viernes, 4 de diciembre de 2015

A rebelión aragonesa de 1591. Tierra de barrenaus 2x03

1591 estió un anyo a saber que important t’Aragón. Probablement menos decisivo que no 1707, anyo an que Felipe V d’Espanya sacó os fueros y leis aragonesas, rematando definitivament con un estau de sieglos d’historia. Pero muito más simbolico. Quan a “chusticia” castellana talló lo tozuel de Chuan V de Lanuza, o mozo, creyó un simbolo que hue encara remeramos. Muitos atros morioron chunto a ell, por as mesmas razons. Por desfender as leis y a independencia d’Aragón. A ixos atros no se les recuerda tanto, pero os suyos nombres apareixen por tot en que prencipias a forigar una miqueta en a historia.


Os feitos que pasoron en Aragón entre 1591 y 1593, han pasau a la historia con o nombre de Alteracions d’Aragón. Os historiadors que vinioron t’o programa s’estiman más atros nombres más achustaus t’a realidat d’o que i pasó: rebelión d’Aragón u sucesos revolucionarios. Se clame como se clame en iste programa nos adediquemos a repasar os feitos d’ixas envueltas. Dende muito antes, dende primer d’o sieglo XVI, ta poder contextualizar bien tot lo que pasó. Y dica muito dimpués. L’exercito castellano no marchó d’Aragón dica 1593, más d’un anyo dimpués de l’asesinato de Chuan de Lanuza. Os tozuels d’os foristas remanioron en as picas dica 1599.

Dende aquello, toda mena d’historiadors d’acercoron a los feitos. Con mayor u menor fortuna y con mayor u menor obchectividat. Con intencions de fer-ne un estudio de verdat u de fer servir os feitos ta creyar propaganda. Hue, continan estando polemicas as interpretacions que se fa d’as “alteracions” y cadagún en fa la suya. Hue encara bi ha muita documentación que se desconoixe u s’ignora.

Asinas que, con Lorient y Daniel, tenié a suerte y honor de compartir tres horas de programa, an que rechiremos bien rechirada a historia d’a rebelión aragonesa de 1591. Dos grans expertos en iste tema que regular que tos descubrirán nuevas cosas sobre istos feitos que garra persona que diga querer a Aragón y a la suya historia, puede deixar de conoixer y estudiar.

Como d’isto, en he escrito bella vez, contino tos deixo bell vinclo a bell articlo y bella mica de bibliografía.

Aragón en la monarquía de Felipe II (dos volumens). Jesús Gascón Pérez. Rolde de Estudios Aragoneses. Zaragoza, 2007

El árbol del Sobrarbe. Los mitos de origen del reino deAragón. Antonio Peiró Arroyo. Delegación del gobierno en Aragón. Zaragoza 2005 (contiene un capítulo adedicau a la historia y a la historiografía de Chuan de Lanuza V)

Justicia. Marisa Azuara. Amares.com. Zaragoza, 2006. (novela)

Aragón bajo los austrias. Gregorio Colás Latorre y Jose Antonio Salas Auséns. Librería General. Zaragoza, 1977

Tres esferras II. 20 d'aviento. En Tierra de barrenaus. Chunyo de 2007

O Chusticia y a mia visita con GozArte. En Tierra de barrenaus. Aviento de 2013.

No hay comentarios: