lunes, 16 de diciembre de 2019

De visita a un Ebro creixiu

Quan, en dias como istos, l’Ebro baixa creixiu, furo y amplo, fa goyo baixar a veyer-lo. Dende la seguridat d’a marguin dreita, a quantos metros d’altaria sobre las auguas, impresiona veyer lo río fendo-nos remerar que lo cauz ye suyo tot entero. Que cada metro que le hemos sacau ye nomás un ampre temporal que nos permite fer servir pero que, en qualsiquier momento, nos puet esfuizar-ne, que pa ixo la tierra ye suya.

Ahiere, como en tantas atras creixidas, baixemos a mirar-nos un d’os nuestros ríos. Lo mas sinyaler. Los patos iban espisguardaus, mirando nuevos puestos a on que estar-se pa aguardar la medolla que les chitan las chubiladas, en un inconscient exercicio de desobediencia civil debant d’as ordenanzas municipals que viedan alimentar a la fauna. Atras aus, manimenos, yeran bien tranquilas. Los pescairetz s’aprestaban a pasar una nueit mas, cada ún en lo suyo camal de l’arbol que levan quantos anyos fendo servir de dormider. Un bernat pescataire, posau un troz d’o camín royo que encara remaniba sobre lo nivel de l’augua, iba pescando lo que pillaba. Tant aprisa que si no yeras bien a la tisva nian parabas cuenta de que s’heba moviu. Y entre lo dormider de pescairetz y lo territorio de pesca d’o bernat, un garrapescaire gran y argüelloso, pareixeba cusirar tot lo río dende una branca que sobreceba de l’augua.

Admirau como siempre por los rapedos cambios que fa l’Ebro en istos diyas, me pensaba en cómo lo vivirían todas las anteriors civilizacions que pasoron por la ciudat. Sin la seguridat que nos dan las infraestructuras actuals. Talment, a la fin, tenesen menos miedo que no nusatras, en saber por la experiencia propia y por la d’as personas mas grans d’a ciudat, dica a on arribarían las auguas. Encara que no tenesen las debantditas infraestructuras, probablement tampoco no las aprecisasen, en no haber estau tant ababols de construyir en puestos que sabeban que, de cabo ta quan, s’engaronaban.

No ye l’Ebro lo solo río que he visto creixer en la mia vida, afortunadament. Y en atros cabos, he visto arrigachuelos que, de rapiconté, esdeveniban un flumen d’augua que arramplaba con tot. Ye imposible no sentir miedo debant de fenomenos asinas, que te recuerdan la febleza propia y la frachilidat d’as nuestras bambosas construccions.

Manimenos bi ha una polideza salvache en veyer lo río asinas, desafiando a qui preba de domesticar la tierra en cuenta de aprender a convivir con ella. Dragaus, paretz, azutes y demás costodias no son que nyapas pa pareixer que se meten solucions a los problemas de qui vive cerca - u adintro - d’o cauz. La chestión fluvial ye atra d’ixas cosas que no se pueden solucionar a pur de cimento.

Muitos d’istos afers - lo funcionamiento d’o río, lo tresoro de vida que i aculle, la (in)utilidat d’as infraestructuras - no me las amostroron de mas choven. He habiu d’aprender-las dimpués, y gracias en buena parte a la chent que ha invertiu parte d’o suyo tiempo en ensenyar-me-las. En la ciudat d’a Expo de l’augua y en lo país de rios que ye Aragón, habríanos de tener muito mas conoiximiento sobre lo tema, y no recurrir de manera acritica a la cantidat de topicos desinformaus que se puet sentir en los partes y rufiertas d’os medios. Recursos educativos, n’i hai a trompicuesco, y nomás cal investigar bell poquet pa trobar-los. Conoixer los ríos ye conoixer una d’as partes mas importants d’o país, obligación pa qualsiquier que diga amar Aragón y lo suyo paisache y una buenisma manera de disfrutar mas d’o nuestro entorno.

No hay comentarios: