jueves, 21 de septiembre de 2023

¿Qué vale lo Pilar?

¿Qué vale lo Pilar? ¿Cuánto por Ordesa? ¿La maja desnuda, cual ye lo pre? Qué me sé yo. ¿Qué faríanos pa conservar-los? No quiero nian pensar en que a La Seu u a l’Alfacharía le pasase lo mesmo que le pasó a Notre Dame. Me fació firme duelo lo fuego d’a Sierra d’Exulve, lo zancocho d’a espluca de Chaves, la enrona d’Averly… Aragón ye una maquina de destruyir patrimonio, como hemos contrimostrau tantas vegadas. La zaguera, con l’esvoldregue d’a Central Termica d’Andorra que agora tanto se pena y habe bel mes dengún no quereba conservar. Pero creigo que todas las personas podemos entender lo concepto de patrimonio ya que todas tenemos bel paisache, edificio, obra d’arte, etc que amamos y queremos que dure pa cutio.

Lo patrimonio immaterial no en ye menos. Tot lo mundo tien tradicions, relatos orals, festividaz… que quieren que no se pierdan. Los documentals de Monesma lo petan en la nuestra televisión. Las ferias d’oficios artesanos embelecan a a-saber-las personas cada anyo. La sensibilidat existe y ye (cuasi) universal.

Y en tot ixo, una d’as fayenas mas importants que hemos de fer qui amamos las luengas, mas que mas las minorizadas como l’aragonés, ye fer entender que tamién son patrimonio immaterial y que, pa conservar-lo, cal, entre atras cosas, diners.

Porque ixe, l’economico, ye lo principal argumento que s’ha feito servir en contra de que en lo Congreso espanyol d’os diputaus y diputadas se puedan emplegar luengas diferents d’o castellano sin que te clame l’atención la presidencia d’a cambra. Diz que vale perricas los famosos pinganillos y ye verdat. Que se podrían entender todas y toz en castellano. Y ye verdat. 

Criterios nomás economicos y utilitarios que, si s’aplicasen a atras formas de patrimonio, no s’entendería. ¿Cuantos diners vale conservar lo Pilar? ¿Discutimos si pa conservar-lo cal ista u atra actuación u lo deixamos en mans d’os expertos en conservación y arquitectura? ¿No sería mas util, en una plaza tant centrica y gran, un bloque d’edificios, un parking, un hotel u tot chunto? Si s’espaldase una parte, ¿lo deixaríanos enronau u lo tornaríanos a devantar? ¿Prebaríanos d’escusar-nos cuatre duros u invertiríanos tot lo que fese falta con tal de que quedase tant pincho u mas como antes?

La conservación d’o patrimonio ye una cuestión de debat publico y politico. Yo, por eixemplo, m’estimo mas de que s’inverta diners en actuacions que refirmen la conservación d’o patrimonio lingüistico - y lo d’o Congreso d’istos días en ye - que no pas en sinyals chigants d’Espanya que valen mas diners que toz los pinganillos de l’atro día y que no valen pa cosa. M’estimo mas que sobreviva una luenga que s’ha veniu parlando un milenio y que ha teniu la rasmia pa arribar en lo sieglo XXI a pesar de todas las dificultaz d’a represión, la uniformización cultural y nacional y la globalización a que s’adediquen los radius presupuestos culturals d’os lugars a la tortura de vacas. M’estimo mas que s’afirme profesorau pa que la cachimalla pueda fer servir en la escuela la suya luenga a que se faiga un desfile militar pa fer-se la bamba d’os carismos avionez que se trusquen los presupuestos estatals. ¿Vale mas lo pinganillo de Feijóo u lo sable de Leonor? ¿Aporta mas l’uno u l’atro?

Ye un problema social que tot se mida seguntes valura economica. Pero cuento que la mayoría d’as personas entendemos que i hai cosas que no tienen pre. Que la polideza y los sentimientos que provoca son incalculables. Fer veyer que las luengas son muito mas que una simple ferramienta comunicativa ye una d’as mas importants fayenas que tenemos las que las amamos y me pienso que no ye tan dificil si qui tenemos debant tien nomás una miqueta de sensibilidat. 

La siguient fayena, una vegada que qui siga entiende que las luengas son patrimonio, ye que la suya conservación, igual como la d’os edificios, paisaches, cuadros, esculturas… exiche d’actuacions y que, a sobén, ixas actuacions cuestan diners. No vale con deixar lo patrimonio a la bimbola: los edificios s’espaldan, las colors d’os cuadros se malmeten… y tot ixo nomás por lo paso d’o tiempo. Si antimás, i hai agresions continas a ixe patrimonio, lo proceso s’accelera. Si s’entiende que la luenga ye cualcosa a conservar a escape s’entiende que cal actuacions y diners pa conseguir-lo. Y, contino, que ixas actuacions las habrían de decidir personas con la formación y los conoiximientos adecuaus.

Si por lo pre de bel pinganillo se consigue fer entender a la parte d’a sociedat que no lo fa lo que son las luengas antimás de ferramientas comunicativas, bienveniu siga cada euro que se bi invierta. Cada paso fa camín. Agora, a seguir ixamplando los dreitos d’as fablants.

No hay comentarios: