miércoles, 31 de enero de 2024

Teoría y practica d'o lingüicidio seguntes la dreita en Aragón

Diz que las luengas no son de dreitas ni de cuchas. Igual como l’ecolochismo u lo feminismo. Talment en un plano teorico se pueda chustificar ixa afirmación. No ye la mía opinión, pero ye prou popular. En tot caso, en la politica cutiana, la de feitos, la que modifica la realidat por cada día y tien efecto sobre nusatras, no ye asinas. Ye verdat que a buena parte d'a izquierda, a la mas espanyolista en concreto, se la bufa l'aragonés. Pero cada vegada que la dreita arriba a lo poder en las administracions aragonesas arrampla con cualsequier abance que s’haiga feito tocant a dreitos lingüisticos y chestión d’a nuestra riqueza y realidat cultural trilingüe.

Quedan luent los tiempos a on que lo PAR amostraba bella sensibilidat enta l’aragonés. Mas encara, los versos sueltos d’o PP como Domingo Buesa. Fueras de radius eixemplos, la politica oficial de toda la dreita en Aragón ye lo lingüicidio, la negación d’a nuestra realidat lingüistica y l’apuesta por acotolar l’aragonés antes con antes y que deixe asinas de fer estorbo. La Lei de luengas d’o zaguer gubierno presidiu por Marcelino Iglesias (PSOE) que, tot y que curteta en bel aspecto, estió buen paso entabant, la vulcó lo PP-PAR malas que podioron. Se sustituyó por la famosa lei d’o LAPAO-LAPAPYP, ixa monstruosidat que hue encara ye en vigor. Ixa que nos fació conoixius dillá d’as nuestras mugas por una vegada. Ixa que se’n rediban, alticamaban u ploraban las foranas con sensibilidat lingüistica u afición por los acronimos de chufla.

Lambán, que en lo d’a identidat lingüistica remeda punto por agulla las cazurradas d’a dreita en Aragón, arribó a lo poder. En lo primer gubierno suyo, toz los partius que i feban parte levaban en los suyos programas acabar con l’aberración lapapypera. Manimenos, dende lo primer momento se i renunció, a pesar d’estar la CHA en la Dirección Cheneral competent. Cuento que a Lambán ixa lei le feba firme goyo y que no modificar-la ni una coma estió una d’as condicions que le metería a una Chunta en horas baixas, que amenistaba perretas y poder, en un momento que se chugaba mesmo la suya existencia. Se fació, ixo sí, una modificación en la Lei de Patrimonio que diz que esmendaba la Lei d’o LAPAPYP y que se i agarraban pa plegar a decir que heban feito l’aragonés oficial de facto. Cada vegada que sentiba ixa retolica me’n esmelica como un Perro Sanxe en lo Cogreso sentindo a Feijoo decir que no yera president porque no quereba. Sisquiá que fuese tan facil fer l’aragonés oficial.

Dimpués d’a tornada d’a dreita a lo poder, todas sabebanos que yera cosa de tiempo que ixa Lei de Patrimonio se cambiase. Habendo vulcau antes la propia DGPL y reduciu lo presupuesto pa l’Academia Aragonesa d’a Luenga. La dreita, en istas cuestions, no ye remilgosa ni tien vergüenya, ni ubre procesos participativos pa ascuitar a las personas afectadas ni a los colectivos socials, ni costodias en vinagre. Fa y prou.

Los partius en lo poder y toz los que refirmen la modificación d’a Lei de Patrimonio y toda la resta d’accions en contra de l’aragonés son los culpables d’acelerar la muerte de l’aragonés y de seguir negando los dreitos d’as personas que lo charramos en tot lo país. Lo fan porque entienden que la realidat lingüistica aragonesa ye un entrepuz pa los suyos plans identitarios. Porque la diversidat nuestra ye inasumible pa la suya uniformización cultural y nacional. Pero ixo queda fiero de decir en publico.

Lo suyo manual d’estilo chira los conceptos y las parolas. La dreita s’ha feito experta en meter-les un lacet a las buenyas y vender-las como gustoso chicolate. No diga capitalismo salvache, chile ¡viva la libertad, carajo!. No i hai privatización de servicios publicos sino colaboración publico-privada. Y no diga acotolar l’aragonés, charre d’a “defensa d’as variedaz lingüisticas aragonesas”.

En ixe marco, s’oposa l’aragonés con las “variedaz lingüisticas aragonesas”. Un discurso que cumple muitas funcions. La primer, amagar lo nombre. Ya no i hai aragonés y catalán, tot lo que parlamos por aquí queda adintro d’un ixe nuevo sucheto indeterminau y borioso que son las “variedaz lingüisticas aragonesas” y que prou que nunca no se refieren a las variedaz que tien lo castellano. Asinas, se niega lo numbro de luengas. Ya no en son tres y, pa forro de bota, no se’n determina cuantas, cuals ni de qué son ixas variedaz. Se niega tamién la unidat lingüistica. No existe l’aragonés sino parlas locals, incomprensibles entre ellas. Igual como lo catalán que, misteriosament, cambea de tot en cosa de kilometros y fa que en Horta de Sant Joan, Herbers y Montroig, tot y fablar igual, lo faigan en tres idiomas diferents.

No i hai luengas ergo no fa falta autoridat lingüistica, ye la conclusión lochica d’ixe argumentario. Y sin autoridat lingüistica, ni i hai normativización. La ensenyanza dillá d’os territorios a on que dicen que se parla ye imposible porque astí no i hai variedat ni norma. Y adintro d’os territorios, en seguntes que puestos, talment les deixen fer ya que numericament son poco importants y, total, la transmisión cheneracional, sin refirme publico, saben que ye condenada. De presencia publica en medios u en l’administración, nian en fablamos. Pa ixo caldría una norma y no n’i hai, porque no i hai luenga que normativizar sino “variedaz”. Y antimás ye malfurriar diners que ya se sabe que las luengas que no son l'anglés y lo castellano no valen pa res. Las personas que lo fablan son libres de fer-lo, prou que sí, pero que no lo faigan en publico que a las foranas que i van a fer esquí u senderismo u lo que siga les puet molestar. Y tot isto diz que lo fan pa protecher a la chent de “l’alto Aragón” d’un hipotetico aragonés estandar que bel chuanralla les va a imposar de no sé qué manera. Aproveitando la chusta quimera que puedan sentir por Zaragoza pa decir que ixo ye "de ciudat", como si no bi hese chent d'as zonas a on que encara se conserva a favor y participando d'o proceso de normalización y normativización y como si los la metat d'os que s'autoproclaman guardians d'ixas variedaz no fuesen tan urbanitas u mas que qui escribe. Lo recurso a la eterna división entorno urbano - entorno rural.

La defensa d’as variedaz ye la eterna sincusa de qui quieren que no exista l’aragonés. Ni las suyas variedaz, tot y que digan defender-las. Cada vegada que se charra d’a normativización de l’aragonés como la creación d’un monstruo de Frankenstein u de fer un invento, lo que i hai dezaga ye la negación d’o dreito que tien la nuestra luenga a disfrutar d’as mesmas ferramientas que la resta de luengas occidentals. Ye la negación a las suyas fablants d’os dreitos reconoixius en toda la lechislación internacional, europea y mesmo en la Constitución espanyola. Defender las variedaz ye defender l’aragonés, y viceversa. Porque son lo mesmo. Sin variedaz no i hai aragonés y sin aragonés no i habrá variedaz. La norma no obliga, la norma ye una ferramienta pa qui quiera fer-la servir. La norma ubre nuevas posibilidaz. Sí, la norma ye un invento, como todas las normas, tamién la d’o castellano. Y no, la norma no ye una menaza pa garra persona que fable aragonés.

Perdón por repetir-me pero, con todas las ferramientas a man (autoridat, norma, ensenyanza, oficialidat, medios publicos, etc), l’aragonés lo tien prou dificil pa seguir existindo. Sin beluna d’ellas, imposible.

Acabo con atra parte fixa d’as mias estrolicaderas, que ye la situación - u simpla existencia - d’o movimiento en defensa de l’aragonés. Va dispareixer la oficina lingüistica de l’aragonés d’o concello de Zaragoza y ni se tartió. Bella nota de prensa y a fer las diez. Va dispareixer la DGPL y lo mesmo. Se foten ueito anyos sin tocar la lei d’o LAPAPYP y ni una movilización. Agora sacan la mención a l’aragonés y lo catalán en la Lei de Patrimonio y ni piu. Unatra noteta de prensa, que no se diga que no nos ne femos. Un change, que ixo siempre funciona de pistón. Una d’as piors cosas que le ha pasau a l’aragonés en la zaguer decada ye la breca en lo movimiento asociativo, la incapacidat movilizadera, la agresiva guerra ubierta entre entidaz pa la que dengún no pareixe querer buscar solución. Asinas, sin musclo asociativo, sin poder meter-les nian un chicorrón entrepuz, pueden fer lo que quieran. Dirán que lo fan “pa salvar las variedaz” y n’i habrá qui lo creiga.

martes, 23 de enero de 2024

Virals y presentacions. Tierra de barrenaus 10x10

En iste Tierra de barrenaus hemos tirau por lo camín que fan a-saber-los podcasts y nos metemos con la fayena de comentar virals. Como si fuesenos en lo bar. Empecipiamos con un que arriba dende Galicia, de man de Xurxo Carreño, un tiktoker que ye mirando de fer servir lo gallego toz los días y que se troba con la experiencia d'un fablant no nativo d'una luenga minorizada. Lo que cuenta, a fe que tos sonará a muitas d'as personas que sentiz lo programa.

En lo segundo viral tornamos t'Aragón. L'alcaldesa d'a mía immortal ciudat fació un speech la nueit de reis, en empecipiando lo desfile, a on que tenió uns deseyos t'as ninas y ninos de Zaragoza muit representativo d'as ideyas que comparte con lo PP y la dreita en cheneral.

S'ha encertau que Zoo aturan en la suya actividat mosical con que la canción d'a calaixera que tocaba en iste programa yera suya. Asinas que aproveitamos pa charrar un poquet d'ixa noticia que nos deixó a muitas sin sangre en la pocha fa bel día. D'iste afer, ya en he parlau una miqueta mas.

En la semana d'o 8 de chiner se chuntoron tres presentacions de tres libros que tos recomendamos. Antimás d'o zaguer libro mío en castellano, Arroyuelo: orden de despoblación, que podez trobar-ne mas info en aragonés y castellano, charramos de La bala y la palabra, asayo de Enrike García y Luis Antonio Palacio sobre la vida de Francisco Ascaso, y de Soberbio Sobrarbe, una replega d'as millors fotografías sobrarbencas de Chabier Lozano en un volumen bilingüe. 

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en IvooxSpotify y la web de Radio Topo.

Programa #161

miércoles, 17 de enero de 2024

Alcordanzas d'un monet que se chubila

Ploro - u no - por los Zoo, que lo deixan. Sentimientos enfrontinaus. Tristura, de no tornar a veyer-los. Alegría, d’haber puesto disfrutar-ne, que cosa no ye pa cutio.

Malas que se publicó lo video con que anunciaban la suya aturada, se me plenó lo mobil con amigas enarcadas por la noticia, ploramiquiando muitas, encarranyada beluna. Los Zoo aturan y perdemos una banda que ha feito historia, que combinaba uns discos producius de pistón con uns directos salvaches, emocionants y trenca clavillars. Pa la nuestra fortuna, me pienso que i hai muito bueno en ixa decisión.

Que una banda se disuelva siempre ye una mala noticia pa lo suyo fandom. Que me lo digan a yo, que he visto dispareixer entre atros, a Mallacán, Skabeche y Prau, a Obrint Pas, Aspencat y La Gossa Sorda, y que habré de despedir-me, iste anyo, de 13Krauss y los Drunken Cowboys. Manimenos, cuan i hai calitre y ixa pulsión que no te deixa reblar en l’activismo cultural y politico, los proyectos no dispareixen, se transforman. Zoo se fació con chent que veniba d’atras bandas y, igual como de La Raíz, naixió Valira, Nativa y Ciudad Jara, soi seguro de que de Zoo, en surtirá buenas brancas, como Malifeta, lo grupo d’Arnau, de Zoo, con Mireia, de Pupil·les.

Lo legau de Zoo deixa tamién un buen eixemplo pa qui vienga dezaga. No nomás por la parte purament mosical u borinera. Toda la fayena que han feito con la cachimalla a traviés de tallers y libros fa de simient pa que la siguient cheneración tienga un referent lingüistico y mosical. Lo compromís con a-saber-las causas como la lingüistica marca buen camín en un momento politico que amenista artistas que cotinen chilando bel mensache dende los escenarios.

Ni sé ni m’importan los motivos d’a decisión. Lo feito ye que en bel mes deixaremos de veyer-los sobre los escenarios y habremos d’aconortar-nos con los recuerdos que nos han grabau, que no en son pocos y que querría compartir a modo d’homenache.

Remero, pa empecipiar, la primer vegada que los vide, en lo Viñarock, cuan tasament heba ascuitau “Estiu” lo suyo primer single. Que ni sisquiá i fuemos, que ibanos enta atro escenario y le dicié a Tamara que podríanos pasar-nos a veyer a uns valencianos que empecipiaban y que les heba sentiu una canción que marcaba bien. Lo concierto yera en un s’os escenarios chiquez, aladiaus, d’ixos a on que tocan las bandas pa replenar cartel.

Remero un d’os momentos mas anguniants d’a mía vida, en lo primer Iruña Rock, sobre un verdete que esbarizaba prou y un pogo muit poco denso, que m’esbaricé y acabé por tierra y una patacada de chent empecipió a cayer-se-me dencima, y lo suyo peso m’afogaba y, pa forro de bota, teneba la garra mal doblada. China-chana fueron devantando-se y torné a alentar. Una man prenió la mía, me metié de peus unatra vegada y, dimpués d’uns segundos tornaba a bailar. En ixe mesmo concierto, un valient u un estalentau, seguntes se mire, se posó con una silla de plastico en lo bel meyo d’o pogo. Lo bueno ye que se le respetó prou y lo mozo se vido meyo concierto tan tranquilo.

Remero en un d’os conciertos en la López de Zaragoza, que dimpués nos los trobemos en lo Pottoka, que un amigo le furtó lo pomo a Panxo y el le fació “así me gusta, el usufructo”, frase que hemos repetiu un ciento de vegadas. Remero que les alicatemos firme y nos faciemos fotos y todas ixas cosas que de vez me fan pampurria y goyo.

Remero en un Aplec dels ports, que nos devantemos dimpués d’una nueit bien fura y fuemos t’a plaza d’o lugars a fer bella cosa dimpués de desayunar-nos. Astí yera Panxo d’empalmada y capazo con tot qui querese, mas pito que pito, que pareixeba que no hese tocau lo día d’antes.

Remero lo concierto zaguer que fación en Zaragoza, pa un acto de Podemos, que cuan acaboron nos los trobemos en la carpa y les demandé un selfie. Panxo se m’acercó y le dicié “no, con tu no, que ya en tiengo, la quiero con Marcos Úbeda, que estió en Obrint Pas y no tiengo foto con el”. Aspero que no se lo prenese malament.

Remero en Lanuza, en lo Pirineos Sur, lo suyo concierto bien varrenau. Alto, en las gradas, i heba buena xarramata de crios, que diz que la suya mosica les fa firme goyo. Abaixo, en lo pantano, la xarramata yera d’os pifolos que chapurniaban. Y entre lo publico, meya Madalena, que no nos querebanos perder ixos momentazos tan pinchos que nos deixoron.

Remero lo concierto en lo Wizink, que nos ne fuemos ya de vermu y bi arribemos como cesticos, que febanos vergüenya. Asinas nos fue, que lo chenullo d’Arale dició prou y lo concierto l’acabemos antes d’hora, en lo puesto d’a Cruz Roya, dende a on que viachemos en ambulancia t’o Gregorio Marañón. 

..y Mataró, en una discoteca, y un Festiuet en Valls, y un 11 de setiembre en Barcelona, y lo capazo que me pillé, con un mozo que levaba lo suyo logo tatuau, porque vido lo mío tatuache con lo d’Obrint Pas y vinió a charrar-ne. ¡Bien majo!, y asinas-asinas todas ixas chanadas que fan d'un grupo de mosica parte d'a tuya vida.

A fe que las personas que fan parte de Zoo nos sorprenderán antes con antes con nuevas historias. Por agora nos deixan toz ixos momentos, que no se perderán como glarimas en la plevida porque, a lo menos pa yo, son imborrables. Muitas gracias a toz por haber-me feito feliz tantas vegadas en istos diez anyos. Aspero no haber-tos dau guaire mal cuan m’he meso en plan fan y que la vida nos faiga encertar-nos muitas mas vegadas.

viernes, 12 de enero de 2024

La existencia dillá d'os rez

Ayer, en una asembleya, belún fació lo topico de “si no yes en rez, no existes pas”. Ye tot un mantra. En cualsequier reunión a on que se charre de cómo fer difusión d’una actividat, campanya u causa, se puet sentir bella decena de vegadas. La importancia d’os rez, imos a fer difusión por no sé cuantismas canals, los cartels ya no valen pa cosa… Cuento que ya tos conoixez la retolica. A l’atro canto d’o rolde, un mozo fació, leyendo-me la ment “no i soi d’alcuerdo. Yo no soi en rez y sí que existo”. En lo caso mío, soi en rez, muito mas que no me faría goyo, pero no ye por ixo que existo.

Los rez socials dichitals s’han tornau un elemento prou important en la manera que nos comunicamos y que difundimos las nuestras iniciativas. Ocupan un porcentache bien gran d’a nuestra actividat cutiana. Asinas que cal estar-ie. Igual como en cualsequier atro espacio, tot lo que no ocupemos las que miramos camins diferents de construcción d’a sociedat, lo plenarán los que quieren afundar en la loquería capitalista que nos leva t’a fuesa. Pero pensar que astí, en los rez, somos chugando de igual a igual, ye masa inocent. Creyer que tener una cuenta de Twitter te mete a ran d’Heraldo ye no haber reflexionau ni dos minutos en cómo funcionan istas ya-no-tan-nuevas maneras de comunicación.

Lo circuito de difusión d’os rez socials ye por un regular, y en contra d’o que se gosa pensar, prou radiu. La mayoría d’os mensaches nomás arriban a las personas que no cal convencer-les d’o suyo conteniu. Las aragonesofablants leyemos mensaches sobre l’aragonés, las ciclistas sobre lo ciclismo, las ecolochistas sobre medioambient y asinas asinas. Nomás se’n sale en bel momento a on que intersectan dos tematicas, como podría estar cuan un grupo mosical que reivindique X fa una canción en aragonés, que fa que lo suyo mensache arribe a lo diverso publico aragonesofablant y de revés. Pero creigo que ixas interaccions son minimas. No leyemos, porque no queremos, lo que escriben los enemigos. Fueras d’as que tenez bel rollo masoquista y tos metez toz los maitins a Losantos, que sé que en soz cuantas. Lo cutiano, manimenos, ye que leigamos a “las nuestras”. Y igual fan las “atras”. Asinas que si quiers difundir un mensache entre chent que no siga “la tuya” talment los rez no habrían d’estar la tuya sola opción. Sisquiá la primera.

S’ha confiau tot a la difusión online, en zagueras. Ya no se mete cartels. Ya no s’ixemena flyers. Ye normal. Ye un catenazo, se pasa fredor u calor, te tricoloteyas con lo facherío, te meten pinyoras… Ye mas comodo deixar-lo tot a bel par de tuits feitos en un ratet en l’escusau y pensar que ye s’ha feito tot lo posible. D’atra man, lo resultau d’a cartelería, los flyers y demás tampoco no ye que carrulase guaire. 

No proposo deixar los rez y tornar t’o romanticismo d’os 90 u los 2000s a on que la mía cheneración empecipió en l’activismo. Son atros tiempos y requieren atras ferramientas. Cal fer servir los rez, prou que sí, y fer-lo d’a manera mas intelichent que podamos. Cal que aprendamos cómo funcionan, que la mayoría no lo sabemos y lo femos a lo tuntun, como si seguisenos en ixe cambio de sieglo, pero con mas cataticos. I hai tot un nuevo luengache que a sobén no sabemos fer servir, y no charro (nomás) de paroletas u exprisions. 

Pero ixo no nos ha de fer deixar a un costau las atras ferramientas que continan estando muito mas utils que no nos pensamos. Sí, la cartelería contina estando util. Por las carreras, por los bars, por las botigas, i pasa chent que no ye “d’a tuya coda”. En los centros socials, en los eventos, en las borinas, en los conciertos y charradas ye a on que se pasa de simpatizar a miltar, a on que la carranya se torna activismo. Lo mensache d’un tuit se leye, se comenta, se comparte y, a l’atro segundo, l’has ixuplidau y yes veyendo un video d’un gato que s’estozola blincando. Lo mensache compartiu en un vermu, de conchunta con atras personas que te recuentan la suya experiencia y aon que tu puez explicar-les la tuya, se te queda, te fa activar-te, estableixe una complicidat de mal conseguir a traviés d’una pantalla. Muitas que treballamos de conchunta en rez no nos hemos desvirtualizau nunca. Lo que se comunica en dos capazos en un bar ye imposible de fer un ciento de tuits.

I hai organizacions que, a pur de deixar-lo tot en mans d’os rez, en cuenta d’estar un achent de transformación social, s’han convertiu en grupos de whatsapp. En la izquierda alternativa - u como nos queraz denominar - cal una reflexión sobre cómo femos servir los rez, las suyas limitacions y la suya utilidat real. Y unatra sobre reprener la carrera, l’espacio publico, antes mas nuestro de tot y por cada día mas abandonau a lo capital. Astí sí que somos muitas mas y, organizadas, imposibles d’aturar.

martes, 9 de enero de 2024

Vesque y mas. Tierra de barrenaus 10x09

La gran noticia d'o programa ye la tornada de Tamara t'as ondas, dimpués d'una temporadeta de baixa. Torna, antimás, con la suya sección medioambiental a on que nos charrará d'un metodo de cacera de muixons, vedau en muitos puestos, pero que en lo País Valenciano encara ye legal y que la extrema dreita quier fomentar. Astí le dicen parany y por Aragón lo conoixemos como vesque, en aragonés, u liga, en castellano. Conoixeremos qué ye, cuál ye la suya lechislación y a ón se fa encara ista practica barbara y sinsentiu.

Tos recuento tamién, en meyo minutico, lo d'Arroyuelo, lo mío nuevo libro, que dica la suya presentación lo 14 de chinero, voi a dar muito ferrete. Pero como lo tenez millor recontau en los dos blogs, en castellano y aragonés, tos convido a leyer-lo astí.

En la canción d'o programa remeramos lo 30 aniversario d'a revolución zapatista aproveitando la presencia de Tamara, qui fació parte d'o Caracol Zaragoza, como en charremos en un d'os primers programas d'a radio. Ubrimos la calaixera d'a psicocanción con un d'os temas de Causa, lo zaguer disco de Xavi Sarrià, qui ha anunciau una aturada pa 2025 y una chira en 2024. Y despedimos, unatra vegada, con un tema sobre Palestina, pa no deixar que s'ixublide lo chenocidio que se ye fendo-ie.

Recuerda que puez ascuitar toz los programas en IvooxSpotify y la web de Radio Topo.

Programa #160


martes, 2 de enero de 2024

Arroyuelo: Lo absurdo d'a despoblación en lo mío libro nuevo

En empecipiando 2022 un relato mío va recibir una mención especial en un concurso. Quedó lo cuarto d’entre mas de mil que se i presentoron. Chusto lo primer puesto que no daban perras. En ixe relato presentaba a un personache peculiar que viviba en un lugarón igual de peculiar. Si no quereban que seguise estirando d’o filo, ¡que no me l’hesen premiau!

Lo important d’os concursos, mas que mas pa las personas inseguras como yo, no ye tanto los diners u la publicación, sino lo reconoiximiento y la certeza de que cualcún t’ha leyiu y que, pa forro de bota, le ha feito goyo. Asinas que ixa mención me motivó a-saber-lo pa desarrollar una ideya que levaba tiempo remugando: recontar una serie d’historias que pasasen en un lugarón, con lo tono d’humor absurda que he feito servir cuantas vegadas en los relatos míos. Enchegué lo motor y aquel relato se fue ixamplando, emplindo Arroyuelo - lo nombre que le dié a lo lugarón - d’habitadors tan peculiars como aquel d’ixe relato.

Arroyuelo: orden de despoblación ye lo titol d’o mío nuevo libro. La historia d’un lugar que, un buen día, recibe la orden de despoblar-se y d’uns habitants que deciden acatar la orden, pero d’aquellas trazas. Lo cronista d’o lugar, que lo nombran de propio cuan empecipia la despoblación, nos recuenta cómo yera la vida en Arroyuelo, qui yeran los suyos pobladors y las chanadas que les ocurriban. Conoixemos, en istas pachinas a Tomás, lo matematico de letras, a la farfallosa Bilva, a Esperanza, la sustituta de la fe, a lo fato Simón, a Fani Pedales, la criadora de bicicletas, u a lo ferrero Seis-Pesetas, entre atros muitos personaches. Vivimos la suya rivalidat con Riachuelo, lo lugar que tienen a lo canto. Puyamos t’o Monte Rasgado a on que vive Rodrigo, lo robot eremita. Presenciamos lo naiximiento de Lagunacha, la fastiosa pedanía d’Arroyuelo. Y asinas-asinas, historias a embute.

Iste ye lo mío segundo libro en castellano, lo cinqueno que publico en solitario. Lo torno a fer de man d’Imperium, una editorial choven y encara chiqueta, a on que tiengo la honor de compartir catalogo con una patacada d’autoras con firme calitre y prochección arrienda. Arroyuelo arriba dimpués de Hechos de tinta, la mía primer novela en castellano, con la que he plegau a muitas personas que no m’heban leyiu antes y a qui siempre convido a que, si les fa goyo, aprendan aragonés pa leyer la resta de libros míos. ¡Sisquiá!

Asinas que si tenez curiosidat, si querez visitar la comarca de campo de Castilloviejo y seguir la carretera que acaba en Arroyuelo y, cuan i arribez, fer una asembleya en lo bar d’o lugar pa conoixer a toda la suya población, tos aspero lo domingo 14 de chinero a las 11:00 en l’Hotel Vincci Zaragoza Zentro pa presentar-tos iste nuevo libro que aspero que tos faiga firme goyo.