viernes, 12 de diciembre de 2025

Lo litonero d'o Bruil, arbol de l'anyo en un parque ixuplidau

No sé guaire de botanica ni de chardinería ni d’arbols. Lo chustet pa diferenciar-ne los mas comuns. Manimenos sí que tiengo muitos que se me fan especials; los arbols de l’amor d’a carrera Universidat, que en fer flors deixan una carrera rebonica y marcan l’empecipie d’a primavera; la ciresera chaponesa con una branca borde d’a ciresera d’aquí que i hai en lo chardín de l'Ada Byron; la carrasca d’o Bruil, que en planté bel glan y medró en a mía terraza; lo Phitolacca de Cambrils a on que chugaba de chiquet; y asinas-asinas cuantos mas. Pero si n’hese de decir un que siga lo mío arbol favorito, ixe ye lo litonero d’o Bruil. Y no en soi l’unico, ya que ye nominau a arbol de l’anyo con l’empente de vecinas d’o barrio y usuarias d’o parque. Podez votar-lo aquí y tos animo a fer-lo.

Tot lo Parque Bruil ye especial pa yo. Dende chiquet, a on que chugaba de cabo ta cuan y mas que mas en Pilars cuan i meteban actividaz pa la cachimalla. Pero sobre tot cuan facié casamuda t’o miollo d’a Madalena y lo teneba a tocar de casa. Lo parque m’ha aculliu en a-saber-las ocasions. Ye lo puesto a on que baixamos Arale y yo a fer una gambada, a peteniar por la ribera d’a Uerva u a estar-nos baixo la brempa de bel arbol tranquilez, leyendo u charrutiando. En o suyo quiosco hemos feito un ciento de bieras, en as etapas que ha estau ubierto. Cuan soi triste u tiengo problemas, marcho a pensar-los t’a placha que fa lo ríu chunto a lo puent que lo traviesa cara a la Alberto Maestro. Las fiestas d’o barrio, dica que se fació la reforma, i feban la chera, lo suyo acto central y con mas participación, t’a on que veniba chent de toda la ciudat. 

Manimenos, tot l’amor que le tiengo a iste parque esdevien desidia u mesmo se diría que odio de man d’o concello zaragozano. No nomás d’iste. Los problemas vienen d’antes mas. Lo parque ha iu perdendo arbols dende habe decadas. Muitos por simpla y natural muerte, pero que no se’n plantaba d’atros. Las vecinas febanos, de cabo ta cuan, bella plantación y chornada reivindicativa, con radida respuesta de l’administración. La reforma de 2010 se fació, como tantas atras, sin contar con os vecins, que tasament podiemos fer bella aportación a zaguer hora. Lo quiosco, un d’os suyos equipamientos mas sinyalers y disfrutaus por lo vecindau, se zarra terne que terne, sin que sepamos cada primavera si ixe verano podremos estar-nos-ie. Los zaguers que lo menoron, deixoron un forau de 80.000 euros y marca que en 2025 habremos de fer vermú en l’Isabelo, lo bar mas cercano.

Pero la rematadera ha estau baixo lo gubierno de Hueca, qui ha manteniu una situación critica en o parque durant meses, entre que iba fendo-se selfies de cazurrada en cazurrada por toda la ciudat. La chent sin casa que no le quedaba atra que dormir en un parque rodiau de viviendas vuedas, s’ha fotiu meses y meses sin que dengún de l’administración s’ocupase d’els, sin dar-les garra alternativa ni solución y deixando que lo problema se fese mas y mas grieu. Fa bella semana los han feito fuera y han cletau tot lo parque pa una limpieza una mica sospeitosa. A qui i malviviban, los han trasladau por agora, seguindo sin alternativa ni solución a curto-meyo plazo. Nyapas y mas nyapas. Ni una solución. Entremistanto, una chanflonada pa las luces de nadal. Si i hai un solo cristiano que s’estime mas malfurriar ixas perras en horteradas antes que no furnir de teito a la chent, por favor, que torne Chesús y l’encorra a zurriagazos dica l’infierno. Cuan s’inventó la fotografía bi heba qui creyeba que te quitaba l’alma. Talment tenese una mica de razón y beluna, a pur de fotos, le ha sacau lo poco que le quedaba d’alma a lo concello. Misticismos aparte, que l’administración permita istas situacions ye cualcosa que cal denunciar por cada día. Garra persona habría d’estar obligada a vivir asinas.

A pesar de toda ista penible situación y historia, u puet estar tamién una mica a resultas d’ixo, lo carinyo que le tiengo a lo parque y a los suyos arbols ye bien firme. Y chusto a ixe litonero, agora candidato a arbol de l’anyo, mas. Baixo la suya brempa, m’he fotiu rebonicos ratos solo, con Arale y mesmo con Kurt, lo nuestro gato, las pocas vegadas que prebemos de fer-lo salir de casa a descubrir lo mundo. Refirmau en o tronco suyo m’he leyiu libros bien pinchos, antes de que le clavasen lo cletau pa salvar las suyas venas. Aproveitabanos lo cubil que nos da pa meter astí lo puesto d’a organización en las tres edicions de A tot estrús y dende astí saliba la corrida que yera l’acto central d’a chornada.

Tanto ye parte d’a vida mía que decidié de dar-le un papel en «Parola de diaplerona», lo mío tercer libro en aragonés y ye que Litoneria 36, la casa d’un d’os protagonistas, ye en un d’os camals d’ixe litonero. Una miqueta mas t’alla, tamién en o parque, i ye Molinia, unatro d’os escenarios principals d’a novela.

Bel día las vecinas d’a Madalena recuperaremos lo parque pa lo nuestro disfrute. No sé cuán ni cómo, pero ixo ha de pasar, porque ye una parte bien important d’o nuestro patrimonio y d’o nuestro barrio. Talment podamos empecipiar a querer-nos un poquico si femos d’un arbol, d’ixe litonero tan rebonico y guallardo, con o suyo gran piet d’elefant y la patacada de litons y fuellas serradas asimetricas, l’arbol de l’anyo.

(Aquí podez votar dica lo 17 d'aviento por “El almez del Parque Bruil”).

No hay comentarios: