miércoles, 20 de agosto de 2014

Aprender aragones ye dificil, pero apasionant

Levo dotze anyadas estudiando aragonés y contino sin tener-ne ni ideya. Con isto no quiero decir que tienga una intelichencia radida (que podría estar) u que l'haiga adedicau nomás un minuto diyario, sino que l'aragonés, como todas as luengas, ye dificil d'aprender.

Pior encara, porque a situación de l'aragonés no ye como a d'a resta de luengas que tenemos arredol. Si sisquiá tenemos una grafía que faiga servir o 80% d'os fablants! Ni autoridat lingüistica, ni "biblia" gramatical de verdat, ni estandar, .... y con atros problemas como una administración en contra mesmo de reconoixer a suya existencia u un numer de fablants amanau a desapareixer y con una conciencia lingüistica pobreta. No dentro en atros problemas, porque ixo daría ta muitos y muitos articlos.

O caso ye que tot ixo fa que l'aragonés siga encara más dificil d'aprender. Ta qualsiquier atra luenga, siempre tiens una guida gramatical que diz qué ye correcto y que no, y un diccionario que normativiza u no, tal u qual forma como estandat y tal u qual como local u como incorrecta. Ixo no pasa en aragonés y se nota.

Se nota en que bi ha bella mena de "tot vale" y te trobas verdaders zancochos lingüisticos. Isto zaguer ye normal en qualsiquier persona que siga aprendendo qualsiquier luenga. Pero se le corriche y au. Y a persona correchida accepta de camin a corrección porque a persona que corriche tien l'autoridat que l'ha dau l'autoridat lingüistica que pertoque. Manimenos, como en l'aragonés todas somos expertas, no acceptamos garra corrección y charramos zancocheando a luenga, y creyendo que lo femos bien.

No me molesta que a chent prebe de charrar. Ye, de feito,buena cosa ta l'aragonés y una d'as millors trazas d'aprender. Toda persona que siga aprendendo aragonés ha de fer-lo servir en a mida que sepa dende o primer diya de clase, en a mia opinión. Me molesta que creigan, sin razón que saben aragonés.

En a mia experiencia personal, dende fa muito tiempo yera prebando d'aprender catalán por a mia cuenta. Muitas d'as mias collas de mosica favoritas cantan en ista luenga. Leigo quasi totz os diyas bella noticia en catalán, en beluna d'as variedatz suyas. Mesmo m'he leyiu Histories del paradís y parte de Em dic Mireia. Y tot ixo dende fa anyos. Pero no por ixo digo que sepa catalán. He visto chent que, por sentir-se os discos de La Orquestina y Mallacán y leyer-se dos libros, diz que sabe aragonés. ¡Sin fer nian un curso!. En sentir que no podeba tirar enta debant sin aduya, he tirau de EOI y levo un anyo aprendendo catalán. He teniu unas notas bien buenas y, con tot y con ixo, he feito cada barbaridat lingüistica iste verano, de meter-me royo como un ababol. ¡Bien se vale que as catalanofablants yeran compresivas!


O feito de que Nogara, Fablans, Consello u l'asociación que siga no tienga que dos anyos de clases d'aragonés no ye porque en ixe tiempo se pueda aprender a luenga. Ye porque no bi ha capacidat economica, lochistica ni pedagochica ta fer sisquiá un tercer curso d'aragonés. Como ta fer-ne os seis anyos que calen en una Escuela Oficial d'Idiomas. Talment por ixo, muitas alumnas creyen que, en rematar as dos anyadas de clase saben aragonés. Cosa que prebo de deixar bien claro en clase. 

Cal una formación contina. Mientres no tiengamos academia, textos y estudios oficials, as estudiants d'aragonés habremos de fer-nos o pre con os libros que bi ha editaus, que no son pocos, y con lo que se va fendo por os retes, antimás d'as nuestras propias experiencias. Sabendo, ta forro de bota, deseparar "o trigo d'a palla" (no sé si bi ha expresión equivalent en castellano) y habendo de trigar os manuals buenos, os regulars y as blasfemias, que de tot bi ha.

Cal tamién que rematemos con ixa anvista de que l'aragonés ye "de muito facil aprender", u de que "ya conoixemos muitas parolas". Ye verdat que'n sabemos más que no'n creyemos quan prencipiamos a aprender-lo, pero lo más cutiano ye que no tiengamos que bell poco lexico y bella construcción como muito. Nos queda tot un mundo por descubrir y toda mena de vicios que sacar-nos. Fueras de bells poquetz casos, l'aragonés no ye "como charraba yaya", por muitas parolas aragonesas que fese servir. Ixe discurso, antimás de estar falaz, degrada a importancia de l'aragonés como luenga y subestima a capacidat d'as potencials neofablants.

Con tot isto no quiero que, qui s'amana ta l'aragonés por primer u segunda vegada se caiga de culo y renuncie a aprender a luenga. L'aragonés, con totz os problemas que tien, ye una luenga repolida, que mientres dotze anyadas m'ha dau muitos d'os millors momentos d'a vida mia. Ye a siguient luenga en morir d'Europa, si no lo empachamos ya, y conseguir ixo ye ta considerar-se una heroina. L'aragonés ye encara una luenga por descubrir, t'os aimants d'a filolochía. (Personalment no entiendo como bi ha filologos en Aragón que s'adedican a estudiar atras cosas, tenendo ista choya en casa nuestra.) Cal fer muitos poders y ocupar muito tiempo, pero cada minuto mereixe la pena.

Ta qui antimás d'a conciencia lingüistica en tien de nacional, aprender aragonés habría d'estar quasi un deber con o país suyo. Y malaprender-lo una falta de patriotismo. Amortando ya o modo somarda, l'aragonés ye un d'os tresoros d'a nuestra cultura y, a soben, se troba a faltar un emplego fluyiu entre as representants de l'independentismo u d'o nacionalismo y o rechionalismo aragonés. Preixinamos a un representant de Bildu u CUP que no sabese charrar vasco u catalán? U de PNV, ERC u CiU?


Atro fenomeno, que me'n foi cruces, ye o d'o "patrimonialismo". Bella mena d'encerrinamiento con dos cosas erronias: que estar patrimonial da autoridat lingüistica total y automatica y que qualsiquier que lo diga ye patrimonial.

Yo soi fablant patrimonial de castellano, lo que me da un conoiximiento fundo d'a mia luenga, pero no por ixo tiengo más autoridat que una lingüista anglesa, por muito que pueda charrar castellano "millor" que no ella. Probablement ella sepa muitismo más sobre y d'o castellano que no pas yo. Y ixo que soi una persona que tamién m'he intresau por o castellano. 

Estar neofablant tampoco no me fa estar menos ni mas esfensor d'a luenga que qualsiquier atra persona. Rai si ha teniu l'aragonés como luenga materna u no.

A segunda parte, a d'a omnipresencia de patrimonials ya ye ta risa, u ta ploro, seguntes te dé. Ye curioso como chent que tasament articula una frase correctament construyida en aragonés se proclama patrimonial por tener casa en bell lugar d'o Pirineu u Prepirineu, mesmo si en ixe lugar fa un sieglo que no charran ni os lolos... Pero mesmo si tienen conoiximientos amplos d'aragonés, que tamién bi'n ha, ¿que ganan mentindo? Un patrimonial, u un nativo de l'aragonés, lo entiendo como una persona que ha creixiu charrando ista luenga mientres una parte important y significativa d'a suya vida. Yo tiengo casa en Cambrils y pasaba dos meses totz os anyos, y ixo no me fa conoixedor d'o catalán. Qualsiquier nina que viyese Bola de Drac en a TV (a yo no me deixaban) ye más "patrimonial" que no pas yo.

No quiero rematar en negativo, asinas que torno a repetir. Aprendetz aragonés. Pero fetz-lo bien. Fetz-tos os dos cursos a on que quieratz. Y continatz mientres toda la resta d'a vuestra vida aprendendo-lo, porque ye a unica traza de que, bell diya, podatz tener una competencia razonable en ista luenga. Ye dificil. Costa rato. Pero as cosas que mereixen a pena son asinas.



3 comentarios:

Anónimo dijo...

y contino sin tener-ne ni ideya
;)

Anónimo dijo...

y contino sin tener-ne ni ideya
;)

Barrenau dijo...

Aaaaargg! Ixa m'ha feito mal, que ye de primer curso!
Muitas gracias!