sábado, 13 de julio de 2013

De vacanzas IV: Madalena, Mayestrato y Matarranya

De tornada t'Aragón, pasemos un diya en Zaragoza, aprofeitando que yeran as fiestas d'o nuestro vico, A Madalena, y que yera o diya central, o d'a chera de Sant Chuan. Cuento que iste vico estió un d'os primers en fer cheras de Sant Chuan en Zaragoza y soi prou seguro de que probablement siga un d'os que más chent i arrocle. 

Millars de personas se chuntan en un evento que imple o Parque Bruil anyada par d'atra y que a suya organización ye autochestionaria de tot, por un regular por l'Asociación de Vecins y as buenas chents de Radio Topo. Por si belún no i ye estau, a tardi prencipia con un pasavillas con diaples por as carreras d'o vico, que remata en o Parque Bruil. Astí se preta fuego a la chera, a on que bi ha diferents rituals machicos, como os de aventar-ie os mals deseyos u no tan machicos como los de blincar parti d'a chera u fer-ie bells mondongos ta cenar.

De tardis tamién gosa d'haber-ie mosica entre que os vecins van montando a chera, pero dimpués d'enchegar-la ye quan prencipia o concierto gran. Por un regular d'una colla aragonesa. Por astí, en as zaguers anyadas pasoron China chana, Dadá, Irregular Roots u una colla de versions de Kiko Veneno que no remero o nombre suyo. Todas sobrebuenas collas.

En ista edición se quedó una mica esbafada porque l'orache que feba no permitió de fer guaire gran a chera y nos cheló un poco a totz. Más que más a qui venibanos d'a placha en espardenyas y nos habiemos de meter a chaquetica. Con tot y con ixo, a zorrera no i faltó, ni os capazos con vecinas, companyeras y amigas.

Toda la siguient semana estiemos en Andorra, fendo-la servir como base ta fer cursas por a redolada. A primera estió t'o naixedero d'o Río Pitarc. Por o camín t'allá se pueden viyer os Organos de Montoro, entre os terminos municipals de Villar Luengo y Exulv, un poliu paisache y un increyible patrimonio cheolochico que, como tantas atras cosas, resulta prou esconoixiu t'os zaragocetas como yo. Toda la redolada ye, en cheneral, de muit buen viyer. Y millor que'n sería si no por l'incendio que fa bellas anyadas cremó buena parti d'as selvas. Ta conoixer ixa historia y l'albandono que les tienen os gubiernos a istos lugars, tos recomiendo de visitar o blog de "Nuestros montes no se olvidan", plataforma que luita ta actuar y reflexionar sobre a problematica d'os incendios en Teruel.

A cursa t'o naixedero d'o río Pitarc ye prou facileta. Prencipia en o lugar de Pitarc, un lugar prou chicorrón amán de Villar Luengo. Dende astí surte o camín que leva t'o naixedero. Ye muito bien sinyalau y imposible de cacegar-se-ie. Mientres quasi tot lo camín, que tasament tien costeras, se va por una selveta no guaire funda, pero prou como ta estar-se fresquet y con bien de goi. Bi ha bell churret d'augua, u a lo menos bi'n ha quan ha pleviu tanto como en ista anyada, bien pincho por o camín. A metat camín si fa u no fa bi ha una chiqueta ermita y un panel explicativo sobre a clasificación d'as especies que fació en a redolada Ignacio Jordan de Asso, un d'os personaches más importants y de vez esconoixius d'a sciencia y a historia aragonesa. A la fin se plega en una foz prou polida a on que se viye o naixedero. Tot lo camín tien tamién muitos puntos intresants dende l'anvista cheolochica. D'animals no'n viyemos guaires, pero diz que bi ha mesmo loiras. Tot lo recorriu se fa en bellas tres horetas y no tien mica dificultat. A la fin, en o bar de Pitarc, pillemos un capacet con uns ciclistas catalans que i yeran fendo BTT y con os cambrers d'o bar que son bien mahos y que tos recomiendo que visitetz ta fer-tos-ie a "biera de dimpués".


A tardi la pasemos en Villar Luengo y Cantaviella, dos polius lugars d'o Mayestrato que, sin destacar guaire tienen bells cantons pinchos. En Cantaviella, por qüestión d'horarios, nos quedemos sin visitar o museu d'o carlismo, a on que se interpreta a importancia d'o lugar y toda la redolada en as Guerras Carlistas. A l'atro'l diya estiemos visitando, quasi de conchunta con un autobús de chubilaus Mirambel y La Iglesuela, dos d'os lugars más polius que he visto en tot Aragón (y ya me'n he recorriu prou). Os dos tienen muito bien conservau buena parti d'o suyo patrimonio arquitectonico y fer una gambadeta por as carreras suyas ye revivir un poquet tot lo pasau que tienen, que no'n ye poco. Tanto o medieval, como toda la importancia en as debantditas guerras carlistas u en a guerra civil espanyola y en a posguerra con prou actividat d'o maquis. Si lo unes a lo paisache a on que son mesos, tot de mont, tiens un sobrebuen scenario ta recontar libros y cintas. Sisquiá se animase belún... De feito, Ken Loach gravó en Mirambel parti de "Tierra y libertat".

Dimpués d'un diya de "no fer cosa" en Andorra, que tamién cal de cabo ta quan, tornemos a fer un miniviache t'o Matarranya. Ya i yeranos estaus fa anyadas visitando toda la redolada, que ye muito recomendable. En aquella anyada bi heba sequera y nos recomendoron de no visitar El Salt, un churro d'augua que fa o Tastavins, porque yera ixuto de tot. Nos quedemos con as ganas y, en viyer as plevias d'ista anyada, no podebanos quedar-nos sin visitar-lo. Heba visto fotos y me'n heban charrau prous vegadas, pero viyer El Salt "en vivo" ye impresionant. Probablement, un d'os puestos más pinchos d'Aragón. Ya me flore haber tardau trenta y quatre anyadas en descubrir-lo!


El Salt ye en o cauz d'o río Tastavins, en o termino municipal de La Portellada. Se puede plegar-ie en auto u deixar-lo en a carretera y fer una chiqueta gambada dica astí. O churro se puet viyer dende alto, en una formación rocosa prou curiosa, y dende abaixo con una anvista espectacular de l'augua cayendo, con a formación cheolochica que ha creyau y a vechetación que i creixe. Y prou que ye un puesto sobrebueno ta fer-te un banyo, más que más en istos diyas de tanta calor.

A cursa por totz istos lugars la rematemos viyendo Calazeit y pasando-nos por Val d'Algorfa ta mercar-ie aceite d'a cooperativa y carquinyols, nyudos, tortas d'alma, almendraus y atras laminerías en o furno d'o lugar que i fan cosas rebuenas.

Aquí remato o recontamiento egolatra d'as mias vacanzas. Aspero no haber resultau prou canso y que hayatz trobau información ta visitar puestos pinchos, que yera lo que prebaba de fer.

No hay comentarios: