe que saldrá por aquí en bel momento y poco mas d'interés. Lo lunes engancho y s'acabó la risa.

Pa lo curso 25/26 tiengo un amiro de propositos. Cuasi toz, clasicos: minchar millor, zorriar menos, estar mas ordenau, comprometer-me mas en las mías militancias... Poca orichinalidat. En lo que pertoca a la mía actividat publica, y si yes leyendo isto, ye porque una miquirrina ya t'interesará, quiero centrar-me prou en escribir. Lo tiempo que feba servir t'a radio se destinará a ixo precisament. A lo nuevo libro, que me tien varrenau y me leva firme fayena, y que cuento que ye de mal publicar en 2026. Pero tamién a iste blog, que fará decinueu anyos iste aviento y que, en zagueras, lo teneba prou abandonau.

Pa ixo, me faría goyo de contar con vusatras, lectoras y seguidoras, que me escribisez lo que mas goyo tos fa que escriba, los temas que creyez que podría charrar-ne, dudas que tiengaz, lo que se tos ocurra. Dimpués de cuasi dos decadas, pocos afers me quedan por tratar y goso fuyir de l'actualidat, pero aquí soi, ascuitando y leyendo lo que me comuniquez.

Dimpués d'iste descanset, Tierra de barrenaus torna. ¿Qué en querez?

jueves, 19 de junio de 2025

Killer gurriona

Se conoix que los gurrions, que de cutio minchan granos y repuis d’a birolla nuestra, cuan son criando, se tornan carnivoros y cazan saltapraus pa que los suyos gurriatos medren cerenyos. Isto lo sabeba, porque me l’heban contau, pero, como tantas atras cuestions, lo conoiximiento teorico ye prou diferent d’o que se consigue con a experiencia.

Ixe día yeranos en una plaza de Uesca, descansando-nos d’una fura y calorosa chornada de feria. Posaus en tierra, a la brempa d’un porche, en ixo que agora claman refuchio climatico. La cara de sorpresa d’una companyera me fació chirar lo tozuel.

 —Ixe gurrión ye enrestindo a un saltapraus —dició.

—Ye gurriona —facié yo en un exercicio de mansplaining saputaz.

No sé si respondió a la mía impertinencia, ya yera masa concentrau en la escena de batalla que teneba a l’endrecho.

La gurriona, dica alavez inocent buscadora de migolletas, renunciaba de rapiconté a lo suyo cutiano veganismo y amaneixeba en ixe callizo como una violenta cazataire. Piponió a lo saltapraus, qui en fuyió d’un blinco, estozando-se contra la paret. Debió d’apercazar-se d’a nuestra presencia porque voló dica una finestra, deixando l’insecto por un momento. Dimpués, analizada la nueva situación,y localizau lo feriu saltapraus, tornó a cayer como una fuina sobre lo bichet. Unatra picotada que trencó una d’as suyas garras. Ya no blincaría guaire luent.

Me chiré ent’os míos companyers. Febanos uellos. Nos pareixeba veyer la versión uesqueta de bel documental d’ixos a on que los leopardos encorren zebras dica l’escamallo y acaban fincando-les los catirons en la foyeta, desangrando-las pa poder minchar-se-las a moniquet. Talment no yera tan espectacular, pero no lo veyebanos a traviés d’a pantalla si no astí mesmo, a tasament meyo metro. Comentemos, en bels pocos segundos, que no hebanos presenciau nunca una escena asinas. Cuan me torné a chirar, pa veyer como remataba ixa cinta d’acción, toz dos s’heban esmoscau. No podebanos veyer ni a la gurriona ni a lo saltapraus. A fe que serían cerqueta. Cuento que l’insecto ya sin vida. Pero ya sería tot suposicions. Nos quedabanos sin saber la fin d’a historia y sin presenciar la mas que probable victoria d’a fura gurriona.

Entre que los míos companyers se queixaban d’a caloraza, ya pensando en ir tornando t’a paradeta, me quedé pensando–ie, en lo que acababa de veyer, en ixa chiquirrina gurriona. Lo saltapraus yera d’ixos granizos, d’os que arramplan con cullidas enteras cuan migran en ixambres de milenta d’individuos. Un bicho que, de largo, faría como lo mío dido cordial. Prebé de fer una equivalencia con yo mesmo. Si yo fuese la gurriona, ¿lo saltapraus sería como un chavalín? ¿cómo un onso chicot? ¿Qué podeba fer pa defender-se? ¿Nomás fuyir limpio blincar u talment podeba fer servir ixas serretas que tienen en las patas? No’n sé guaire, d’os insectos, pero no pareixe que los saltapraus puedan exercer violencia, nian pa desfender-se.

—Au va, ¿imos movendo? —preguntó lo companyer, entre que se devantaba.

Pa nusatras yera nomás una chanada, una curiosidat que recontar cuan tornasenos ta casa, u en bel post d’o blog. Talment nian ixo. Pa la gurriona, si a la fin heba conseguiu redotar a la suya victima, un día a celebrar. Puestar que gracias a ixa batalla la suya prochenie sobrevivise a l’hostil verano que se barrunta. Me la esmachinaba bel día contando-les cómo cazó a lo saltapraus y les ne dió a minchar, fendo-se la bamba d’a suya valor, de que enristió mesmo tenendo bels cuantos humans cerca alufrando-la, ¡que’n son de periglosos! Me la esmachinaba cazando-ne unatro pa la siguient niedada, a l’atra primavera, con los suyos fillos prenendo apunts de cómo se feba.

Una vegada mas die las gracias a la civilización, a no haber de buscar-me las manyas pa conseguir birolla cada día. Porque las mías estrucias, contimparadas con las d’a gurriona aquella, son nulas.

Lo día que torne ta Uesca, cuan veiga bel gurrión, pensaré que ye fillo d’aquella heroína. Cal que no, pero me fa goyo de montar-me peliculas y, a falta de leopardos y zebras, buens protagonistas son una gurriona y un saltapraus.

martes, 17 de junio de 2025

Pizza de pre-ascuita. Tierra de barrenaus 11x20

No se m’ocurre millor companyía pa rematar 10 anyos de radio en aragonés. Rubén, Dabi y Tamara tornan t’o programa, como de cutio, pa zarrar la temporada y, ista vegada, tamién pa despedir-nos d’as ondas. Lo menos, por bel tiempo.

Decimos adiós a Radio Topo con una nueva edición de Temazos. Cada ún trayemos tres temas relacionaus con lo concepto de despedida, tal y como lo entendiemos en ixe caos de fateras que ye la nuestra colleta de whatsapp. Suena de tot: indie, punk, cantautoras, rock… fendo buena ixa falca que deciba “todas las luengas, todas las mosicas”.

Entre canción y canción, fateras, prou que sí. Nos adedicamos a divertir-nos, a disfrutar de l’aragonés, a compartir luenga y gromas, a meter-nos tiernos sin deixar d’estar furos, como las Mullers y cordials.

Con isto s’acabó. Aproveito los zaguers minutos pa agradeixer a toda la chent que hez feito parte d’o programa y l’esprito de Tierra de barrenaus, lo sepaz u no pas. Marcho con muitas remeranzas y buenos ratos que he pasau debant d’un micro. Lo prochecto comunicativo seguirá en lo blog, en rez, en los libros y a on que me rote. Continaremos trobando-nos porque ¡Escribir nos fará vencer!

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en Ivoox y la web de Radio Topo.

Programa #193

 

 

 

viernes, 13 de junio de 2025

Seguro d'ir en bici

Cuan miro d’entender por qué lo facherío le tien tanta quimera a las bicicletas, a sobén arribo a la conclusión de que ha de tener bella relación con bel complexo, que talment no sepan montar en bici, u que, dende l’interior d’os suyos SUVs, encarranyaus por lo pando que va lo trafico, le jode veyer como las ciclistas, con cuatre fierros y dos ruedas, les pasemos debant como lo correcamins a lo coyote d’os dibuixos. Cuento que ye condescendient, ixa manera mía de pensar, pero de verdat que no le trobo garra sentiu a ixa guerra que nos han declarau y que m’entrefilo que fa mas parte d’o simbolico y d’a batalla cultural que no pas d’una alternativa urbanistica.

Lo zaguer capitol s’escribiba istos días, con l’aprebación d’una esmienda de CHA en lo Congreso d’os Diputaus d’Espanya, que vulcaba la obligatoriedat d’o seguro pa las bicis en Zaragoza. La nuestra teneba la vergüenya d’estar la sola ciudat d’Europa a on que pasaba isto. Antes, las asociacions en desfensa d’as ciclistas y la FABZ heban levau t’os chuzgaus ixa lei y encara somos aguardando a que lo Tribunal Superior de Chusticia d’Aragón -no ixuplidemos las suyas loquismas sentencias- se i prenuncie.

En cualsequier caso, y pase lo que pase, la responsable d’ixe zancocho, la concellera Tatiana Gaudes, tien a saber qué motivos pa dimitir. Salió, a l’inte de conoixer-se que le vulcaban lo concieto anti-ciclista, a decir que lo seguro no yera obligatorio en realidat porque los seguros de casa ya lo cubriban. No ye asinas, como han contrimostrau cualques vegadas ya, pero si fuese asinas, ¿pa qué se fa la lei pues? ¿por qué dende que s’aprebó, y mesmo los días d’antes, la policía iba demandando lo seguro a las ciclistas? ¿por qué cal levar-lo dencima?

En lo personal, no m’afectaba dreitament ista decisión. Soi socio d’a Ciclería dende habe una patacada d’anyos y la conduta, entre atras cosas, incluye un seguro de responsabilidat. Manimenos en istos meses d’incertidumbre, he visto como a companyers de treballo y amigos les feba miedo salir con la bici por la ciudat por si lo suyo seguro de casa no les cubriba y la policía les clavaba la pinyoreta.

Agora que pierden la batalla dicen que no la yeran luitando, pero todas sabemos que sí, que lo d’o seguro obligatorio ye una cunyadada que cualsequier que faiga servir la bici como vehiclo de cutio ha sentiu en boca d’os cochistas encarranyaus d’o mundo. Que si els pagan no se cuántismos impuestos, que nos jodamos y paguemos no sé cuantos atros. Venganza. “Que se jodan las de mi pueblo”, que deciba la moza aquella d’Oregón TV. Una chirrintela mas propia d’un borche que no d’una concellera.

L’actitut hostil ent’a bicicleta ye caboliosa en iste gubierno local. Facioron los carrils pacificaus en l’anterior lechislatura, que nunca no sirvioron pa cosa y dimpués n’esborroron lo de Echegaray y Caballero, malfurriando diners en unatra d’as suyas vendettas anticiclistas. En ixa mesma carrera, podemos trobar-nos con l’absurdo d’os 40 metros a peu en lo cruce con lo Puent de Piedra, que contina sin una solución y con la policía metendo pinyoras a las bicis en un puesto a on que buses, taxis y autos se blincan l’ambar terne que terne con impunidat total. Un poquet mas luent, en la Plaza Sant Francho, nos obligan a traviesar las vías d’o tramvía dos vegadas en trenta metros, en un entorno universitario, pa forro de bota.

La popularización d’os patinez y d’as bicis, convencionals y electricas, chunto con los problemas cheneraus por los autos en la salut y la seguridat d’os ciudadans, obligan a repensar las ciudaz. La bicicleta no creya garra problema y lo suyo uso en soluciona cuantos. Meter entrepuces va en contra d’o interés cheneral, tamién d’os usuarios d’autos. Gaudes y lo PP, si tenesen una miqueta de responsabilidat y perspectiva, habrían de deixar-se de sectarismos y cuestions identitarias y promocionar l’emplego d’a bicicleta, facilitando-nos las cosas a las usuarias. Pero cuento que, a lo menos en l’ecosistema politico actual, ixo ye imposible, y que habremos de continar ganando las batallas a pur d’activismo politico y social como oposición a la suya sinrazón y carranya.

martes, 3 de junio de 2025

La zaguer calaixera. Tierra de barrenaus 11x19

No’n queda que dos programas pa acabar pausar ista aventureta que s’ha clamau Tierra de barrenaus radio y tornamos t’as ondas con un clasico d’as zagueras temporadas: la calaixera. Ixe espacio a on que trestallamos las cancions por tematicas, categorías u lo que nos pete en cuatro calaixos. Iste ye lo programa a on que anyadimos lo zaguer tema a cada calaixo y deixamos en las mans de Tamara decidir cuál ye la millor de cada un.


Los cuatro calaixos d’estianyo s’han centrau en cuestions muit basicas d’a condición humana. Lo primer d’els, sobre lo sexo. Un calaixo a on que hemos teniu sentiu cancions de Tino Casal y Pantocrator y que completamos con Nine Inch Nails y Parálisis Permanente.

Seguimos lo viache calaixer con la tematica d’a muerte, proposada por Félix, qui antimás implió lo calaixo con dos cancions, de Ginestà y Silvia Pérez Cruz. Tamién sintiemos la mosica de Daniel Higiénico y bi anyadimos, en iste programa, un clasico d’Eskorbuto.

Lo tercer calaixo ye sobre la cachimalla, ixos varrenaus chicorrons, que deciba Serrat. Lo inauguremos con DeUsted y siguiemos con Xavi Sarrià, que nunca no ha de faltar. Y acabamos completando-lo con dos temas de Izal y Héroes del Silencio.

Y si i hai cualcosa bien propia d’a humanidat y que antimás nos separa d’a resta d’animals ye la de contar historias. En lo cuarto calaixo charramos de relatos-canción. Ixe que ya faciemos servir en la temporada anterior y que torna en ista con Girasoules, Ismael Serrano, Nick Cave y, pa rematar, Seaphones.

Un programa bien mosical, anticipando lo zaguer, ixe Temazos con que remataremos la temporada. Recuerda: si tiens bella propuesta mosical ¡no te queda que un programa pa fer-nos-la arribar!

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en Ivoox y la web de Radio Topo.

Programa #192

martes, 20 de mayo de 2025

Especial Mosicas d'o VR25. Tierra de barrenaus 11x18

Nota: Iste programa se gravó antes d'a noticia sobre los nuevos propietarios d'o Viñarock y atros festivals. Lo post s'escribió a l'atro día de gravar-lo. Sobre iste afer, en charraremos en lo siguient programa de TdBradio.

En 2022 querebanos ir t’o Viñarock por zaguer vegada. Pa despedir-nos-ne. Heban pasau arrienda anyos dende que lo primer que i estiemos, en 2006. Nos femos grans y ixo fa que por cada día se nos faiga mas dificil lo de maldormisquiar, malminchurriar y estar-nos tot lo día de bureo. Un accident, del día antes d’o festival, nos privó d’ir-ie y hemos habiu d’aguardar dica ista edición pa poder tornar-ie y despedir-nos como cal.

Porque aprecisabanos poder decir-le adios a un puesto a on que hemos viviu momentos tan bonicos y intensos. Lo Viña ye una interpresa, prou que sí. Bi ha un ciento de problemas que acumular-le, contradiccions por tot y a saber que criticas que fer. Que de feito, en charramos en la primer parte d’o programa. Pero tamién ye toda una vivencia pa qui amamos bels estilos mosicals y las experiencias colectivas que cheneran.

I tornemos y ya no i tornaremos. Podríanos decir que ye porque lo haiga mercau lo sionismo, pero lo cierto ye que ye por pura cansera, que lo hebanos decidiu habe tiempo. Disfrutemos de conciertos epicos, imborrables, de Muguruza celebrando los suyos cuaranta anyos de mosica, de Pablo de La Raíz, emocionau sobre l’escenario, d’a loquería de Me fritos and the gimme cheetos y de mil y un momentos de cancions compartidas con la familia viñarockera. 

Pa qui tiengaz rez, en los míos perfils d'Instagram y TikTok podez veyer cuantos videos de cualcuna d'as cosas que pasoron en ista edición.

En iste programa recontamos una miqueta de tot lo que viviemos y nos enfilamos enta los dos zaguers programas. Queda muita mosica por punchar. ¿Bella propuesta?

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en Ivoox y la web de Radio Topo.

Programa #191